Constitución Política Celta de Gallaecia : Da Treba á Terra e do Castro á Uilla Medieval / Constituição Política Celta de Gallaecia: Da Treba à Terra e Do Castro à Uilla Medieval. A Terra de Trasancos como paradigma

Ars longa, vita brevis. Moito queda por andar na Historia de Narón e moito andamos. En 1987 consciente da oportunidade única de materializar o vello soño do Seminario de Estudos Galegos coa História de Narón, estudando na longa duración a xénese e evolución desde o Neolítico dunha comarca:  Aterra de Trasancos, renunciei a unha carreira profesional na pintura [á que penso retornar, D.m., tras a miña xubilación o 1 de decembro deste ano de 2021]
Con enorme afeto e sincero agradecemento aos meus veciños, amigos e á miña familia, rendendo fonda homenaxe ao Concello de Narón, ao que servín ao longo de máis de tres décadas, deixo como mostra do realizado para divulgar a nosa Historia e o poder da nova rama da Arqueoloxía que enriquece e complementa as existentes bautizada como “Arqueoloxía Institucional por Venceslás Kruta este blog FIDALGOS DE NARÓN, con numerosos enlaces a traballos, libros, audiovisuais e outras publicacións do Concello de Narón
 Muito fica por andar na História de Narón e muito temos andado. Em 1987 consciente da oportunidade única de materializar o velho sonho do Seminário de Estudos Galegos com a História de Narón, estudando na longa duração a génesis e evolução desde o Neolítico de uma comarca:  A Terra de Trasancos, renunciei a uma carreira profissional na pintura [à que penso retornar, D. m, após a minha aposentação o 1 de dezembro deste ano de 2021]
Com enorme afecto e sincero agradecimento a meus vizinhos, amigos e a minha família, rendendo funda homenagem ao Concello de Narón, ao que servi ao longo a mais de três décadas, deixo como mostra do realizado para divulgar nossa História e o poder da nova rama da Arqueologia que enriquece e complementa as existentes baptizada como “Arqueologia Institucional” por Venceslás Kruta, este blog FIDALGOS DE NARÓN, com numerosos enlaces a trabalhos, livros, audiovisuais e outras publicações do Concello.
Ars longa, vita brevis. There is still a long way to go in the History of Narón and we have walked a long way. In 1987, aware of the unique opportunity to materialize the old dream of the Seminar of Galician Studies with the History of Narón, studying in the long term the genesis and evolution since the Neolithic of a region: A Terra de Trasancos, I gave up a professional career in painting [to which I intend to return, God willing, after my retirement on December 1st of this year (2021)].
 With deep affection and sincere gratitude to my neighbors, friends, and family, rendering homage to the Council of Narón, which I served for more than three decades, I would like to offer as a sample of what I have done to spread our History and the power of the new branch of Archaeology that enriches and complements the existing ones, named “Institutional Archaeology” by Venceslás Kruta, this blog FIDALGOS DE NARÓN including many links to papers, books, audiovisuals and some other publications of the City Council of Narón.
ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno  e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  
Como, alleo a calquera consideración racial ou xeográfica, un común Dereito Canónico afecta e unifica a todos os curas e curia do Orbe Católico; do mesmo modo, felizmente alleo a cuestións de razas, de dinámica, de  linguas, de desplazamentos, de obxetos arqueolóxicos do World Economic System, existe un Universal, Unificado e Codificado Dereito Celta, Público e Privado, descuberto  no transcurso da investigación do primeiro e segundo volume da serie Narón Un Concello Con Historia de Seu:  A Celtic Common Law.
As alien to any racial or geographical consideration, a common Canon Law affects equally and unifies all the cures and curia of the Catholic world; in the same way, happily alien to issues of race, dynamics, languages, displacements, archaeological objects of the World Economic System, there is a Universal, Unified and Codified Celtic Law, Public and Private, discovered by the Institutional Archaeology, in the course of the investigation of the first and second volumes of the series “Narón, Un Concello Con Historia De Seu”: The Celtic Common Law.
A Celtic Common Law, posibilita dende épocas ben remotas -documentandose  a crica, ou lineolo demarcatorio da Treba xunto ao túmulo fundacional xa no Neolítico Atlántico [p. e. Dombate]- unha común organización creada e administrada polos Druidas, e un común tráfico xurisdiccional territorial, na Europa Celta, afectando no eido político, social, religioso, administratívo, xurisdiccional, científico e económico, a todas as eferas organizativas.
O funcionamento, universalidad, e milenária persistencia desta realidade institucional, antes, durante e despois da dominación romana, da paso, desaparecido o Imperio,  ao sistema Feudal Europeo. 
Historia factográfica de Narón. Narón Un Concello Con Historia de Seu. A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Xuvia e Pedroso na Idade Media. Tomo II.

Historia factográfica de Narón. Narón Un Concello Con Historia de Seu I, II, III, estudando na longa duración a xénese e evolución dunha comarca galega: a Terra de Trasancos. Culminando unha idea e vello proxecto do desaparecido Seminario de Estudos Galegos, demostramos , no berce do sistema, o pleno carácter  celto-atlántico de Galicia e que os Celtas, da Europa Insular e Continental, comparten unha común, eficaz  e sólida , realidade institucional [Celtic Common Law]. / Na História de Narón I, II, III, estudando na longa duração a génese e evolução de uma comarca galega: a Terra de Trasancos, culminamos uma ideia e velho projecto do desaparecido Seminário de Estudos Galegos, demonstrando , no berço do sistema, o pleno carácter  celto-atlântico de Galiza – coisa então negada- e que os Celtas, da Europa Insular e Continental, compartilham, uma comum e sólida realidade institucional [‘Celtic Common Law’]

ABSTRACT: If the Ice Age glacial advance forced the Paleolithic Europeans to seek shelter from climate in places such as the Atlantic Lands End of NW Iberia, Finisterre, the subsequent climate change and ice retreat allowed the IE people settled for such a long period in the Atlantic coast of Iberia to return to Europe. As our rich mythology explains, this people probably left by sea from current Galiza, Nation of Breogão [“Brian”], first toward Ireland. They spoke an Atlantic Iberian Celtic language (as described by authors as Professor Moralejo, who analyzed river names, place names, deity names and other forms) and carried with them a social, political and religious organizational structure. They then migrated to Britain, moving into the Continent through the ice-free English Channel. This was the ‘Great Migration of the Celts’ as our present knowledge in population dynamics demonstrates.

1997 Distingue tempora et concordabis iura. Abstract: Paleohispanic Languages. Cultural Unity Of Atlantic Europe In Bronze Age. Atlantic Routes Of The Irish And Breton Monks In The High Middle Ages. Notes on Celtic Institutional Organization InThe Political Autonomous Territories Of Ancient Gallaecia. Material Culture: Continuum. Celtic Feminine Sovereignty And Its Cult Traces In The Peninsular West. The 1st of May: Druids And Saints. The Impact Of Romanization In Galicia. A Historiographical Review Of Galician Celticism.

This long journey across land and sea also signaled the dissemination beyond the Galizan epicentre of such elements as the cup and rings and labyrinth petroglyphs, the legends of the arrival across the ocean from Brigantia of the Gaels to Ireland, and the foundation in memory of the abandoned home, by the Gallaecian Amergin, of Dun na Gall, Donegal -the dun, briga “hillfort” or castro of the Gall-aecos?-.

A common political order and organization was also spread out, superimposed on the local differences, establishing a joint “public and private common law” consuetam rationem [ruling treba/toudo, “[noble] house”; “state”,  and briga, “hill fort”, dun, castellum, “castro”], a common military organization [reges, ari, ambactos, ikurigos, acadrolios, etc.], a common calendar of annual festivities, etc., making the Celtic Civilization the true catalyzer for the creation of Europe.

AVISO A MAREANTES

The Celts Otto Hermann Frey, Venceslas Kruta.  No ano 1991 publicamos o  primeiro volume da Historia de Narón. 24 anos e un obscurantista abismo media: A) entre o ano 1991 cando, inaugurando o Palazzo Grassi da Gran Canle de Venecia -24 de marzo a 8 de decembro- a exposición I Celti, La Prima Europa, “Os celtas, a primeira Europa”, un dos comisarios, Venceslás Kruta, rendía co lema fonda homenaxe a “A Civilización Celta, primeira constructora de Europa”;  B) e o ano 2015 cando a comisaria, inaugurándose o 24 de setembro a gran exposición no Museo Británico, Celtas, Arte e Identidade  [ata o 31 de xaneiro de 2016], explicaba á BBC: “os celtas non existen, son un constructo dos arqueólogos, unha imágen de marca como CocaCola ou como Volkswagen”.  Na Historia de Narón I, II, III estudando na longa duración a génesis e evolución dunha comarca galega: a Terra de Trasancos, culminamos a idea e vello proxecto do desaparecido Seminario de Estudos Galegos, demostrando, no berce do sistema, o carácter plenamente celto-atlántico de Galiza- cousa entón negada pola nosa universidade- e que os Celtas, da Europa Insular e Continental, comparten, unha común, eficaz -como os motores Volkswagen- e sólida -como as botellas de CocaCola-, realidade institucional [Celtic Common Law]

AVISO A MAREANTES

No ano 1991 publicamos o primeirovolume da História de Narón. 24 anos e um obscurantista abismo média A) entre o ano 1991 quando, inaugurando o Palazzo Grassi do Grande Canal de Veneza -24 de março a 8 de dezembro- a exposição I Celti, La Prima Europa, “Os celtas, a primeira Europa”, o comissário Venceslás Kruta rendia com o lema fundo homenagem a “A Civilização Celta, primeira construtora de
 Europa”, B) e  no ano 2015 quando a comisaria, se inaugurando o 24 de setembro a grande exposição no Museu Britânico,  Celtas, Arte e Identidade  [até o 31 de janeiro de 2016], explicava à BBC: “os celtas não existem, são um constructo dos arqueólogos, uma imágen de marca como CocaCola ou como Volkswagen”.
Na História de Narón I, II, III , estudo de longa duração : a génesis e evolução de uma comarca galega: a Terra de Trasancos, culminando o velho projecto do desaparecido Seminário de Estudos Galegos, demonstrámos e explicamos por que os Celtas compartilham, eficaz como os motores Volkswagen, sólida como as garrafas de CocaCola, uma comum realidade institucional: a Celtic Common Law

The Celts Otto Hermann Frey, Venceslas Kruta.  In 1991 we published (Concello de Narón Ed.) the first volume of the Historia de Narón. 24 years – and an obscurantist abyss – mediates between:

A) the year 1991 when, opening in the Palazzo Grassi of the Grand Canal in Venice -24 March to 8 December- the exhibition I Celti, la Prima Europa, “The Celts, The First Europe”, one of the curators, Venceslás Kruta, paid deep tribute to “the Celtic Civilization, First Constructor of Europe”
B) and the year 2015, when a curator, opening on September 24, the great exhibition at the British Museum, Celtas, Art and Identity [open until January 31, 2016], explained to the BBC: “The Celts do not exist , they are a construct of the archaeologists, a brand image, like Coca-Cola, or like Volkswagen”.
In the History of Narón I, II, III, studying in the long duration the genesis and the evolution of a Galician region: the Terra of Trasancos, we completed the idea and old project of the disappeared Seminary of Galician Studies, demonstrating, in the cradle of system, on the one hand, Galiza’s fully Celtic-Atlantic character – something by then denied by our University – and, on the other, that the Celts, of Insular and Continental Europe, far from being an invented brand image, share -all of them-, a Common Institutional Reality -effective like the Wolkswagen engines-and solid like the bottles of Coca-Cola-:  The Celtic Common Law.

LIMIAR

En Treba e Territorium  (USC 2004), culminando o estudo da Terra de Trasancos iniciado no Concello de Naron en 1987, sinalamos en Gallaecia o posíbel berce Neolítico do principado celta chamado Treba, “Casa, Territorio Político, Tribo”,  ou Toudo “Estado, Nación”, acompañando o desenvolvemento arqueolóxico institucional do patrón organizativo até á Idade Media (c, 14-541).

Ese ano (2004), fortalecendo nosa visión, publicaba o Trinity College de Dublin unha investigación xenética. Sendo ‘Identidade Nacional’ e ‘Legado Celta”, no imaginário – lingua, anais, lendas, literatura, etc.- da Irlanda esenciais conceptos, o goberno financiou un estudo dirixido polo doutor Dan Bradley e Brian McEvoy, para encontrar na illa os Celtas da Europa Central que, segundo aquela consagrada doutrina, invadirían Irlanda o século V a. C.

De Cadenas (2008) Public domain, ex Wikimedia Commons

Mais Bradley e McEvoy, comparando mostras de DNA de 200 voluntarios de diversos lugares da Irlanda cunha base de datos xenética de 8.500 individuos de toda Europa, buscando os Celtas da Europa Central, encontraron algo distinta: “We have” -di McEvoy – “a much older genetic legacy”, confirmando que a poboación irlandesa, contra o previsto, proviña do legado xenético Mesolítico e Neolítico dun Noroeste da Península Ibérica, que entón supuñan non Celta:

“The primary genetic legacy of Ireland seems to have come from people from Spain and Portugal after the last Ice Age.

No entanto agrupando perfís xenéticos nun mapa da Europa, o estudo do Trinity College, Dublin, de Bradley e McEvoy, redefinia o concepto da Céltica sinalando a Área Cultural Atlántica correspondente ao Algarve, Gallaecia, a Rexión Vasca, Gales, Escocia, Irlanda e Bretaña.

INTRODUÇÃO

Em Treba e Territorium  (USC 2004), culminando o estudo da Terra de Trasancos iniciado no Concelho de Narom em 1987, assinalamos em Gallaecia o possível berço Neolítico do principado celta chamado Treba, “Casa Território Político, Tribo,” ou Toudo “Estado, Nação”, acompanhando o desenvolvimento arqueológico institucional do patrão organizativo até à Idade Média (c, 14-541). Nesse ano (2004), fortalecendo nossa visão, publicava o Trinity College de Dublim uma investigação genética. Sendo “Identidade Nacional” e “Legado Celta” no imaginário – língua, anais, lendas, literatura, etc.- da Irlanda essenciais conceitos, o governo financiou um estudo dirigido pelo doutor Dan Bradley e Brian McEvoy, para encontrar na ilha os Celtas da Europa Central que, segundo aquela consagrada doutrina, teriam invadido Irlanda no século V a. C.

Mas Bradley e McEvoy, comparando mostras de DNA de 200 voluntários de diversos lugares da Irlanda com uma base de dados genética de 8.500 indivíduos de toda Europa, buscando os Celtas da Europa Central, encontraram algo diferente: “We have” –diz McEvoy – “a much older genetic legacy”, confirmando que a população irlandesa, contra o previsto, provinha do legado genético Mesolítico e Neolítico dum Noroeste da Península Ibérica, que então supunham não Celta, “The primary genetic legacy of Ireland seems to have come from people from Spain and Portugal after the last ice age”. No entanto agrupando perfis genéticos num mapa da Europa, o estudo do Trinity College, Dublim, de Bradley e McEvoy, redefinia o conceito da Céltica assinalando a a Área Cultural Atlântica correspondente ao Algarve, Gallaecia, a Região Basca, Gales, Escócia, Irlanda e Bretanha.

DA BRIGA, “CASTRO” A UILLA MEDIEVAL

O VAL, CONCELLO DE NARÓN, COMO PARADIGMA [1991-1999]

Cadro Evolutivo amosando pervivencias do Inmobiliario Arqueolóxico Xurisdiccional

Visualmente e como marco institucional sírvanos aquí como ilustración do exposto na História de Narón, vols I, II, III:

Lámina A – Paso da Briga ou Castro [Quintá, O Val] a Uilla.  In Narón Unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos. This evolutionary drawing [ex Pena 1994, drawing of Eva Merlán Bollaín], shows the path from the briga or castro to the romano-galician and medieval uilla in Quintá, whose name alludes to the fifth of the five castros or original jurisdictions of the parish of O Val, Narón.

unha Lámina A) onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva Merlán, nun libro para nenos editado polo Concello de Narón en 1995, nun cadro evolutivo, amosando pervivencias de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duración, se figura o paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval;

E unha Lámina B) onde sobre o territorio dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado, por un inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenario contense o cadro evolutivo deste Territorio Político similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlánticas e indoeuropeas [véxanse comparativamente estudios destes territorios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975] que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module “ESM”, tal e como figura representado no estudio factográfico – transcripción incluída do códice do AHN, clero, 64 b de San Martiño de Xuvia por min realizada – intitulado : “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.

Visualmente e como marco institucional nos sirva aqui como ilustração de todo o exposto, uma lámina A) onde, desenhado baixo a nosa direcção por Eva Merlán, nun livro para nenos editado pólo Concello de Narón em 1995, nun cadro evolutivo, amosando sobrevivências de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duração, se figura o passo do Castro á Villa galaico-romana e medieval; e uma lámina B)

treboso

If the Ice Age glacial advance forced the Paleolithic Europeans to seek shelter from climate in places such as the Atlantic Lands End of NW Iberia, Finisterre, the subsequent climate change and ice retreat allowed the people settled for such a long period in the Atlantic coast of Iberia to return to Europe. As our rich mythology explains, these people probably left by sea from current Galiza, Nation of Breogão [“Brian”], first toward Ireland. They spoke an Atlantic Iberian Celtic language (as described by authors such as Professor Moralejo, who analyzed river names, place names, deity names, and other forms). They carried with them a social, political, and religious organizational structure. They then migrated to Britain, moving into the Continent through the ice-free English Channel. This was the ‘Great Migration of the Celts’ as our present knowledge of population dynamics demonstrates. This long journey across land and sea also signaled the dissemination beyond the Galizan epicenter of such elements as the cup and rings and labyrinth petroglyphs, the legends of the arrival across the ocean from Brigantia of the Gaels to Ireland, and the foundation in memory of the abandoned home, by the Gallaecian Amergin, of Dun na Gall, Donegal the dun, briga “hillfort” or castro of the *Gall[-aecos]. A common political order and organization was also spread out, superimposed on the local differences, establishing a joint “public and private common law” consuetam rationem [ruling treba/toudo “[Noble] House”/ “State”, and briga, “hill fort”, dun, castellum, “Castro”], a common military organization [reges, ari, ambactos, ikurigos, acadrolios, etc.], a common calendar of annual festivities, etc., making the Celtic Civilization the true catalyzer for the creation of Europe.

 onde sobre o território dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado por um inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenário

Monte Alto 2dav

POLITICAL ORGANIZATION I would like to warn the audience that, at least in 1991, these papers sounded like something new. Perhaps not so much at this stage when scientists from different fields are supporting this view. Before, during, and after Roman rule, the Northwest of Atlantic Iberia, Gallaecia, experienced a Celtic and Indoeuropean territorial organization, which still stayed alive until very late in the Middle Ages. Separated in Gallaecia from the adfines, “neighbors”, by termini, or mounds, like this chalcolithic one with a statue of the eponymous founder, in which they wrote in the Lower Empire: “Here lies [my ancestor] Celtiato, Lateron Son”, or landmarks called in our Celtic language carneiros, carracedos, carnoedos, coiras (Old Irish cora; Corn. cored, cf. VENDRYÈS sub vocabulo cora 1987), etc., the Political Territorial Organization of Gallaecia described in the ancient sources with Celtic ethnonyms, “names of tribes”, knew pre-roman names of Treba, “House”, and Toudo, “State, Nation”. Both words define a common institutional system, a “Celtic Princedom” – more appropriate than the term “Celtic Chiefdom”. (ARNOLD & GIBSON, 1995)

contense o quadro evolutivo deste Território Político similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlânticas e indoeuropeas (véxanse comparativamente estudos destes territórios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975) que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module ‘ESM’, tal e como figura representado no estudo factográfico – transcrição incluída do códice do AHN, clero, 64 b de São Martinho de Juvia por min realizada-, intitulado : “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.

Periodo Celtogalaico dos Territorios Políticos, Trebas ou Toudos conformados por  Brigas, “Castros”, espazos demarcados, compartindo a consuetam rationem,  “usos e costumes xurisdiccionais”

Essa imagem tem um atributo alt vazio; o nome do arquivo é 001ab-1.jpg

Resumindo podemos dicir que no período chamado ‘dos castros’ entre, senón antes, os anos 1600 antes da nosa era, ata o 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, pero desenvolve a súa actividade social e económica de labregos e gandeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos nun espacio económico exterior demarcado por límites e marcos de gran pervivencia.

Poren, o castro sería o asentamento humanizador da paisaxe (1).

 

Resumindo podemos dizer que no período chamado dos castros entre [se não dantes] os anos 1600 antes da nossa era, até o 500 da era actual, a gente vive dentro dos muros, mas desenvolve a sua actividade social e económica de lavradores e ganadeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos num espacio económico exterior demarcado por limites e marcos de grão pervivencia. Porem, o castro seria o assentamento humanizador da paisagem (1)

castro-vila3

1 Crica [demarcación] da briga ou castro de Quintá, O Val. Carlos Alfonzo  ex A. Pena                          COMÚNS CASTROS ATLÁNTICOS

A pesar de que o caro amigo Carlos Alonso do Real fixese seu traballo, “Aquí os únicos Celtas que hay son os celtas sen filtro” -nos dicía a miudo en clase, ninguén pode evitar que en Cornualles, por pór un exemplo, o chamado Warbstow Bury Hillfort responda a un tipo de castro de chaira ou pequeno montículo, encaixando como unha luva a man con aqueles castros trasancos de Leixa (Ferrol), Quinta e Vilasuso (O Val, Narón),  ou  O Petouzal (Xuvia. Narón), que o castro chamado The Rumps teña como contraponto Baroña, Valdoviño ou Lobaríz, por citar algúns dos castros costeiros galegos, e que Castle an Dinas, Castle Dor; Saint Denis; Helsbury e moitos outros só poidan se apartar de nosos castros polo particular feito diferencial de súa conservación e limpeza, froito da sensibilidade e coidado que mostran os británicos con seu patrimonio, en contraste coa desídia – conjunción do desinterese […] das institucións e do pobo,  e da vocación forestal á que parecen destinar […] os planos dos concellos-, [os castros sobreviventes] á devastadora acción da concentración parcelaria que ante a xeral passividade o derruba todo con seu indomável e sinistro avance

 In “Territorio e categorías sociais na Gallaecia antiga. O matrimonio entre a Terra, Treba, e a Deusa Nai, Mater. Anuario Brigantino 1994 nº17.(1995): 33-80

Fai clic para acceder a 1994%20033_078.pdf

Periodo Celtogalaico-romano dos Territorios Políticos,  Ciuitates, Populi, Respublicae conformados por Uillae espazos demarcados compartindo idéntica consuetam rationem “usos e costumes xurisdiccionais”.

Dentro da mesma demarcación van evolucionando os asentamentos, e os labregos pasan a vivir en cachoupas, modestas grañas illadas, mentres os señores poderosos constrúense villae o xeito romano (2).

In this space, between 300 and 600 A. D. , the ancient territory of the castros would pass through the two scenarios (1) and (2) as described. Transport by cart expanded the road network. The uilla functioned as a pazo “palace” [manor house].

A villa vai funcionar como un pazo, os señores e os seus labregos viven agora fora do recinto fortificado. Os señores nunha luxosa villa con calefacción, habitacións e almacéns, seus labregos e home libres, vasalos todos do señor espállanse nas súas casas dentro do mesmo territorio demarcado que antes tiña o castro. So cambia a forma da distribución das vivendas máis non os usos e costumes anteriores.

Dentro da mesma demarcação vão evoluindo os assentamentos, e os lavradores passam a viver em cachoupas, modestas granhas isoladas, enquanto os senhores poderosos constroem-se villae o modo romano (2).

castrovilaquintá2

Celtic-Galician demarcation evolved during the Romano-Galician period. Leaving the briga or castro compound, the labourers began living in isolated huts or modest rural houses [grañas, farms] adjacent to the lands they worked, while the nobles and “lords”, provinciales, “citizens of the Gallaeciae Province”, built luxurious homes in the Roman style with patios and small exterior windows –  uillae– which were focal points of the jurisdiction. The form and distribution of the residences on the landscape changed while the jurisdictional space of the castro, which now received the name of uilla, was retained. The lords remained in their luxurious uillae, with heated rooms and storage rooms, along with earlier Celtic styles and customs, collecting rent and services from the free men and serfs, Galician laborers, and “vassals”, who were all scattered around the demarcated territory, each in their own houses.

A villa vai funcionar como um pazo, os senhores e os seus lavradores vivem agora fora do recinto fortificado. Os senhores numa luxuosa villa com calefacção, habitación e armazém, seus lavradores e homem livres, vassalos todos do senhor espalham-se nas suas casas dentro do mesmo território demarcado que antes tinha o castro. Só muda a forma da distribuição das habitações mas não os usos e costumes anteriores.

Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas.

Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nossa era o antigo território dos castros passaria pelas duas opções descritas. 

Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrado xa na Alta Idade Media, os señores mais modestos constrúen “castronelas” (defended farmsteads), grañas defendidas ás que chaman villae (3), evolucionando así o tipo de asentamento, pero conservando a demarcación ou espacio económico dos anteriores modelos.

Imagen4

Entre os anos 400 e 800 da nossa era, entrado já na Alta Idade Média, os senhores mas modestos constroem “castronelas” (defended farmsteads), granhas defendidas às que chamam villae (3), evoluindo assim o tipo de assentamento, mas conservando a demarcação ou espaço económico dos anteriores modelos.

Esta forma de habitación estendeuse ao pouco e a partires do S. V. converteuse na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, así ata finais do S. XII, (4)

uilla7

período do que en Narón conservamos, identificamos por primeira vez na historia da arquitectura civil galega e publicamos na serie Narón un Concello con Historia de Seu T. II (Pena 1992) varias destas Villae como a que aquí ilustramos de Quintá, O Val, que nos serviu de modelo realizada por Eva Merlán seguindo indicacións nosas.

Esta forma de habitação estendeu-se ao pouco e a partires do S. V. converteu-se na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, assim até finais do S. XII, (4) período do que em Narón conservamos, identificamos pela primeira vez na história da arquitectura civil galega e publicamos na série Narón um Concelho com História de Seu V. II (Pena 1992) várias destas uillae como as que aqui ilustramos,  de Quintá, O Val[e],  e Pradeedo que nos serviram de modelos, realizados por Eva Merlán, e por Carlos Alfonzo seguindo indicações nossas.

A PARROQUIA DE O VAL, NARÓN, COMO PARADIGMA 

castrouilla

O paso da briga, “castro” á uilla galaico-romana e medieval ilustra a permanencia institucional e xurisdiccional dun dos espacios acoutados da frigresía de O Val, Concello de Narón

O paso da briga, “castro” á uilla galaico-romana e medieval ilustra a permanencia institucional e xurisdiccional dun dos espacios acoutados da frigresía de O Val, Concello de Narón, conformada posiblemente por cinco castros ou xurisdiccións primordiais [Conservanse hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro.]

The Parish of O Val, Narón, structured in a manner similar to that of an Irish Coiced, “Fifth”, today retains four – Lopesa, Vilasuso, Quintá and A Pedreira- of its five [Quintá means “a fifth”] jurisdictional spaces or castros

que deron pé, conservándose sempre o mesmo espacio e os mesmos limites cos mesmos marcos, mámoas moitos deles, a cinco villae Medievais e, xa no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais.

coutosdef

A UILLA QUINTANA, QUINTÁ, O VAL, NARÓN

O passo do castro à uilla galaico-romana e medieval ilustra a permanência institucional e xurisdiccional de um dos espacios acoutados da frigresía de O Val, Câmara municipal de Narón, conformada  por cinco castros ou xurisdições  primordiais [Conservanse hoje quatro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo provavelmente o castro que aparentemente falta, Ciobre, um outeiro] que deram pé, conservando-se sempre o mesmo espaço e os mesmos limites com os mesmos marcos, mámoas muitos deles, a cinco villae Medievais e, já no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais.

Villa

Uilla de Quintana, Quintá, O Val. Narón, S. XII. The current state of preservation. In the 12th century, the lords maintained their residences in large stone houses, almost windowless, with two-facing stone gateways: the medieval uilla. They characteristically displayed heavy, monumental trapezoidal lintels, which were decorated with stars, pentagrams, roses, or other rudimentary pre-heraldic motifs.

Como sabian nosos  vellos seguidores paisaxistas, non escollemos aleatoriamente esta ilustración, máis por existir na parroquia moitas veces unha versión galega do coiced irlandés, chamado Quintá ou Quintana, un quinto espacio xurisdiccional  situado no centro da frigresia,  non sempre un castro, que , con máis de medio millar de topónimos e circunstancias similares, en moitas ocasións podería dar lugar, aínda construída en lugares aparentemente deshabitados, á propia igrexa parroquial.

castro-vilareducida

Crica da Uilla de Platanetum, “Pradeedo” [desenho de Carlos Alfonzo] “uilla-fundus” chamaremos de modo arbitrario e impropio a un edificio referente, eixo da demarcación xurisdiccional e unidade a súa vez de explotación, unha verdadeira granxa con heredades relacionadas co traballo de homes que son en moitos casos “condutores” das propiedades do señor. En ocasións estes espazos son cedidos en préstamo vasalático polos condes da dinastía Pérez [Petriz ou Trava ou Trastámara] aos seus parentes e cabaleiros de Trasancos, na maioría dos casos forman a base xeradora de rendas do seu patrimonio. Relacionadas con estas Casas ou uillae fundiarias, máis aló das cortiñas que a rodean e campos de pan, hai tamén terras incultas, bosques, soutos, terras ermas, [gándaras e lóngaras], ríos con caneiros e viveros de peces, e muiños que o señor afora ou usa exclusivamente ,ou onde o señor caza ou pesca, etc., xunto a terras de labor ben en réxime de enfiteusis ou ben en propiedade de particulares – plenos propietarios, donos da casa, das terras e gando, que só pagan as galiñas e cargas do señorio e prestan axuda militar-, ao redor das que crecen os frutales, ou monocultivo de pomares; os pastos e barbeitos, etc.  Creemos por indicios que todas as ‘uillae-fundi‘, a modo de paço ou “manor house”, teñen considerable extensión. Así, en O Val, esta fermosa uilla de Pradeedo divídese “pola Armada e polo Carballo de Paio Fernández e pola Arca de Bespasante e vólvese polo castiñeiro de Alvar e pola porta do Castro [de Quintá] e de alí a Fonte Cega”. A distancia entre pazo e os topónimos dos marcos, un túmulo coñecido que serve, non por casualidade, hoxe de deslinde entre O Val e San Mateu: a “Arca de Bespasante” ; e a Porta do Castro de Quintá é de 860 mts., ambos puntos atópanse nun arco ao leste do núcleo da casa matriz da uilla que se atopa a mil douscentos metros do seu extremo oriental.

Uilla-fundus chamaremos de modo arbitrário e impróprio a um edifício referente, eixo da demarcação jurisdiccional e unidade por sua vez de exploração, uma verdadeira granja com heredades relacionadas com o trabalho de homens que são em muitos casos “conductores“, levadores em precário  das propriedades do senhor. Em ocasião estes espaços conducta são cedidos em ‘empréstimo vasallático’ pelos condes da dinastía Pérez, Trava ou Trastámara, aos seus parentes e cavaleiros de Trasancos, na maioria dos casos formam a base geradora de rendas do seu património. Entre os séculos XI e XII, Bermudo Pérez, Menendo González, Munio Bermúdez, Oveco González, Oveco Muñiz, Pedro González, Pedro Suárez de Trasancos e os seus adfines e sucessores, fizeram parte de um grupo de homens de um status social privilegiado ao ser parente da dinastía e possuir por isso este tipo de bens. Algumas destas uillae ou uillas ocupam uma grande extensão, compreendendo tanto casas de servos ou de homens instalados de condição livre [pagam o ‘fonsado’] -com as suas terras sujeitas ao pago de um canon anual em espécie pelo senhorío [duas galinhas]-, como a residência: uma sólida Casa, verdadeiro paço, do dominus.
Os nobres que as possuem percebem por meio de cobradores e encarregados das explorações as rendas anuais, os serviços e até impostos que em teoria [fiscalia regalia] corresponderiam ao rei, serviços do rei e que eles recadam no seu nome ou por concessão real; pechos e dereitos dos que a origem [CCL] na maioria das vezes perderia na noite dos tempos. Muitas vezes o senhor faz, concentrando uillae, coutos -por exemplo, Caranza- particulares introduzindo novas formas de relação no tradicional espaço físico do Territorium, Territorio ou Terra, e exerce o senhorio exento.
Administram os senhores estas posses através do seu uillicus e o espaço político do Território por um meirinho, maiorino, ou mordomo, e também por um ‘vicario de terra’: juízes que impõem penas -com os ‘sagiones’, os ejecutores-, percebendo pela sua jurisditio os ditos senhores as calonniae,  penas de câmara; o imposto militar fossatum, e outros serviços, próprios da iurisdictio. Relacionadas com estas Casas, uillae ou uillas fundiarias, além das cortinhas que a rodeiam e campos de pan, há também terras incultas, florestas, soutos, terras hermas, (gándaras e lóngaras) rios com caneiros e viveros de peces que o senhor afora ou usa exclusivamente ou dos que o senhor caça ou pesca, etc., junto a terras de labor bem em regime de enfiteusis ou bem propriedade de particulares – proprietários, donos da casa, terras e gando, que só pagam as galinhas e ónus do senhorio e prestam ajuda militar- no meio das que crescem os frutales ou monocultivo de pomares; os pastos e barbeitos, etc.” A. P.
platanetum 2

Uilla de Platanetum, “Pradeedo” O Val. Narón, S. XII. Pensamos por indicios que todas as uillae fundiarias, a modo de paço ou manor house, têm considerável extensão. Assim, em O Val, Narón, a formosa uilla de Pradeedo divide pela Armada e pelo Carballo de Paio Fernández e pela Arca de Bespasante e volta-se pelo Castiñeiro de Alvar e pela Porta do Castro [de Quintá] e de ali a Fonte Cega. A distância entre os topónimos, um túmulo conhecido que serve hoje de deslinde entre O Val e São Mateu: a Arca de Bespasante,  e a porta do Castro de Quintá é de 860 mts., ambos pontos encontram-se num arco ao Leste do núcleo da casa matriz da uilla que se encontra a mil duzentos metros do seu extremo oriental

Como sabem os caros seguidores paisagistas, não escolhemos aleatoriamente esta ilustração, mais por existir na freguesia muitas vezes uma versão galega do coiced irlandês, chamado Quintá ou Quintana, um quinto espacio xurisdiccional [em teoría] situado no centro da frigresia, não sempre um castro, que, com mais de médio milhar de topónimos e circunstâncias similares, em muitas ocasião poderia dar lugar, ainda construída em lugares aparentemente deshabitados, à própria igreja parroquial.

Entre os séculos XI e XII, Bermudo Pérez, Menendo González, Munio Bermúdez, Oveco González, Oveco Muñiz, Pedro González, Pedro Suárez de Trasancos e os seus adfines e sucesores, formaban parte dun grupo dun status social privilexiado ao ser prosapia da dinastía Petriz [Os Trava] e posuír por iso este tipo de posesións.

Algunhas destas uillae [mellor uillas] ocupan unha gran extensión, comprendendo tanto casas de servos ou homes instalados de condición libre -propietarios da parella de bois,  [que pagan o fossatum ‘fonsado’, segundo erróneamente se pensaba ‘por estar isentos do servizo de armas de infantería’], coas súas terras suxeitas ao pago dun canon anual en especie-, como a residencia: unha sólida Casa, verdadeiro pazo, do dominus.

Os nobres que posúen esta uillas perciben, usualmente por medio de cobradores e encargados das explotacións, as rendas anuais, os servizos e ata certo tipo de  impostos derivados do Cis/Censum: ‘servizos do rei’, que en teoría corresponderían ao rei, [fiscalia regalia], e que eles recadan no seu nome, ou por concesión real; cargas das que a orixe [na Celtic Common Law], na maioria dos casos perderíase na noite dos tempos. Moitas veces o señor fai, concentrando estas unidades chamadas uillae, ou uillas, particulares coutos -por exemplo, o Couto de Caranza-, introducindo algunhas formas novas de relación no espazo físico do Territorio tradicional, exercendo no seu interior o señorío exento.

Administran os señores estas posesións a través de un funcionario seu, o uillicus;  e o espazo  do Territorio Político por seu maiorino “meiriño ou mordomo” e tamén por o ‘vicario de terra’. Os vicarios son xuíces que impoñen as penas axudados dos sagiones, os ejecutores; percibindo os señores pola jurisditio, as calonniae “multas, penas de cámara”, o mencionado imposto militar fossatum, as loitosas e outros serviços, propios da jurisdicción.

UNIVERSAL ARTICULACIÓN DO TERRITORIO POLÍTICO CELTOATLÁNTICO 

UNIVERSAL ARTICULAÇÃO DO TERRITÓRIO POLÍTICO CELTOATLÂNTICO

ABSTRACT

Para unos la encontróArturo Barcia García 1933 en una finca de A Corredoira no lugar de de A Veiga para quien más fino hila – recuerdo la foto de la estela junto al descubridor- la encontró , Venancio Pérez Pérez, llamado Venancio da Corredoira. El 04 Junio 2007 Juan José Pardo y Pérez Sanjulián escribe in riadeleo.com “A lo largo de la historia, y todavía hoy, los investigadores más eruditos no se han puesto de acuerdo a la hora de autentificar la identidad de los prehistóricos pobladores del valle del Suarón; Egóvarros (Egovarri Namarini, según Plinio), Cibarcos, Pésicos, Albiones… Bueno ya si. El primer testimonio, descubierto hasta la fecha, que prueba fehacientemente la existencia de alguno de estos pueblos, y más importante, de los primeros personajes conocidos y nombrados, entre los cauces de los ríos Porcía y Eo, es la lápida pizarrosa llamada “Estela de Nicer”, hoy en el Museo Arqueológico Provincial de Oviedo, hallada en el año 1932 por Venancio Pérez y Pérez (Venancio da Corredoira), mientras laboreaba, en una finca de La Corredoira. La inscripción según Andrés Pena Graña, la encabeza un crismón, en el caso que nos ocupa, entre un dibujo del sol y otro de la luna, habituales substitutos en Cristología de Alfa y de Omega. El Crismón XP, que corona el epígrafe, es cristiano y no puede ser anterior al año 314. Corresponde en realidad a un momento muy avanzado del siglo IV, sino ya, del siglo V. Diferentes investigadores y arqueólogos han estudiado esta lápida con el fin de interpretar sus inscripciones, y aunque no de forma unánime, se acepta que debe leerse del siguiente modo: XP [Chrismón,] NICER CLUTOSI [Nicer hijo de Clutosus ] “.)” [delCastro] CARIACA [Cariaca] PRINCIPIS ALBIONUM [(de la Casa del) príncipe de los Albiones] AN (NORUM) [años] LXXV [setenta y cinco] HIC S(ITUS) EST [en este sitio está]. La traducción al castellano actual sería: “AQUI YACE NICER, HIJO DE CLUTOSUS, DEL CASTRO CARIACA, PRINCIPE DE LOS ALBIONES, DE SETENTA Y CINCO AÑOS” (El título de Príncipe de los Albiones corresponde a Clutosus.) “

Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”,” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arros or County Arrós. And the voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician Q Celtic language. Towards the end of the registration [dat. s.] TREBA-RUNE [psb. determinant “of the Treb” + determinated psb. “Moon” (r / l) “-Runa / -Luna”, and, again REVE TR[EBA-RUNA?] – cf. psb. Old Irish Re, Re-ve “moon ( -ve, ‘in ascension’- ], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “altar stone”, meaning the ancient voice pala “stone”, (Old Irish fail) of the tribe in terms of sacred geography.

Capela de San Miguel, no Mosteiro de Celanova fundado por San Rosendo. Feita en memoria de Froila, o seu irmán, a capela está aliñada á equinocial saída do sol e ao lacus triangular de un pétreo altar celta: unha Trebopala ou Croio Teutático, mantido, seguramente, pola mémoria da súa pasada función e vinculación á entronización real da prosapia. Non hai que esquecer que San Rosendo foi [Sáez] primo irmán de Sancho Ordoñes, rei de Galiza (926-929), de Alfonso IV, o Monxe (926-931) e de Ramiro II (931-951), e tío dos fillos de Ramiro, Ordoño III (951-956), Sancho I (956-957 e 959-966) e de Elvira Ramírez, rexente en 967-976 do seu sobriño Ramiro III Sánchez”. // São Rosendo foi [Sáez] primo irmão de Sancho Ordonhes, rei de Galiza (926-929), de Alfonso IV, o Monge (926-931) e de Ramiro II (931-951), e tio dos filhos de Ramiro, Ordonho III (951-956), Sancho I (956-957 e 959-966) e de Elvira Ramires, regente em 967-976 de seu sobrinho Ramiro III Sánches”.

The altar stone also appears as TOUDO-PALA (* TEWTO-PALA, “Túatha Fáil” ) or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/Cruachan “Stone altar” TOUDADIGO (as Teutates), “of the túath”]. A.P.

Non hai terra no mundo mais articulada que a galega. As trebas, toudos ou terras de Gallaecia – remontables en PCP, ao Neolítico -, como o amosa, entre outras cousas, a espectacular crica do dolmen de Dombate- antes, durante, e despois da dominación romana e sueva, manteñen na Idade Media intactos os seus límites, e o seu sistema articulativo político.

As reorganizacións relixiosas de época sueva, re-estruturando territorialmente as sedes episcopais, contribúen a reforzar este modelo.

A moura e o cabaleiro

Promptema “A Moura e o Cabaleiro”, do Concepto de Soberanía de Dereito Divino Celta e Indoeuropea. In 1941 Marc Bloch noted rural areas in primitive Europe ruled by hereditary princes and a common, well-developed institutional framework. He later identified common Indo-European Celtic and Germanic institutions, with their service obligations and hierarchical relationship often called feudal, tracking them as far back as the second millennium BCE. “There is sufficient evidence”- said Stuart Piggot “to suggest that the model of society demanded by Bloch may in fact be very archaic and characteristic of barbarian Europe” (Piggot 1965: 259-260)

Devandito isto, unha Celtic Common Law, aplicable con pequenas variantes locais por un igual en toda a Céltica -dende o Neolítico  pese á pretensión, dico aperte, da arqueología anglosajona de converter amoldando a realidade ao desexo a migración celto atlántica e seu ‘fósil director’: a proto-indoeuropea ou protocelta Hidronimia Alteuropäische, en vasca! cando se sabe que aínda en época histórica a terra dos actuais vascos estaba habitada por trebas ou toudos de lingua e cultura indoeuropea e celta: os várdulos, caristios, autrigones, Berones, etc.-,

[ Cf. Xaverio Ballester “LENGUAS ANINDOEUROPEAS DE HISPANIA ¿ANTIGUAS O RECIENTES?”  Palaeohispanica 18 (2018), 13-24.

Fai clic para acceder a 01ballester.pdf

], confire aos habitantes dunha  treba ou toudo, un paquete de dereitos e obrigacións.

Entre os que está o dereito de propiedade e un paquete de garantías juridicas persoais, adaptadas ao valor penal de cada individuo, segundo a clase social na que, por nacemento, por formación, ou  por riqueza  estaba encadrado.

orabellalabo

Orden Némita, “sagrada, inviolabel”  [cf. comparativamente a Terra de Nemitos, “Nendos”]. Na sociedade Celta, a  CCL confire,  ao druida, ao cabaleiro, e ao oficial carpinteiro, equivalente a un exeñeiro de hoxe, un elevado rango e ‘valor penal’. GRÁD FLATHA Existia como em Irlanda um grád flatha na Europa celtoatlántica, uma “ordem de xerarquia e autoridade” discriminando à  cénel, “gente”, proprietária em categorias sociais, pela sua composição ou valor penal: o alto e baijo clero, durvede/druida, bispo, “ollam, doutor  -em Irlanda-”, fili, “bardos, fístores [‘chega o fistor –diz o galaico adagio- e afai-se o dia’]”, cregos e o oficiais qualificados gente com sólido conhecimento em técnicas ou artes (o que hoje chamaríamos “profissões liberais”) : juices, comerciantes, mestres músicos; etc.  b, 53-331 .

Estes dereitos consuetam rationem só teñen validez dentro dos límites e a jurisdicción de cada Treba ou Toudo, que funciona como un verdadeiro ‘Estado independente’.

olho-ao-rego-pepe-prego-.jpg

OLLA O REGO! Rex eris si recte facies. Arado ritual da crica polo rei – o ramo indica o rango real do arante (Pena Treba y Territorium) – [Litsleby, Ksp. Tanum] De Vries, 1975. I_ p 197 ) . “Ainsi en théorie” -diz , Émile Bemveniste. – ” rien ne s’oppose au rapprochement de rex  avec grec orégō ; orégnumi est << étendre en ligne droite >> – plus explicitement : <<  à partir du point qu’on occupe, tirer vers l’avant une ligne droite >> E. B. (1969, 13) .   ” […] Ce sens est présent en latin aussi. Le mot important regio ne veut pas dire à l’origine: << la région >> mais << le point atteint en ligne droite >>.  Ainsi s’explique  e regione  << à l’opposé >>, c’est-à´dire << au point droit, en face >> .  Dans la langue des augures, regio indique << le point atteint par une ligne droite  tracée sur la terre ou dans le ciel >>, puis << l’espace compris entre de telles droites tracées dans différents sens >>. / On interpretéra pareillement l’adjectif rectus comme << droit à la manière de cette ligne qu’on trace >>. Notion matérielle et aussi morale : la << droite >> représente la norme ; regula, << ce’st l’instrument à tracer la droite >>, qui fixe la règle. Ce qui est droit est opposé dans l’ordre moral à ce qui est tordu, courbé, or comme droit équivaut à juste, honnête, son con contraire, tordu, courbé, sera identifié avec perfide, menteur, etc. Cette représentation est déjà indo-européenne.  A lat. rectus correspond l’adjectif gotique raihts traduisant gr. euthús, << droit >> , aussi le vieux-perse rāsta, qualifiant la << voie >> dans cette prescription : << N’abandonne pas la voie droite >>.” E. B. (1969, 15) .

Cando -para roubar o gando das veciñas trebas e facerse cun dote para un matrimonio vantaxoso-, na época escura do ano,  os mozos traspasan a crica, “fronteira” da súa treba, e, “saindose de madre, desmadrándose”, entran na veciña treba, convértendose, cada un deles en ‘fóra da lei’ , “forajido”, en castelán,  fír tar Crich, literalmente “un home detras da crica” [raia ou fronteira da súa treba]”.

Posible crica do castro de Vilasuso. O Val. Narón. Fonte e foto do Arqueólogo Naronés Eloy Saavedra. Agradecido pola sua amável comunicación.

Fora da sua crica, da  fronteira da sua treba ou toudo os homes e as mulleres perden todos os dereitos legais.

Os ritos de toma de posesión circunambulatoria, estendidos por toda Europa, procedentes do puro Neolítico, sobreviviron en Galiza ata o século XIX. O Rego  ou A Crica. “Attesté seulement en italique, en celtique et en indien, c’est-à-dire aux extrémités occidentale et orientale du monde indo-européen “- sustenta Émil Benveniste no sumário do Capítulo 1 sub vocabulo  rex  de Le vocabulaire des institutions indo-européennes, 2 Pouvoir, Droit, Religion- , rex appartient à un groupe très ancien de termes relatifs à la religion et au droit. / Le rapprochement de lat. rego avec gr. orégō <<  étendre en ligne droite >>(dont l’o- initial s’explique par des raisons phonologiques), l’examen des valeurs anciennes de reg- en latin (p. ex. dans regere fines, e regione, rectus, rex sacrorum) donent a penser que le rex, en cela plus prêtre que roi ous sens moderne, était celui qui avait autorité pour tracer les emplacements des villes et determiner les règles du droit”. Benveniste. Livre 1 “La Royauté et ses privilèges” (1969, 9)

A crica, rego, lineolo ou fronteira, represéntase a modo dun trenzado de egua, simbolizando pars pro toto o Pais, o Estado, a Nación Nos galaicos bronces votivos entronizatorios do Noroeste (1995, 33; 1999; 2004) onde o solar touro e outros atributos da soberanía celta -e o son o torques, o oso e, seguramente, a crina de cabalo-, comparten protagonismo nun feliz día inaugural, dun notorio acto público do rei e dun alto sacerdote, digno de ser rememorado sen ningunha dúbida con ese gran despregue figurativo, en once ou doce magnificas e únicas pezas de orfebrería sacrificial entronizatoria celta que chegaron ata nós.

Bronces votivos celto galaicos representando os elementos sacrificiais [Pena] no contexto da Celtic Common Law de dúas cerimonias consecutivas, os proprios da entronización do rei polo Druida sobre a Trebopala, ónfalos da triple Mater que confire a Soberania; e os da posterior toma de posesión “de suco” circunvalando e reafirmando o “arante” rei, precedido dun touro e seguido do corio, “milicia”, e de todas as clases sociais, cada marco da sagrada crica da Treba ou Toudo. [Omito sinalar que o recientemente achado no Monte da Trinidad, Mondoñedo – arriba, centro-, apártase de ostensible modo do cánon esperado] “[…] Il faut voire” -sustén Benveniste- ” dans le cas de rex un témoignage – probablemente le plus notable- d’un grand phénomène  étudié par J. Vendryes (1918 , 265 ss.) : celui des survivances de termes relatifs à la religion et au droit aux deux extrémités de l’aire indo-européenne dans les sociétés indo-iraniennes et italo-celtiques. /Ce fait est lié à la structure même des sociétés considérées. Ce n’est pas un simple accident historique si, dans les lengues << intermédiaires >> , on ne trouve plus trace de ce nom du << roi >>. Du côté indo-iranien comme du côté italo-celtique, nous avons affaire à des sociétés de même structure archaïque, de tendance très conservatrice, où ont persisté longtemps des institutions et un vocabulaire abolis ailleurs .” (ibi. Benveniste 1969 Download A. Pena Cerimonias Celtas de Entronización Real

Nestes bronces conmemórase a entronización ou legitimación ante a súa Treba, Pobo, ou Nación, do Soberano Celtogalaico. Como a memoria desta investidura e solemne acto público deixounos ecos teatrais nas representacións galegas da apropiación jurisdiccional, ata finais do Antigo Réxime.

Ata meus estudos dos galaicos bronces votivos entronizatorios do Noroeste (1995, 33; 1999; 2004) e a data de exposición pública de Treba y Territorium [2004], ao non terse relacionado estes bronces cos rituais entronizatórios, as escenas neles representadas non se interpretaron na súa función.
 Até meus estudos dos galaicos bronzes votivos entronizatórios do Noroeste (1995, 33; 1999; 2004) e a data de exposição pública de Treba y Territorium [2004], ao não ter-se relacionado estes bronzes com os rituais entronizatórios, as cenas neles representadas não se interpretaram na sua função.
Nun deses exvotos contemplamos a imaxe xusta, perfecta, dun rei da cultísima, nunca castrexa, castrexada ou analfabeta, inmarcesível Callaecia ou Gallaecia, cabeza dos grados da sociedade  nunha terra en paz [ai. trebad] e guía do seu pobo, plantado sobre a Trebopala, descalzo, espido, xunto aos símbolos da realeza, do oso, do grande torques e do circunvalatorio touro, e a protectora crina -circunvalando a modo de crica a escena,- ante o caldeiro e ante o cocido, ” de carne ao caldeiro”, da sua entronización.
Num desses ex-votos contemplamos a imagem justa, perfeita, dum rei da cultíssima, nunca castreja, castrejada ou analfabeta, imarcescível Callaecia ou Gallaecia, cabeça dos graus da sociedade  numa terra em paz [ai. trebad] e guia do seu povo, plantado sobre a Trebopala, descalço, despido, junto aos símbolos da realeza, do urso, do grande torques e do circunvalatório touro, e a protetora crina -circunvalando a modo de crica a escena,- ante o caldeiro e ante o cozido, “de carne ao caldeiro”, da sua entronização.

Bronce votivo entronizatorio galaico de Monforte de Lemos do arqueólogo formado en Oxford e a Sorbona Guillermo Joaquín de Osma y Scull, duque consorte de Osma pola súa muller, XIIIª condesa de Osma, Adelaida Crooke de orixe irlandés. A peza do que fóra deputado ‘nominal’ polo distrito de Monforte de Lemos, Lugo (1811-1918) pasou ao Pazo de Osma, e, desde 1916 ao Instituto de Valencia de Don Juan (Madri) onde se conserva. É co de Lalín un dos máis antigos e completos/Bronze votivo entronizatorio galaico de Monforte de Lemos do arqueólogo formado en Oxford e a Sorbona Guillermo Joaquín de Osma y Scull, duque consorte de Osma por sua mulher, XIIIª condesa de Osma, Adelaida Crooke de origem irlandês. A peça agasallo ao que fora deputado nominal pelo distrito de Monforte de Lemos, Lugo (1811-1918) [ passou ao Paço de Osma, e, desde 1916 ao Instituto de Valencia de Dom Juan (Madri) onde se conserva. É com o de Lalín um dos mais antigos e completos. “[…] Le fait essentiel qui explique les survivances communes aux sociétés indo-iranniennes et italo-celtiques, est l’existence de puissants collèges de prêtres dépositaires des traditións sacrées – qu’ils maintiennent avec unne rigueur formaliste. / Chez les Romains, il suffit de citer les collèges des frères Arvales – chez les Ombriens, les fratres Atiedii d’Iguvium – Chez les celtes, les druides – en Orient, des corps de prêtres comme les brahmanes ou les atharvans de l’Inde, les āθravans ou les Mages en Iran.  /C’est grâce à la presistance de ces institutions, qu’une grande partie des notions religieuses des Indo-Européens ont survécu et nous sont connues, telles qu’elles étaient réglementées dans de grands rituels qui restent nos meilleures sources (Benveniste 1969 ,10)”. Download A. Pena Cerimonias Celtas de Entronización Real

Así aparece representado no bronce votivo do Instituto de Valencia de don Juan, obra mestra da orfebrería e da síntese simbólica Celta de Gallaecia – procede de Monforte de Lemos, por onde o seu propietário Guillermo Joaquín de Osma era diputado  “e vaticino, deciamos  entón, nos demostrarán que apareceu nunha rúa de Valladolid, ou em Piloñes… “-,

 si nosa interpretatio é correcta, bebendo e comendo, “posiblemente co cucharón” [Lois Armada] na man como contraponto á groseira ilustración da Topographia Hibérnica de Gerardo de Gales, o caldo elaborado co sangue e a carne da sacrificada egua, da commaian, “crinosa” Icona Loiminna“Epona Luminosa” encarnación da Deusa Nai que o elexiu, segundo o principio “a Soberania escolle o rei” .

Usualmente ultrapasa a crica ou raia, o corio, a banda de “mozos armados” dunha treba ou toudo para ir roubar gando aos castros da veciña treba, saldar debedas ou vingar as mortes de compañeiros.

Entronización (3)

“[…] Ainsi”  – sustenta Émil Benveniste  sub vocabulo  rex – “en théorie, rien ne s’oppose au rapprochement de rex avec greg orégō […], tandis que  orégō, orégnumi est << étendre en ligne droite >> – plus explicitement : << à partir du point qu’on occupe, tirer vers l’avant une ligne droite >> ou bien << se porter en avant dans la direcction d’une ligne droite >>. / Ce sens est présent en latin aussi. Le mot important regio ne veut pas dire à l’origine : << la region >> mais << le point atteint en ligne droite >>. Ainsi s’explique e regione << a l’opposé >>, c’est-à-dire << au point droit, en face >>.  Dans la langue des augures, regio indique << le point atteint par une ligne droite tracée sur la terre ou dans le ciel >> , puis << l’espace compris entre de telles droites tracées dans différents sens >>. Benveniste ibi. , 14  Download A. Pena Cerimonias Celtas de Entronización Real 

Mas chegounos algo máis que o carrito de Gimarães e, por primeira vez,  na arqueología hispana e europea en Narón, entre 1995 e 2004, mostramos a nutrida representación plástica dos piacula da entronización e circunambulación Celta na Gallaecia Antiga .
 Mas chegou-nos algo mais que o carrinho de Gimarães e, pela primeira vez, na arqueologia hispana e europeia em Narón, entre 1995 e 2004, mostramos a nutrida representação plástica dos piacula da entronização e circunambulação Celta na Gallaecia Antiga.
O Carriño  de Gimarães ilustra, este ambiente de toma de posesión do ou princeps , do dominus, ou do señor jurisdiccional celtogalaico da Idade do Ferro,  investido do poder real do dominio e jurisdicción señorial, na Trebopala ou Croio Teutático. A circunambulación desenvolvía-se habitualmente sobre a inmemorial crica, “demarcación”.
O Carrinho de Gimarães ilustra, este ambiente de tomada de posse do  ou princeps , do dominus,  do senhor jurisdicional celtogalaico da Idade do Ferro, investido na Trebopala ou Croio Teutático do poder real do domínio e jurisdição senhorial. A circumambulação desenvolvia-se habitualmente sobre a imemorial crica, “demarcação”.

Pasando os mozos a crica ou fronteira – cada treba ten a sua, existindo entre os marcos de unha treba e os da outra unha franxa a modo de terra de ninguén – organizados  estes en cofradías ou fianna, que durante unha parte do ano actuaba localmente como policía fronteriza, nunha especie de exército permanente,  e, durante outra – no inverno-, saían do seu país e penetraban nas terras dos pobos veciños (fer tar crích = “un home alem da crica ou fronteira”), como os lusitanos descritos por Diodoro (V, 34, 5), entre outras cousas para vingar as mortes (Críth Gablach 72) e os homicidios dos seus compatriotas e camaradas perpetrados polos habitantes doutros territorios, estaban fóra da Lei, cometendo roubos nos países inimigos do Túath ao que pertencían, facendose de paso cun dote ou unha asignación persoal para (= morgengabe) acceder a un matrimonio vantaxoso-.

E pois a crica é sagrada e inviolável, situándose un mozo ‘trala crica’ da sua treba ou toudo “fóra da lei”, pode ser morto  si é atopado o sorprendido, sen que, en ningún caso, os que lle dean morte, ou os que o atopen morto teñan que responder polo homicidio, “cargar có morto”,  ou pagar o seu valor penal

Folgoso do Courel

“O marco familiar e xeracional do vínculo de clientela e de patronato establécese nos pactos de hospitalidade cunha mesma melodía: Sibi, uxori, liberis posterisque suis, eumque uxorem liberoque eius [Carbedo do Courel], constantemente repetida por patron e cliente, implicados ambos no considerable repertorio presente nun institucional mobiliario arqueolóxigo que coa proliferanción de fuertivos con dectores de metais vai hoxe incrementándose vertixinosamente” / “O marco familiar e geracional do vínculo de clientela e de patronato estabelece nos pactos de hospitalidade com uma mesma melodia: Sibi, uxori, liberis posterisque suis, eumque uxorem liberoque eius [Carbedo do Courel], constantemente repetida por patrono e cliente, implicados ambos no considerável repertório presente a um institucional mobiliário arqueológico que com a proliferação de furtivos com detectores de metais vai hoje incrementando-se vertiginosamente” /

salvo, claro está, que o morto sexa un peregrino no Camiño (sic), ou exista tratado ou carta de hospitalidade entre as dúas trebas ou toudos – como mostra, por exemplo o hospitium do Caurel, en ese caso toda as gentes “xentes”, ou plebes -voces latinas que ao notar dereito celta significan “habitantes” sin máis-,  de ambas trebas comparten igual protección.

O normal é que as trebas se vinculen en grupos de catro a unha superior unidade política chamada Mór Túath, que nós traducimos como comisso ou condado [os once condados de Lugo, p. e.] ; As gentes, ou plebes, isto é, os habitantes das trebas gozan dentro da crica dun Mór Túath ou condado, de liberdade de movementos, participando da mesma protección penal e jurídica . Este sistema, nacido en Kaltia ou Galtia, no Neolítico Atlántico, e non como se pretende, por personais necesidades do mundo angosaxón, na Idade do Bronce -abonda con unha olhada a espetacular crica de Dombate, entre outras cousas mais, que aquí non veñen ao caso-, é de xeral aplicación.

ORATORES

[Addenda]

CELTIC RELIGION AND ITS INFLUENCE ON THE CHRISTIAN PRESENT By André Pena & Joám Evans

 

The Three Steps Of The Sun And The Matres. Celtic religion and its influence on the Christian Present. Andre Pena & Joám Evans The Celts from insular and continental Atlantic Europe left as a legacy a common pantheon and a common theology. This was in essence a Trinitarian monotheistic religion that encompassed a feminine lunar trinity (the Matres) and a masculine solar trinity embodying the three steps of the Sun: Sky, Sea, and the Other World in the Orbe Tripartito. This presentation explores the continuity of these basic elements of Celtic religion in the new Trinitarian monotheistic religion that followed (Christianity) with its imposition by the Emperors of a decaying Rome after the crisis of the 3rd century CE. In The XVIth International Congress of Celtic Studies. Bangor 22-26 July 2019. Bangor University, Wales Cymru Sesiwn 57 Ystafell 9

[/Addenda]

Since the dawn of the Bronze Age Celtic Europe has been a mosaic of identical autonomous political territories we commonly call tribes and Romans called ciuitates/populi/res publicae/ plebes. Sharing a common structure, these tribes – as in Gallaecia-  are known either in Europe (Pena 1992; Karl 2002) with words of domestic sovereignty: TREBA [TRIFU, TRIBE, etc.] and TOUDA [TEUTA, TOUTO, etc.] with a term alluding to the people, state or nation. 

[Addenda]

The Celts from insular and continental Atlantic Europe left as a legacy a common pantheon and a common theology. This was a Trinitarian monotheistic religion encompassing a feminine lunar Trinity (the Matres) and a masculine solar Trinity embodying the three steps of the Sun: Sky, Sea, and the Other World in the Orbe Tripartite. The Matres, characterized as three virgins through the seasonal cycle, also embody the Celtic political system. The young Virgin that chooses the king that is to rule the Treba or Toudo remained as Saint Brigid or the Blessed Virgin Mary commemorated on Candlemas (Candelária or da Luz); when she married him and gave birth she became Mater (Virgin ‘mother’ of the dying god Esus); and, after the death of the king, She assumes his soul (as an old Virgin, the Cailleach, builder of the landscape); finally rejuvenating,  She reinitiates the cycle with a new king that is to rule the land. The masculine Trinity represents the three steps of the Sun in the Earth’s orbit. In the first step, it takes possession of the sky, in the second it takes possession of the sea, and in the third, it takes possession of the Earth, the Underworld. It is conceived as a child and a teenager in the first step (with the related epithets sometimes shared in Roman interpretatio by the same deities); as a psychopomp, guide of souls, in the second step; and as dying God and a judge of the afterlife in the third, symbolized by the Orbe Tripartite and the triskelion. This presentation explores the continuity of these basic elements of Celtic Religion in the new Trinitarian Monotheistic Religion that followed (Christianity) with its imposition by the Emperors of a decaying Rome after the crisis of the 3rd century CE. In The XVIth International Congress of Celtic Studies. Bangor 22-26 July 2019. Bangor University, Wales Cymru Sesiwn 57 Ystafell 9

[/Addenda]

O dereito público e privado Celta -á Celtic Common Law, administrado pola vertical e universal Igrexa Celta é común [precedente da Igrexa Católica e do seu universal Dereito Canónico] a toda a Europa Céltica.

“Así é como se define a noción de realeza indoeuropea. O rex indoeuropeo é moito máis relixioso que político. A súa misión non é comandar, exercer poder, senón establecer regras, determinar o que é, literalmente, “correcto”.  De modo que o rex, así definido, é moito máis parecido a un sacerdote que un soberano. Este é o concepto de realeza que preservaron os celtas e os itálicos, por unha banda e os indios, por outro. / Esta noción estaba ligada á existencia dos grandes colexios de sacerdotes cuxa función era perpetuar a observancia dos ritos. Por iso, requiríase unha longa evolución e unha transformación radical para acadar a realeza clásica, baseada exclusivamente no poder e para que a autoridade política fosese gradualmente independente do poder relixioso, que permaneceu en mans dos sacerdotes. ”  Benveniste Le Vocabulaire… (1969 ,15)
Sin embargo -saindo eu tamén á palestra-, reflexionando desde a Etno-Aqueoloxía Institucional -non só en términos de PCP-, podemos dicir que, no estado actual do coñecemento, o berce do Céltico, é tamén berce do que os neo-gramáticos chamaron indo-germano, e nós indoeuropeo.
O concomitante acervo institucional mantívose prácticamente inamovível, e moi ben conservado – este video mostra como- polo clero, nos dous extremos do mundo indoeuropeo -malia ser extremos abertos ao mundo, en continua expansion no Calcolítico, no Bronce, na Idade do Ferro [remito ao estudo, en prensa do meu mestre, José María Luzón Nogué, sobre a evolución e significado das ropas e obxectos litúrxicos do clero indoeuropeo e antigo], como hoxe-; más convén non esquecer que a común base institucional, conformadora, se forxou como o indican a dinámica e a arqueoloxía, no Mesolítico e Neolítico Atlántico, como é lóxico nun dos extremos, o refuxio climático do Noroeste da Península Ibérica: Galiza e o Norte de Portugal, proprio vocabulo dictus Kaltia.

Un recente mapa do sabio Ángel Carracedo mostra exactamente o que estamos decindo: os efectos na longa duración da Celtic Common Law na poboación comarcal galega.

Este marco institucional sobreviviu, onde naceu como viviente fósil, case ata os nosos días.

trebaterra2

Ilustración de Eva Merlán Bollain baixo a miña dirección. In Narón Unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos. Eva Merlán, Andrés Pena Alfonso Filgueira. Concello de Narón Ed. ( 1º edición 1995)       Hoxe substituiríamos “castrexo” polo máis axustado término “celto-galaico” . Hoje substituiríamos “castrexo” pelo mais ajustado termo “celto-galaico” .

CONSUETAM RATIONEM

O mantemento no marco institucional da consuetam rationem [Celtic Common Law] do binomio “nobreza e xurisdicción”, da relación entre os señores e labregos, dá pé a longa pervivencia, mesmo na actual bisbarra, da actual estructura territorial procedente das civitates/ populi/respublicae/plebes; e dos castella / domi que amosan as fontes clásicas.

remeseiros naron

Celtic Common Law.  A cláusula  tocoitei ios… auseti [penúltima cláusula do Bronce de Botorrita] de actio conducti Celta

A conservação no marco institucional da consuetam rationem [Celtic Common Law] do binómio “nobreza e jurisdição”, da relação entre os senhores e lavradores, dá pé a comprida pervivencia, mesmo na actual bisbarra, da actual estructura territorial procedente das civitates/ populi, castella / domi que mostram as fontes clássicas.

Valpaços

As in Ireland (MacCone 1990; Gibson 1995; Byrne 1971), Wales (Hubert ), Scotland (A. Dogshon), continental Europe (Wens; Halselgrove), and the Nordic countries (Kristiansen), the ancient Gallaecia configured itself as a succession of political territories that probably emerged at an early stage. In Treba y Territorium (USC 2004), in a long-term study (1987-2010) of a Galician shrine in Narão (Northwest Galiza), this author notes a Neolithic origin of the Treba . Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”, or” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arrós or County Arrós. The voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician language. Towards the end of the registration TREBARUNE [psb. determinant “of the Treb” + determined “Moon” (r / l) “Luna”, and, again REVE TR[EBARUNA?] – psb. Old Irish Re “moon”, Re-ve “rising moon”- ], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “altar stone”, meaning the ancient voice pala “stone” [Old Irish fail] of the tribe in terms of sacred geography. The altar stone also appears as TOUDO-PALA (*TEWTO-PALA, [Túath Fáil], or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/Cruachan “Stone altar” TOUDADIGO (“Toutatico”, as Teutates “*touto-tatis”), “of the túath“].  In the epigraphic record of the Northwest’s voice also TREB [A] appears in Gallaecia Bracarense in a cruciform termini landmark,  pointing to the border of Obili [-anci?]: TERM [MINVS] TREB [AE] OBILI [-ANCORUM/-ORUM? [Sanfins; Valpaços, Chaves (Portugal)]. A Europa Atlântica participa da comum estrutura política, nomeada com palavras oriundas do conceito doméstico de Soberania, ora como em Gallaecia, trebas, s. treba, e variantes ie. trifu; treb; trifu, tribos, etc.,  designando também a “Casa [Nobre] e o Estado [da Casa Nobre]” [Pena 1992, Karl 2002]
“The term Trebh – pointed Sullivan sub vocabulo Tuath – occurs also in Irish, and means a family, in the sense of a complete legal household establishment [1873, 79-80 § 89]”.
A voz Touda alude também ao Território Político. Designando ora como em antigo irlandês p. túatha, sg. túath, a galaica touda,  em crougin-toudadigo, e variantes ie., teuta, touto, etc., ao “Povo, Estado, Nação”;  ambos os termos [Treba e Touda] aludem aqui ao território da Casa nobre, Estado ou Nação [b, 24-170] que os romanos ao longo da dominação de Galiza chamarão ciuitates/populi/plebes.

Para seguirlle comparativamente os pasos a esta evolución conveu analizar o mecanismo socioinstitucional interno do Territorio Político [Treba, Toudo, Ciuitas/Populus, Respublicae, Terra] a través da mirada das fontes altomedievais [68] como para As Gallias o vira Foustel de Coulanges (1908) e para Galicia o vimos nos ao lembrar a xénese e o desenvolvemento do territorio xurisdiccional do castro [cf.as notas nn. 122 e129] […]

PRINCIPIS

XPO [Chrismon entre o sol e a -desaparecida por rotura- lua] As Harold Mytum says (1992:141) “The fundamental building block of the political system in Early Christian Ireland was the Túath, led by the rí, “king”,  or rí túaithe. There is considerable dispute as to whether the túath represented a tribe […] there was no ethnic, linguistic, or cultural division, but it did, represent a political unit, and one on a larger scale than that of the kin-group. Belonging to a túath –as in Galiza today- was an important concept in Early Christian Ireland, and in that sense, the túath can be considered a tribe. (The Origins of Early Christian Ireland. 1992: 141. “Reclamando yo también mi derecho a equivocarme” – A. Pena-  “lo que hay de raro en la estela de Niger, es la carencia de fórmula funeraria. Que me importa que premies a un trileiro, por revestirlo de falsa autoridad. Que sacándose un conejo de la chistera – De veras pagan por eso? – diga “porque yo lo valgo”- “la fórmula funeraria no es cristiana”. No existen, epigrafiadas o no, estelas funerarias ateas. La fórmula funeraria es obligada en los epígrafes de las estelas galaicas pre- cristianas tipo Dis Manibus Sacrum “consagrado a los dioses manes”, o Laribus Vialibus -fórmula que Sim Williams traduce -con arrecendo a “ánimas benditas” y petos como “ To The Spirit Of The Departed [The Dead], es pagana. Entonces ¿por qué brilla, por su ausencia en la estela de Niger la fórmula funeraria? ¿te lo puedes imaginar? No existe la fórmula funeraria por substituirse ahora, en una Galicia oficialmente cristiana, por un Crismón. Símbolo de Cristo, anagrama formado por superposición de Ji (X) e Ro (P), las dos primeras letras griegas de su nombre “ΧPιστοσ”, en esta estela está compuesto del X y la letra P, muy abierta. El Crismón o Cristograma representa el triunfo, victoria militar del Puente Milvio, de la fe, y del triunfo espiritual, sobre la muerte. Esta curiosa particular forma de la letra P abierta, como un bastón de pico de ave, exactamente igual a la que encabeza la quinta regla de la inscripción es, descartándose su parentesco con las estelas icomorfas Burebanas, propia de un periodo muy concreto: la época del emperador Magnencio (350-353). Si en Asturias la tienen musealizada como inscripción del siglo II “porque yo lo valgo” ¿Qué importa? Aunque esta p ya da plena confianza, como una golondrina no hace verano si sometemos a datación, con el cuadro evolutivo de Monteagudo al resto de las letras. Todo, el A abierto, el B, etc. es posterior a la segunda mitad del siglo IV.”

Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas élites- integrada nos “World Economic Systems” extendida a paises e culturas remotas, e que na dominación extendéronse productos (viño e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos.

sicenatapacata2

Na lingoa o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingoa vernacula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes autóconos […]

Promtema Trasancos.

tatertaro

Segundo recolle ficha do museo foi lida como ATal-TaRTe e relacionada con Altantis e con Tartessos por Georgeos Diaz-Montejano en 2005.  Segundo a miña interpretatio lectio [busfrofedon] Ta-Te-R-Ta-r-O,  psblm. con reduplicación “Tartaro” , monasterio [de Iuuia] vocitato Tartares;  cf a páxina 71 do I volume de NARÓN UN CONCELLO CON HISTORIA DE SEU.

importancia e encaixe en Xeografía Sagrada e Mítica de esta inscripción sobre hasta de cervo achada no lugar de O Bancal -voz que designa en galego  a franxa de terra en contacto coa area da praia – circunstancia que explicaría a conservación do soporte, datado no Neolítico final, A Coruña, a apenas seis millas náuticas da Terra de Trasancos -supondo que a ficha refírase á cidade, e non ao ámbito provincial creado por Javier de Burgos-, é enorme.

Na páxina 71 do I volume da Historia de Narón , sen coñecer entón ese epigrafe, que ao noso modo de ver  constitúe, como din os alemáns, unha ‘real probe’, sostivemos o seguinte:

Para [Luís] Monteagudo [García, sabio mestre arqueo-lingüista] “[…] o mesmo nome de Trasancos que a etimoloxía popular fai derivar de Tras- Ancos, “Tralo Monte de Ancos”, significa probablemente os que queiman [terreos para roturar], agricultores, do antigo ae. *Trs-an-i-cos do indoeuropeo *Ters, que equivale a secar, torrar, queimar [en latín Torreo-es, ere, tostum] e en antigo irlandés Tart “sede”. Recordemos que o nome de San Martiño de Xuvia era Tartares, unha reduplicacón de *Ters, segundo Pokorny Narón I (1991 ,71)

LUGOVES

[A lingua e o signario autócnono vai] desaparecendo da escrita cando empreguen estos o latin nos textos [xurídicos e eclesiásticos] trala sua conversión masiva ao cristianismo.

20171107_174805.jpg

Pequena cabeza de bronce do que parece unha posíbel pesa [de tear ?] con inscrición, cecais recollendo o nome do propietario en celta antigo común, E-Du-O-e [cf. comparativamente a treba gala dos Eduos] achada nos anos 20 no castro de Valtuille de Arriba, O Bierzo, publicada por Florentino López Cuevillas La Civilización Céltica de Galicia (1953, 274)

O pobo nunca falou propiamente latín . […] [Sendo o actual galego propiamente unha lingua celto-latina  [Pena; Xaverio Ballester; Robert Omnés]

https://drive.google.com/file/d/1FmKh7Kt2Q9JorXI2H-eqaJt15sVOtRvc/view

castronaron-1

Lámina B) Como figura na lamina da páxina páxina 26 de Narón un Concello con Historia de Seu, volume II (1992), é universal na Europa Celta a concepción do castro como un espazo ou dominio jurisdicional. Como figura na lamina da página página 26 de Narón um Concello com História de Seu, volume II (1992), é universal na Europa Celta a concepção do castro como um espaço ou domínio jurisdicional.   As shown in the drawing of J. R. Fernández Villares [ex Narón I (1992)], in the period known as the castros, between Bronze Age and the year 500 A. D., the Celtic-galician farmers, vassals of the lord, lived within the walls. However, they developed their social activities and agricultural economy outside, in the cultivated lands and pastures laid out in an exterior economic space demarcated by well preserved boundaries and markings. Decoria ou crica, “demarcación”, “fronteira” , “deslinde”, “límites” [A. Pena (1992)] da briga, “castro” de Quintá, O Val, coincidentes cos da Uilla Quintana medieval.  “Os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados -M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36- na península polas fontes) non impiden no horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterrazadas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos o pe das leiras serían desmados polo señor e polo clero indíxena  con distintos criterios dependendo da posición do labrego (home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor). Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas das parcelas e a rotación de cultivos[…] sistema este que non altera o medio e, conserva os recursos naturais” 70 […] [70 Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (cecais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria). Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotidian dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detracións campesinas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas].  “[…] os indícios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permitem-nos supor que os usos comunais nas agras [testemunhados -M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36- na península pelas fontes] não impedem no horizonte céltico que se dividiram estas em tenzas de cadanseu lavrador bem demarcadas que a arqueologia não intervencionista mostra nas ladeiras aterrazadas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trás a colheita os monllos dispostos o pe das leiras seriam desmados pelo senhor e pelo clero celto-galaico com diferentes critérios dependendo da posição do lavrador [homem livre com bois e terras, servo que os bois e a terra posta pelo senhor]. Pelo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas seriam muito estáveis com a divisão em três folhas das parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que não altera o meio e, conserva os recursos naturais” 70 [ut supra]               

 

CONCLUSIÓNS/ CONCLUSÕES

trebas

[Unha] […] efémera resolución papal, pois Trasancos, Labacengos [Lapatiancos] e Arrós [Arroni ou Arrotrebae] retornarían pouco despois a Mondoñedo, tivo felíces consecuencias e permitiume restituír cos seus precisos límites as Trebas da Civilización Celta de Galiza, berce, seguramente, dos Indoeuropeos e dos Celtas da Europa Atlántica, pois estando adscritas no século XII como arciprestazgos á Diocesis de Iria, daquela Compostela, esta conservounas e mantivo nos mapas diocesanos cos seus exactos deslindes. V. A finais da penúltima década de século próximo pasado, demostrei por que camiño os arciprestazgos preservaron os esactos límites dos territorios políticos atlántico: trebas ou toudos, instituidos na Common Law da Civilización Celta, a imaxe dos nosos, sendo Kaltia/Galtia, Gallaecia ou Callaecia [ a L geminada “ll” da historiografía grecolatina, pronúnciase ‘l’ (Untermann, Moralejo, Pena)], berce do sistema. Deste xeito achegueime en Compostela ata a Sé Diocesana, contigua á porta Norte da Catedral, e pedín un plano dos arciprestados. Tan simple como iso. Salvo o secular paso dunha denominación a outra, o substancial: a chamada Consuetam Rationem, é dicir o tráfico jurisdiccional local de cada treba, e mesmo os seus límites (marcos), permanecían intactos. Aínda que é certo que por consideralos nomes xa ‘primitivos” xa “bárbaros” ou “fastidiosos”, o genocida conquistador e o seu historiógrafo, non nos transmitiron todos, tamén é certo que os nomes que faltan van aflorando grazas á epigrafía.

Partindo dun mapa de arciprestados da diocese de Santiago [- o ovo de Colón-] coincidente cos principados ou territorios políticos autónomos celtas do noroeste de Galicia, pechamos o longo proceso aberto en 1932 por Florentino López Cuevillas e Rui De Serpa Pinto, a realidade territorial que a modo de “ovo Colombiano” xeográficamente reducimos en 1991 na Historia de Narón (Narón un Concello con Historia de Seu V. I-II), un discurso e una complexa evidencia que para acadar a xeral aceptación requiriu, quizá por retomar o vello e tradicional camiño historiográfico e arqueolóxico Galego do celtismo, de densas publicacións e longo tempo.

Partindo de um mapa de arciprestados da diocese de Santiago coincidente com os principados ou territórios políticos trabalhadores independentes celtas do noroeste da Galiza, fechamos o comprido processo aberto em 1932 por Florentino López Cuevillas e Rui De Serpa Pinto, a realidade territorial que a modo de ‘ovo de Colón’ xeográficamente reduzimos em 1991 na História de Narón (Narón um Concelho com História de Seu vol. I-II), um discurso e una complexa evidência que para atingir a geral aceitação requereu, quizá por retomar o velho e tradicional caminho historiográfico e arqueológico galego do Celtismo, de densas publicações e comprido tempo.

TREBA/TOUDO & CELTIC COMMON LAW

ABSTRACT

POLITICAL ORGANIZATION

I would like to warn the audience that, at least in 1991, these papers sounded like something new. Perhaps not so much at this stage when scientists from different fields support this view.

Before, during, and after Roman rule, the Northwest of Atlantic Iberia, Gallaecia, experienced a Celtic and Indoeuropean territorial organization, which still stayed alive until very late in the Middle Ages.

revetrasanci-auge/-anige/-ange/-uge

Breve cláusula da lousinha, psbl. em dat. s. Reve Trasanciuge [psblm. mellor lectio que Trasanciange (Trasancian+i+ca) Reve [Tema en “-a”, seguramente um epíteto da Mater, Reba [b/v] ai. “Raising Moon, Ascensión da Lúa”]; a lousinha, por min achada en Santa Comba, Covas Ferrol, contém,  o nome de, e dos, Trasancos, da nosa Terra: Trasancos, [en clave de PCP, Paradigma de Continuidade Paleolítica] moi antigo e invariable nas linguas indoeuropeas. Voz, psb. do Celta Antigo Común, das rozas e decruas para cultivar dos nosos primeiros agricultores. É en clave de Xeografía Mítica e Sagrada Celta e indoeuropea, Tartares [reduplicación de *trs, cf, a.irl. tart, “sede”], e o [Homero, Hesíodo, Estesícoro] lugar do Tártaro: Monasterio de Iuvia vocitato Tartares ; orixinando os modernos topónimos Inferniño ou Lamas do Inferno [onde está Alcampo].

A TERRA DE TRASANCOS COMO PARADIGMA

A Treba ou Territorium conformando na Galicia Celta en torno a un demarcado Territorio Político do Medievo, da Antigüidade e da Protohistoria un verdadeiro mosaico de “proto-estados”, de unidades territoriais políticas autónomas chamadas impropia e barbaramente “étnicos” por algúns anticuarios, ten unha organización institucional de seu, unhas bisbarras indivisibles a modo de “prótomos de estado”, a modo de “átomos de estado”,  bisbarras perennes, viventes, activas, e nada mellor, sendo por exemplo mariñán ou bergantiñán, para comprender este aserto que pertencer a unha delas.

Since the dawn of the Bronze Age Celtic Europe is a mosaic of identical autonomous political territories we commonly call tribes and Romans called ciuitates / populi. Sharing a common structure, these tribes – as is Gallaecia–  are known either in Europe (Pena 1992; Karl 2002) with words of domestic sovereignty: TREBA [TRIFU, TRIBE, etc.] and TOUDA [TEUTA, TOUTO, etc.] with a term alluding to the people, state or nation.
montealtadas

Separated in Gallaeciae from the adfines, “neighbors”, by termini, or mounds, like this chalcolithic one with a statue of the eponymous founder, in which they wrote in the Lower Empire: “Here lies” […] [my ancestor] “Latronus, Celtiatus Son”, or landmarks called in our Celtic language carneiros, carracedos, carnoedos, coiras (Old Irish cora; Corn. cored, cf. VENDRYÈS sub vocabulo ‘cora’ 1987), etc., the Political Territorial Organization of Gallaeciae described in the ancient sources with Celtic ethnonyms, “names of tribes”, knew pre-roman names of Treba and Toudo. Both words define a common institutional system, a “Celtic princedom” – more appropriate (PENA) than the term “Celtic chiefdom” (ARNOLD & GIBSON, 1995)

Na lámina nº 2, aínda que toda a estructura está ao revés, nun cadro espacio-temporal presentamos visualmente o carácter celta da institución territorial da sociedade galaica.

Lámina nº 2 Cuadro amosando a pervivencia organizativa, antes, durante e despois da dominación Romana de Galiza, da Terra de Trasancos, Territorio Político  Celta chamado Treba ou Toudo [Túath] ,elaborado en 1992 para a Historia de Narón, Tomo II p,26, revelando por primeira vez en Europa a Constitución Política Celta ou Celtic Common Law Insular e Continental e seu carácter Universal, base da Europa Feudal.  O ano 1992, exactamente na páxina 26 de Narón un Concello con Historia de Seu, volume II, de modo factográfico, compendiei por primeira vez, nun sinóptico cadro as bases da función soberana e da función sagrada do territorio político celta na Terra de Trasancos, na Celta Galiza entón renegada, mostrando súa evolución desde a época pre-romana á medieval [b, 13-601]. Validado por nosa Arqueoloxía Institucional, o cadro é aplicável vinte anos despois, no contexto da Universal Common Celtic Law, a todas as tribos, Trebas,Toudos, Territorios da Europa Celta insular e continental. No ano 1992, exatamente na página 26 de Narón um Concello com História de Seu, volume II, de modo factográfico, compendiei pela primeira vez, num sinóptico quadro as bases da função soberana e da função sagrada do território político celta na Terra de Trasancos, na Celta Galiza então renegada, mostrando sua evolução desde a época pré-romana à medieval [b, 13-601]. Validado por nossa Arqueologia Institucional, o quadro é aplicável vinte anos depois, no contexto da Universal Common Celtic Law, a todas as tribos, Trebas,Toudos, Territorios da Europa Celta insular e continental.  Since the dawn of the Bronze Age Celtic Europe is a mosaic of identical autonomous political territories we commonly call tribes and Romans called ciuitates / populi. Sharing a common structure, these tribes – as is Gallaecia- are known either in Europe (Pena 1992; Karl 2002) with words of domestic sovereignty: TREBA [TRIFU, TRIBE, etc.] and TOUDA [TEUTA, TOUTO, etc.] with a term alluding to the people, state or nation. As in Ireland (MacCone 1990; Gibson 1995; Byrne 1971), Wales (Hubert), Scotland (A. Dogshon), continental Europe (Wens; Halselgrove) and the Nordic countries (Kristiansen), the ancient Gallaecia configured itself as a succession of political territories that probably emerged at an early stage. In Treba y Territorium (USC 2004), in a long term study (1987-2010) of a Galician shrine in Narão (Northwest Galiza), this author notes a Neolithic origin of the Treba. In 1941 Marc Bloch noted rural areas in primitive Europe ruled by hereditary princes and a common, well-developed institutional framework. He later identified common Indo-European Celtic and Germanic institutions, with their service obligations and hierarchical relationship often called feudal, tracking them as far back as the second millennium BCE. “There is sufficient evidence”- said Stuart Piggot “to suggest that the model of society demanded by Bloch may in fact be very archaic and characteristic of barbarian Europe” (Piggot 1965: 259- 260)

Albiscada  xa no Seminario de Estudios Galegos a traveso do rexistro epigráfico dos nosos devanceiros, foi á luz da ampla documentación territorial da Divisio Teodomiri, á luz amplificada das cartas altomedievais, e aínda a nidia representación territorial da factografía medieval compensatoria da preguiza e vagas referencias con que os historiógrafos antigos a penas nos legaran algúns nomes, que a estructura e a constitución política das tribos de Galicia que presentamos foi descuberta por nós entre os anos 1991 e 1992.

treba2.1

Celtic Common Law. Esquema da Constitución Política Universal da Treba/Toudo [Túath] Celta. En bermello a dupla Funcion Soberana compartida entre o Ovate/Durvede [Druida] e o Rei [Princeps/Imperante/Rí Túath] / Celtic Common Law. Esquema da Constituição Política Universal da Treba/Toudo [Túath] Celta. Em bermello a dupla Função Soberana partilhada entre o Ovate/Durvede [Druida] e o Rei [Princeps/Imperante/Rí Túath]

Na lámina nº 2, ainda que toda a estructura está ao revés, num quadro espacio-temporário apresentamos visualmente o carácter celta da instituição territorial da sociedade galaica: a   Treba ou Territorio/um conformando na Galiza Celta em torno de um Território Político do Medievo, da Antigüidade e da Protohistoria, um verdadeiro mosaico de ‘proto-estados’, de unidades territoriais políticas autónomas barbaramente chamadas ‘étnicos’ por alguns anticuarios, tem uma organização institucional de seu, umas bisbarras indivisívels a modo de ‘prótomos de estado’, a modo de ‘atomos de estado’, perennes bisbarras, viventes, activas, e nada melhor, sendo por exemplo marinhám ou bergantinhám, para compreender este aserto que pertencer a uma delas.

Non hai terra no mundo mais articulada que a galega. As trebas, toudos ou terras de Gallaecia, antes, durante, e despois da dominación romana e sueva, manteñen intactos os seus límites, e o seu sistema articulativo político. As reorganizacións relixiosas de época sueva, reorganizando territorialmente as sedes episcopais, contribúen a reforzar este modelo. Ilustración de Eva Merlán Bollain baixo a miña dirección. In Narón Unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos. Eva Merlán, Andrés Pena Alfonso Filgueira. Concello de Narón Ed. ( 1º edición 1995) E devandito isto, a Celtic Common Law, aplicable, con pequenas variantes locais, por un igual en toda a céltica, confire aos habitantes dunha determinada treba ou toudo, un paquete de dereitos e obrigacións. Entre os primeiros está o dereito de propiedade e un paquete de garantías juridicas persoais adaptadas ao valor penal de cada individuo, segundo a clase social na que, por nacemento, por formación, ou por riqueza estaba encadrado. Estes dereitos “consuetam rationem” só teñen validez dentro dos límites e a jurisdicción dunha Treba. Funcionando cada treba ou toudo “Estado”, en efecto como un verdadeiro estado independente. Así cando na época escura do ano, un mozo [ou os mozos] traspasa a crica da súa treba, e entra na veciña, convértese nun fóra da lei nun fír tar Crich, literalmenteen “un home detras da crica ou fronteira [da súa treba]” [usualmente faise isto para roubar o corio, “os mozos armados”, o gando dos castros da veciña treba, ou faise para vingar as mortes, ofensas e dévedas pendentes]. Cando o mozo pasa a crica – ollo cada treba ten a sua propria crica, existindo unha pequena terra de ninguén entre unha e outra, automáticamente se situa fóra da lei, e pode -e debe- ser morto por un particular ou polos membros do corio da ‘invadida’ treba [pois a crica é sagrada e inviolável] sen que o, ou os que lle dan morte, teñan que “cargar có morto”, pagar o seu valor penal [- salvo, claro está, que exista un tratado ou carta entre as dúas trebas- como mostra, o hospitium do Caurel, por exemplo-, nese caso toda as xentes, “habitantes” de ambas trebas comparten igual protección. O normal é que as trebas se vinculen en grupos de catro a unha superior unidade política chamada Mór Túath, que nós traducimos como comisso ou condado [os once condados de Lugo, p. e.] ; As xentes, ou plebes, isto é, os habitantes das trebas dun Mór Túath ou condado, gozan dentro da crica de liberdade de movementos e participan da mesma protección penal e jurídica . Este sistema á Celtic Common Law, [o común dereito público e privado celta administrado pola vertical e universal Igrexa Celta [- un precedente da Igrexa Católica e o seu universal Dereito Canónico-] é de xeral aplicación en toda a Europa Céltica [nacido en Kaltia ou Galtia, no Neolítico Atlántico, e non como se pretende, por personais necesidades do mundo angosaxón, na Idade do Bronce] -abonda con unha olhada a espetacular crica de Dombate, entre outras cousas mais, que aquí non veñen ao caso-]. O recente mapa de Carracedo mostra os efectos na longa duración da Celtic Common Law na poboación galega. Sobreviviu, onde naceu como viviente fósil, case ata os nosos días.

Albiscada já no Seminârio de Estudos Galegos a traveso do registro epigráfico dos nossos devanceiros, foi à luz da ampla documentação territorial da Divisio Teodomiri, à luz amplificada das cartas altomedievais, e ainda a nidia representação territorial da factografía medieval -compensatoria da preguiza e vagas referências com que os historiógrafos antigos a penas nos legaram alguns nomes, que a estructura e a constituição política das tribos da Galiza que apresentamos foi descoberta por nós entre os anos 1991 e 1992.

Valpaços

In the epigraphic record [Pena (1991; 1992)] of the Northwest’s voice  TREB [A] also appears in Gallaecia Bracarense in a cruciform landmark terminalis pointing border of Obili [anci?]: TERM [MINVS] TREB [AE] OBILI [ANCORUM? [Sanfins; Valpaços, Chaves (Portugal)].  Hubert assinala que Gales conheceu a palavra TREBA para o Teritorio político, dantes de que quatro reinos se repartissem o país subdividido em distritos chamados Can/tref. Cf. compar. as vozes CONTREBIA (Celtiberia) e CONTRIBUTI [Interim Oscenses et Calagurritani qui erant cum oscensibus contributi –Caesar BC 1, 60-], expressando confederación; as vozes ATREBATES e ATTRIBUTI expressando a anexión por conquista de umas tribos a outra à que pagam tributo censum [lat. AT/TRIBUERE; assim: insulae Rhodis attributae = “ilhas anexadas a Rodas”).  Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”,” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arros or County Arrós. And the voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician language. Towards the end of the registration TREBARUNE [psb. determinant “of the Treb” + determinated “Moon” (r / l) “Luna”, and, again REVE TR[EBARUNA?] – psb. Old Irish Ré,  “moon” and Re-ve “moon in ascension”- , cf. lán na ré, “the full moon” and RE-VE LANGA […] the full moon in ascension], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “altar stone”, meaning the ancient voice pala “stone”, (Old Irish fail) of the tribe in terms of sacred geography. The altar stone also appears as TOUDO-PALA (* TEWTO-PALA, “Túatha Fáil” ) or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/Cruachan “Stone altar” TOUDADIGO (as Teutates), “of the Túath”].

DÚPLICE SOBERANÍA 

Compartíndose a soberanía exercida polo rei ou princeps, como sucede na maior parte da Europa Atlántica, coa soberanía constituínte do verdadeiro poder político na sombra exercida polo xerarca relixioso, polo *ovate/durvede, polo episcopus, polo abba, cabeza dun clero organizado receptor de décimos, de primicias, de doazóns e de rendas, o aspecto sagrado da dupla primeira función celta no Territorio Político, representado na parte inferior esquerda da lámina nº 2, amosa como este horizonte institucional mantense co cristianismo.

As in Ireland (MacCone 1990; Gibson 1995; Byrne 1971), Wales (Hubert ), Scotland (A. Dogshon), continental Europe (Wens; Halselgrove) and the Nordic countries (Kristiansen), the ancient Gallaecia configured itself as a succession of political territories that probably emerged at an early stage. In Treba y Territorium (USC 2004), in a long-term study (1987-2010) of a Galician shrine in Narón (Northwest Galiza), this author notes a Neolithic origin of the Treba. Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”, or ” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arrós or County Arrós. The voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician language. Towards the end of the registration TREBARUNE [psb. determinant “of the Treb-” + determined “Moon” (r / l) psb. dat. s. lun(a)e, “Luna”, and, again REVE TR[EBARUNA?] – psb. Old Irish Ré, “moon” Re-ve ” ascendant moon”-  gal. Re-va Langa psb. ascendente lúa chea, cf. comp.  aIrl.  Lán na Ré “full moon”  ], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “altar stone”, meaning the ancient voice pala “stone”, (Old Irish fail) of the tribe in terms of sacred geography. The altar stone also appears as TOUDO-PALA (* TEWTO-PALA,  cf. comp. “Túatha-Fáil” ) or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/ cf. comp. Cruachan, “Stone altar” TOUDADIGO (as Teutates), *Touto Tatis –determinant- determined- “of the Túath- the Father”].

Partilhando-se a soberania exercida pelo rei ou princeps, como sucede na maior parte da Europa Atlântica, com a soberania constituí-te do verdadeiro poder político na sombra exercida pelo xerarca religioso, pelo *ovate/*durvede, pelo episcopus, pelo abba, cabeça de um clero organizado receptor de dezmos, de primicias, de doações e de rendas, o aspecto sagrado da dupla primeira função celta no Território Político, representado na parte inferior esquerda da lámina nº 2, mostra como este horizonte institucional mantém-se com o cristianismo.

DIÓCESES RURAIS SUPERPOSTAS ÁS XURISDICCIÓNS POLÍTICAS TERRITORIAIS 

A partir do ano 314, a proliferación de dioceses rurais superpostas ás xurisdiccións políticas territoriais que chamamos trebas, non soamente perpetuaría, conservando antigos nomes prerromanos: Lapatiancos / Labacengos ; Arroni /Arrós, etc., que sen enfastío Estrabón, Mela, Plinio ou Tolomeu nos transmitiran, no presente cristián unha vizosa pervivencia territorial do pasado pagán, pervivencia reforzada coas reorganizacións do Concilium Lucensis do ano 569 e do Concilium Bracarensem secundum do ano 572, senón que tamén facilitaría, nos agora chamados arciprestados e arcediagados, o recoñecemento de esta continuidade ao longo de miles de anos en algúns casos, e aínda en determinados tramos cos mesmos termini ou decorias, da mán do arcipreste, do arcedián ou do abba.

A partir do ano 314, a proliferação de dióceses rurais superpostas às xurisdiccións políticas territoriais que chamamos trebas, não somente perpetuaria, conservando antigos nomes prerromanos: Labacengos /Lapatiancos; Arroni /Arrós, etc., que sem enfastío Estrabón, Mela, Plinio ou Tolomeu nos transmitiram, no presente cristão, uma vizosa pervivencia territorial do passado pagano, pervivencia reforçada com as reorganizações do Concilium Lucensis do ano 569 e do Concilium Bracarensem secundum do ano 572, senão que também facilitaria, nos agora chamados arciprestados e arcediagados, o reconhecimento desta continuidade ao longo de milhares de anos em alguns casos, e ainda em determinados treitos com os mesmos termini ou decorias, da mán do arcipreste, do arcedián ou do abba.

A Treba/Toudo, sempre viçosa, se erige imarcescível potente conceito geográfico ate nossos dias: a comarca ou bisbarra

[ a, 23 45 a, 23-45 , á,178-185 e 266-267 á, 178-185 e 266-257  , como em Galiza, também em Irlanda assinala D. A. Binchy que há, ‘dependendo da quantidade de [trebas,] territórios familiares que a cada um tem baixo seu controle’, três básicas categorias de reis ou príncipes: […] o Críth Gablag (104-105), distingue ao Rí Benn literalmente “Rei dá Pena, Rei de Cabeça”, – é benn psvl. lenição de Penn, “cabeça, pena, rocha”, cf. o meu gentílico Pena, o apelido anglo-saxão Penn, o Pennaod bretão, etc.], que seria a cabeça visível de uma sozinha treba, Rí Túath, o Rei, dum sozinho Túath, “Toudo”, que chamamos principe ou imperante de Terra.

O Rí Túaithe se subordina ao Rí Buiden “Rei de Bandas, Mesnadas, Hostes”, também chamado Rí Túatha, “Rei de Toudos”, ou Ruiri “Rei de Reis”, nós lhe chamamos dux ou comes (sive comite). E acima destes duces et comites senhores de várias terras, está o Rí Ruirech[i], o primus inter pares, figura coincidente com o ‘conde maior de Galiza’: maior inter eos, comes dominus Petrus Foilat (AHN cod. 1047 [dantes 1041b], n 61 fol 14 v. reg. 27-28) e despois com o Adiantado Maior da Baija Idade Média [ b, 24-234 ]

UN MESMO MARCO ESPACIAL  

Tentando representar sobre un mesmo marco espacial, na articulación celta prerromana, na articulación celta galaico romana, e na articulación celto-medieval galega, aos “príncipes territoriais” continuadores da función soberana no Territorio Político -segundo o viramos hai nove anos ao estudiar a relación do “clan Froilaz , os Trava, coa Terra de Trasancos no século XII (1992, 54-234)-, encadramos a estes soberanos agora na parte central dereita da mencionada lámina 2,  sen abandonar a liñaxe,   dende o prerromano *corono ata o galaico-romano princeps e aínda ata o princeps / imperante medieval.

In parallel with the evolution of the territorial structure of the trebas/ciuitates/populi of the romano-celtic or romano-galician princedoms -as Trasancos-, that were converted, as in the 12th century ,in to the medieval Terras, Territorios, “Lands” or “Territories” and run by Principes, “Princes” or Imperantes, “Rulers”, the brigas, castros or domi, “hillforts” and “homes”, in the inscriptions and classical sources, become uillas, associated with the infanzóns, nobiles, and Galician ‘gassalianos, vassallos‘ – fron the Celtic word gwas, “vassal”-, of the prince of the Terra, “Land”. PRINCIPES / IMPERANTES / REGES / FLATHS. Os Flaths [em realidade o plural é flaithe] corresponde-se na Galiza do início do século XII, onde este sistema celta pervive como fóssil institucional, a alta nobreza: a chamada “prolix bene natorum”, são na nossa área, os membros do Clã Petriz, principes e imperantes das Terras de Trasancos, Bezoucos e Arrós entre moitas outras, longas de enumerar, do Tambre à Ortigueira b,53-161 Esta curiosa particular forma da letra P, aberta como un bastón de pico de ave, é exactamente igual á que encabeza a quinta regra da inscrición da estela, é a época do emperador Magnencio (350-353) propia dun período moi concreto é posterior as icomorfas estelas burebáns. Se en Asturias téñena musealizada como inscrición do século II “porque eu válloo” Que importa? Aínda que este P xa dá plena confianza, como una anduriña non fai verán, de sometermos a dataciónco cadro tipolóxico evolutivo de L. Monteagudo Garcia ao resto das letras. Todo, o A aberto, o tipo do B, etc. é posterior á segunda metade do século IV d.C.. Cantas veces tratarás de atopar o Crismón nas fotos  tomadas da copia -case exacta, e todo será inútil? Circula unha reprodución mutilada aberrante deste estela, exhibida por todas as partes onde amoldando a realidade ao desexo, sen dúbida por descoido fixeron desaparecer o sobredito Crismón, os responsables do museo, esquecéndose de reproducir na copia a parte apical -claramente visible na foto da estela orixinal- da letra grega P, non tanto por cuestionar a nosa interpretación, como no  afán de a amoldar á descrición de García Bellido [ Un  estudiosos da Epigrafía de Asturias descríbea así “Na Cabeceira hai” -Diego Santos (1998)- “ una media lúa sostida por unha especie de trípode”. En efecto na nova copia da estela o Crismón -con devastador efecto para a epigrafia  e para a interpretación da cristianización de Hispania- convértese no obxeto descrito por Garcia Bellido. / / Hai un crecente na estela. Certo. E sendo en cristología o sol e a lúa como sabe todo o mundo susbtitutos do Alfa e do Omega. Si, canons mandan, e á esquerda da primeira regra conservamos un sol, á dereita da mesma tería que haber – até un topo pode observar por que- … un crecente lunar! – hoxe non conservado por rotura.

Tentando representar sobre um mesmo marco espacial, na articulação celta prerromana,

PRINCIPES/IMPERANTES/REGES/FLAITE. Os Príncipes, Flath [ o plural é flaithe] corresponden-se na Galiza do inicio do século XII, onde este sistema celta pervive como fosil institucional, a alta nobreza, son a chamada “prolix bene natorum”, son, na nosa área, os membros do Clan Petriz, principes e imperantes das Terras de Trasancos, Bezoucos e Arrós entre moitas outras, longas de enumerar, desde o Tambre a Ortigueira b,53-161

na articulação celta galaico romana e na articulação celto-medieval galega, aos ‘príncipes territoriais’ continuadores da função soberana no Território Político -segundo o vêramos há nove anos ao estudiar a relação do ‘clã Froilaz ’, os Trava,  com a Terra de Trasancos no século XII (1992, 54-234)-, enquadramos a estes soberanos agora na parte central direita da mencionada lámina 2, sem abandonar a linhagem, desde o prerromano *corono até o galaico-romano princeps e ainda até o princeps / imperante medieval.

FUNCION SOBERANA

Función Soberana da Treba/Toudo [ai. Túath]/Civitas/Populus/Respublicae/Terra, idéntica e común, dentro da CCL, en toda a Europa Celta. As Harold Mytum says (1992:141) “The fundamental building block of the political system in Early Christian Ireland was the Túath, led by the king, “rí” or “rí túaithe”. There is considerable dispute as to whether the ‘túath’ represented a tribe […] 4 there was no ethnic, linguistic, or cultural division, but it did represent a political unit, and one on a larger scale than that of the kin-group. Belonging to a túath –as in Galiza today- was an important concept in Early Christian Ireland.

 

CONTINUIDADE BIOLÓXICA DAS LIÑAXES

In 1941 Marc Bloch noted rural areas in primitive Europe ruled by hereditary princes and a common, well-developed institutional framework. He later identified common Indo-European Celtic and Germanic institutions, with their service obligations and hierarchical relationship often called feudal, tracking them as far back as the second millennium BCE. “There is sufficient evidence”- said Stuart Piggot “to suggest that the model of society demanded by Bloch may, in fact, be very archaic and characteristic of barbarian Europe” (Piggot 1965: 259-260)

Non deixa de admirarnos sinceramente a continuidade biolóxica destas liñaxes celtas nas Terras de seu, a perduración deste orgullo e indómita fachenda, segundo expresión do conde de Lemos e de Andrade, de “El Buho Gallego”, fachenda dos clans e das familias da Gallaecia antiga, fachenda dos clans e das familias da Urbe Gallaecia medieval, a persistencia mantida mediante a “Tanistry” durante centos senón miles de anos na herdanza da Treba, da Civitas, da Respublica, do Comissum, da Terra, do mesmo chan familiar, das plebes, das criationes, dos homines de ganantia cuasi parias transmitidos asemade coa terra, e xa, descendendo un posto, na parte máis alta do Grád-Túaithe, na orde feudovasalática das xentes “escollidas entre mil” e transmitidas coa xurisdicción que ocupan ata a extinción e posterior renovo, coma Ave Fénix, do prazo legal cada tres xeracións; a fachenda reaparece de novo nos milites e nobiles, e nos graos intermedios dos clientes devotos, dos ambactos e satellites, fachenda definitiva que so cede cando se inclinan ante o amo ou lle fan a rosca, orgullo provinte da terra e dos homes e das mulleres que dende os primeiros tempos do Neolítico a calcaron, comeron e, cun ollo aberto, durmiron sobre ela e aínda dormen.

Não deixa de admirar-nos sinceramente a continuidade biológica destas linhagens celtas nas Terras […] [proprias], a perduración deste orgulho e indómita fachenda, segundo expressão do conde de Lemos e de Andrade, do Moucho Galego”, fachenda dos clãs e das famílias da Gallaecia antiga, fachenda dos clãs e das famílias da Urbe Gallaecia medieval, a persistencia mantida mediante a ‘Tanistry’ durante centos senão milhares de anos na herança da Treba, da Civitas, da Respublica, do Comissum, da Terra, do mesmo chão familiar, das plebes, das criationes, dos homines de ganantia cuasi parias transmitidos ao mesmo tempo com a terra, e já, descendo um posto, na parte mais alta do Grád-Túaithe, na ordem feudovasalática das gentes ‘escolhidas entre mil’ e transmitidas com a xurisdição que ocupam até a extinção e posterior renovo, coma Ave Fénix, do prazo legal cada três gerações, a fachenda reaparece de novo nos milites e nobiles, e nos graus intermédios dos clientes devotos, dos ambactos e satellites, fachenda definitiva que somentes cede quando se inclinam ante o amo ou ‘lhe fazem a rosca’, orgulho provinte da terra, e dos homens e das mulheres, que desde os primeiros tempos do Neolítico a calcaram, comeram e, com um olho aberto, dormiram sobre ela e ainda dormem.

Fachenda ao cabo transmitida coa terra dende o berce divino e mítico, segundo se desprende do “Nobiliario” do Conde de Barcelos, que Dumézil chamou Melusino.

Neste vídeo para “O Berce do Samain”, do blog Fidalgos de Narón, resolvemos com o extraordinário folklore do monumento e observatório astronómico megalítico da lunar Pena Lopesa: o esconso significado funerário dos contos da casamenteira Moura que provando aos moços se aparece em determinados lugares a manhã de de São João com um fabuloso tesouro, e revelamos o mistério da enigmática representação do funeral dos reis hititas, recolhida nas tabuletas de argila. Foi esta muito importante contribuição.

Fachenda ao cabo transmitida com a terra desde o berço divino e mítico, segundo se desprende do ‘Nobiliario’ do Conde de Barcelos, que Dumézil chamou Melusino.

 

RELACIÓNS FEUDAIS 

Un cadro centrado no marxe superior da lámina nº 2 indica as relacións feudais do Territorio Político celta prerromano e medieval entre os domini ou nobiles galegos. Descendentes pola dereita, unhas frechas nos introducen no ambiente de obrigas e dereitos, de petitum, de cis, de “pididos”, de “serviços”, de censos, de auxilium, de consilium, de prestimonia e de  beneficia que teñen os nobres có tamén mencionado princeps ou imperante da treba ou do territorium, ambiente derivado (considerando a súa esencia) da propia relación feudal, do compromiso recíproco nunca nebuloso, nunca roto e, agás que o nobre cruzara sete veces o río fronteirizo do reino, nunca invalidado.

As in Ireland (MacCone 1990; Gibson 1995; Byrne 1971), Wales (Hubert ), Scotland (A. Dogshon), continental Europe (Wens; Halselgrove), and the Nordic countries (Kristiansen), the ancient Gallaecia configured itself as a succession of political territories that probably emerged at an early stage. In Treba y Territorium (USC 2004), in a long-term study (1987-2010) of a Galician shrine in Narão (Northwest Galiza), this author notes a Neolithic origin of the Treba. Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”, or” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arros or County Arrós. The voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician language. Towards the end of the registration TREBARUNE [psb. determinant “of the Treb” + determined “Moon” (r / l) “Luna”, and, again REVE TR[EBARUNA?] – psb. Old Irish Re, Reve “moon”- ], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “altar stone”, meaning the ancient voice pala “stone”, (Old Irish fail) of the tribe in terms of sacred geography. The altar stone also appears as TOUDO-PALA (* TEWTO-PALA, “Túatha Fáil” ) or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/Cruachan “Stone altar” TOUDADIGO (as Teutates), “of the túath”]. In the epigraphic record of the Northwest’s voice, TREB [A] also appears in Gallaecia Bracarense in a cruciform landmark terminalis pointing the border of Obili [-anci?]: TERM [MINVS] TREB [AE] OBILI [-ANCORUM? [Sanfins; Valpaços, Chaves (Portugal)] Hubert assinala que Gales conheceu a palavra TREBA para o Teritorio político, dantes de que quatro reinos se repartissem o país subdividido em distritos chamados Can/tref. As vozes CONTREBIA (Celtiberia) e CONTRIBUTI (Interim Oscenses et Calagurritani qui erant cum oscensibus contributi –Caesar BC 1, 60-), expressam confederación; as vozes ATREBATES e ATTRIBUTI a anexión por conquista de umas tribos a outra à que pagam tributo censum (lat. AT/TRIBUERE) (insulae Rhodis attributae = “ilhas anexadas a Rodas”)

Um quadro centrado no margem superior da lámina nº 2 indica as relações feudais do Território Político celta prerromano e medieval entre os domini ou nobiles galegos. Descendentes pela direita, umas setas nos introduzem no ambiente de obrigas e direitos, de petitum, de cis, de ‘pididos’, de ‘serviços’, de censos, de auxilium, de consilium, de prestimonia e de beneficia que têm os nobres que o também mencionado princeps ou imperante da treba ou do territorium, ambiente derivado (considerando a sua esencia) da própria relação feudal, do compromisso recíproco nunca nebuloso, nunca rompido e, excepto que o nobre cruzara sete vezes o rio fronteiriço do reino, nunca invalidado. [ata Isabel II]

Per eos terminos eiusdem succo mortuorum uel antiquorum

Comezando no tempo polo castro e finalizando coa villa medieval dispuxemos (Pena 1992) de novo ao revés, de abaixo a arriba, como figuran no cadro superior esquerdo da lámina unhas frechas provenientes da tenencia e aproveitamento dos eidos familiares, dos espacios e das xurisdiccións que a miúdo chamamos feudos, dirixindo o tiro agora, ou a intención ascendente, cara os domini ou nobiles galegos.

 

Começando no tempo pelo castro e finalizando com a villa medieval dispusemos (Pena 1992) de novo ao revés, de abaixo a arriba, como figuram no quadro superior esquerdo da lámina umas setas provintes da tenencia e aproveitamento dos âmbitos familiares, dos espaços e das jurisdições que a miúdo chamamos feudos, dirigindo o tiro agora, ou o intuito ascendente, cara os domini ou nobiles galegos.

Non son estes nobres os presuntos herdeiros de terratenentes romanos, presuntos hospedeiros agora de labregos sen teito, de pobres cabaneiros inermes como creados para vivir ao ár libre, nin son estes os domini a modo de Mesías dunha ordine nuova e dunha organización que, axiña, no Baixo Imperio deberán argallar para que cadren ben as desteñidas profecías do discurso historiográfico vixente e se cumpran as escrituras, non, estes non son os domini do discurso de Julio Mangas (1998, pp. 127-128), nin nobiles novos carentes de concepto patrio, invasores recastados que inician o medievo ou a mediocridade profesando obediencia ao acidulado desexo organizativo que o medievalista hispano apón a unha “sociedade hispanogoda” falta de substancia e de pasado e ás apalpadas, na cincenta reconquista, ao monarca astur (García de Cortazar J.A. 1998, p.323) nun discurso historiográfico fatídico e vixente.

 Não são estes nobiles, “nobres” os presumíveis herdeiros de terratenentes romanos, presumíveis hospedeiros agora de lavradores sem teito, de pobres cabaneiros inermes como criados para viver ao ár livre, nem são estes os domini a modo de Mesías de uma ordine nuova e de uma organização que, em seguida, no Baixo Império deverão argalhar para que cadrar bem as destinguidas profecias do discurso historiográfico vigente e se cumpram as escritas, não, estes não são os domini do discurso de Julio Mangas (1998, pp. 127-128), nem nobiles novos carentes de conceito patrio, invasores recastados que iniciam o medievo ou a mediocridade profesando obediência ao acidulado desejo organizativo que o medievalista hispano apõe a uma “sociedade hispanogoda” falta de substancia e de passado e às apalpadas, na cincenta reconquista, ao ensonhado monarca ástur (García de Cortazar J.A. 1998, p.323) num discurso historiográfico fatídico e vigente.

A BRIGA, “CASTRO” E Á UILLA: O MESMO ESPAZO XURISDICCIONAL 

O castro e a uilla compartindo o mesmo cadro, compartido a mesma xurisdicción e os mesmos marcos, ocasionalmente conservarían  o mesmo topónimo. Uilla Ciobre, Uilla Ardani, Ibbo Castro, etc.

Sentada a cabeza, abandonadas as actividades de bandido e de roubetas, de cazador de fortunas indoeuropeo, de beber, de rifar, de chamar polo gando alleo, de manobrar coas cancelas, as novas aventuras do “moucho galego”, do novo herdeiro casado bulen no seu Domus, na súa “Casa”, no seu Castellum, no seu “Castro”, ou na súa Uilla após do exercicio dunha xurisdicción.

O castro e a uilla partilhando o mesmo quadro, partilhado a mesma jurisdição e os mesmos marcos, ocasionalmente conservariam o mesmo topónimo: Uilla Ciobre,  Uilla Ardani, Ibbo Castro, etc.

Sentada a cabeça, abandonadas as actividades de bandido e de roubetas, de caçador de fortunas indoeuropeo, de beber, de rifar, de chamar pelo gando alheio, de manobrar com as cancelas, as novas aventuras do “moucho galego”, do novo herdeiro casado bulen no seu Domus, na sua “Casa”, no seu Castellum, no seu “Castro”, ou na sua Uilla após do exercício de uma jurisdição.

Unha xurisdicción tomada, coma a entrada do galo no galiñeiro ou do raposo, pomposamente e a portadas, baixando e levantando na lide o señor as fiestras das casas á vista de todos, nun rito de posesión [Victor Migués] pública, abrindo e pechando varias veces as portas ante a concorrencia e aínda con arrogante violencia baténdoas bruscamente, atando e desatando na liame, entrando e saíndo coma un perturbado dos cercados, as sementeiras, as estibadas e dos campos ermos, indo alapam dare et aures torquere, dando labazadas e retorcendo as orellas dos moradores,  arrincando coma un tolo ou coma un lobishome das leiras terra a puñados, levantando as pedras e as tellas das casas e dos hórreos, a herba, as pedras e aínda a mesma terra da xurisdicción súa e dos seus que quizá arrincaran, reclamándoa, a puñados, dende os primeiros tempos do Neolítico os homes e as mulleres das xeracións familiares.

De succo mortuorum vel antiquorum a Toma de Posesión Jurisdiccional deo Territorio” se escenifica percorrendo o novo señor, a crica ou surco fundacional, a fronteira do seu dominio, sexa un castro ou unha treba, seguido de todo o pobo, o señor subido co arado a un carro tirado polos bueyes, como mostra o carro votivo de Guimarães, entre outras cousas revisita o mobiliario e inmobiliario demarcatorio da sua jurisdición, precedido por un touro, comprobando os inmarcesibles marcos.   A “Tomada de Posse Jurisdiccional do Território” se escenifica percorrendo o novo senhor, a crica ou suco fundacional, a fronteira de seu domínio, seja uma briga,  “castro”, ou uma treba, seguido de todo o povo,  o senhor subido com o arado a um carro atirada pelos bois, como mostra a carro votivo de Guimarães, entre outras coisas revisita o mobiliario e inmobiliario demarcatorio da sua jurisdição, precedido por um touro, comprovando, um a um, os inmarcesívels marcos

Uma jurisdição tomada, coma a entrada do galo no galinheiro, ou do raposo, pomposamente e a portadas, baixando e levantando na lide o senhor as janelas das casas em vista de todos, num rito de posse (Victor Migués) pública, abrindo e fechando várias vezes as portas ante a concorrência e ainda com arrogante violência batendo-as bruscamente, atando e desatando na liame, entrando e saindo coma um perturbado dos cercados, das sementeiras, das estibadas e dos campos ermos, indo alapam dare et aures torquere, dando labaçadas e retorcendo as orelhas dos moradores, arrincando coma um louco, ou coma um lobishome, das leiras terra a punhados, levantando as pedras e as telhas das casas e dos hórreos, a erva, as pedras e ainda a mesma terra da jurisdição sua e dos seus que quiçá arrincaram, reclamando-a, a punhados, desde os primeiros tempos do Neolítico os homens e as mulheres das gerações familiares.

Carro Celtoatlántico. Roda de carro galego actual e de carro británico da Idade do Bronze

Xurisdicción súa e dos seus, a Terra do nobre cum quantum ad prestitum homines est é comprensiva dos homes que a habitan, dos pais de familia, dos viuvos ou dos solteiros, do mobiliario dende as brochas da maíca das mollegas dos muíños ata a leña do forno comunal, do semovente que pulula tralos peches das terras cultas que abarbeitan,  das incultas, dos prados e dos pastos onde pacen  vacas propias e postas; a xurisdicción súa e dos seus é comprensiva do inmobiliario dos pazos e das casas cós edificios e adegas adxacentes; das casas espalladas pola rede viaria creada polo paso do carro, e aínda dos hórreos e dos celeiros, das alvarizas (tanto das húmidas pretensións de Villar canto dos alvéolos das abellas de Monteagudo), dos soutos e as castañas que petelan nas corripas, das augas, das pesqueiras, dos bosques, das brañas, dos montes, e ata da fauna salvaxe.

“Dou meu Señor, para ti e baixo a tua gracia, para os que serven ó Señor no teu lugar, a uilla de Ardán, íntegra, cos edificios do mosteiro e con tódalas cousas que contén no seu interior e fora do recinto, polos seus termos e lugares antigos, isto é: como principia nesa auga que entra no rio de Neda, e e o que corre de Porto Maciñeira. E como sube pola división da herdade de Gosende, e vai a Pena Leboreira e como descende sobre Lama de Pielas e vai ao rego de Cerdeiras e como baixa aquela agua do rio Xuvia e vai por el ata máis aló do monte, e como ascende ata aquela cidade antiga que esta no cumio do monte de Xuvia e como descende polo val cara as Forcadas de Alvarón e entre no rio xa nomeado polas divisiones entre as herdades de Casadelos e de Neda” Visclávara Vistrariz  [ERA m. XV, et quod idus maii, 15 de maio de 977]

Jurisdição sua e dos seus, a Terra do nobre cum quantum ad prestitum homines est é comprensiva dos homens que a habitam, dos pais de família, dos viúvos ou dos solteiros, do mobiliário desde as brochas da maíca das molhegas dos moinhos até a lenha do forno comunal, do semovente que pulula trás os encerramentos das terras cultas que abarbeitam, das incultas, dos prados e dos pastos onde pacen vacas próprias e postas; a jurisdição sua e dos seus é comprensiva do imobiliário dos pazos e das casas com os edifícios e adegas adjacentes; das casas espalhadas pela rede viária criada pelo passo do carro, e ainda dos hórreos e dos celeiros, das alvarizas -tanto das húmidas pretensões de Villar [Liébana] quanto dos alvéolos das abelhas de Monteagudo-, dos soutos e as castanhas que petelam nas corripas, das águas, das pesqueiras, das florestas, das branhas, dos montes, e até da fauna selvagem.

DOMÉSTICA SOBERANÍA

Eva Merlán; Andrés Pena; Alfonso Filgueira. Oenach em Sedes. Narón unha Historia Ilustrada Na Terra de Trasancos 1ª Ed. 1995

As novas aventuras do dominus no seu Domus, na súa “Casa”, no seu Castellum, no “Castro” ou na Villa de seu, domésticas e familiares, son agora as aventuras da paternidade en todo o couto da súa xurisdicción, as aventuras do mantemento da bonhomía do campo no seu dominium cos parceiros,  colonos e  servos  que no rebumbio feirante trafican co gando propio ou posto por el, que o domingo, montados na besta ou na mula  recén retirada do arado para ir á feira, para atender os seus asuntos, ou para ir a misa, o saúdan con respecto e confían nel; as novas aventuras do dominus posibilitan, garantindo os dereitos e as obrigas dos seus conductores, dos seus parceiros, dos seus colonos e dos seus servos, que chamando polos bois, co carro cheo e cos zocos postos para non afundir nos lameiros, puntualmente acudan coa renda a porta do seu pazo eses parceiros, eses colonos, eses servos seus. As aventuras domésticas e familiares do Señor o son agora as do mantemento da rectitude na vara do seu vicarius, da xustiza na rasa do ferrado do seu villicus e do comedimento na man do seu desmeiro.

As novas aventuras do dominus no seu Domus, na sua “Casa”, no seu Castellum, no ‘Castro’ ou Briga, ou na Uilla propria, domésticas e familiares, são agora as aventuras da paternidade em todo o couto da sua jurisdição, as aventuras da conservação da bonhomía do campo no seu dominium com os parceiros, colonos e servos que no rebumbio feirante traficam com o gando próprio ou ‘posto’ por ele, que no domingo, montados na besta ou na mula recém retirada do arado para ir à feira, para atender os seus assuntos, ou para ir a missa, o saúdam com respeito e confiam nele; as novas aventuras do dominus possibilitam, garantindo os direitos e as obrigas dos seus conductores, dos seus parceiros, dos seus colonos e dos seus servos, que chamando pelos bois, com o carro cheio e com as zocas postas para não afundar nos lameiros, pontualmente acudam com a renda a porta do seu pazo esses parceiros, esses colonos, esses servos seus. As aventuras domésticas e familiares do Senhor o som agora as da manutenção da rectitude na vara do seu vicarius, da justiça na rasa do ferrado do seu uillicus e do comedimento na mão do seu desmeiro.

OS GRADOS DA SOCIEDADE LAICA 

Dentro dos grados da sociedade laica os pecheiros ocupan o cadro central da lámina nº 2, primeiro os labregos libres ou “homes bos” con terras de seu, baixo a xurisdicción do señor natural ao que prestan servicio de armas e ao que pagan as dúas galiñas anuais, os “pididos” ou as contribucións extraordinarias e outras miudanzas xurisdiccionais; veñen logo os homes solteiros que viven ao ar libre xornaleiros e aprendices de oficio, os artesáns, os comerciantes, os exiliados; figurando na base da pirámide social e do sistema os servos (servi) que comprometéndose a acatar a cambio dunha renda, determinadas obrigas “ego seruiam uouis de ea cum fide et ueritate et do de illa suo foro […] iº ano illo foro iiiª de pane siue  de labore, quo modo decimus et media de sicera, et uos et uestros uicarios et […] qui post uos uenerit semper contineat me in uilla in omnibus diebus (AHN. Cód.1047 B nº 116, fol 21v.)” recibían terras en precario.

Lámina Nº 2 in Narón Un Concello Con Historia de Seu (1992, 26)

Dentro dos grados da sociedade laica os pecheiros ocupam o quadro central da lámina nº 2, primeiro os lavradores livres ou homines bonos, ‘homens bons’ com terras propias, baixo a jurisdição do senhor natural ao que prestam servicio de armas e ao que pagam as duas galinhas anuais, os “pididos” ou os contributos extraordinários e outras miudanzas xurisdiccionais; vêm logo os homens solteiros que vivem ao ar livre xornaleiros e aprendices de oficio, os artesãos, os comerciantes, os exilados; figurando na base da pirámide social e do sistema os servi, “servos” que comprometendo-se a acatar a mudança de uma renda, determinadas obrigas: [et] ego seruiam uouis de ea cum fide et ueritate et do de illa suo foro […] iº ano illo foro iiiª de pane siue de labore, quo modo decimus et média de sicera, et uos et uestros uicarios et […] qui post uos uenerit semper contineat me in uilla in omnibus diebus (AHN. Cód.1047 B nº 116, fol 21v.), recebiam terras em precário.

Mesnada Altomedieval. Beato de Liébana. Biblioteca Morgan

Mesnada Altomedieval. Beato de Liébana. Biblioteca Morgan. Obsérvese a pervivencia da vexillatio, “bandeira”, “compañía”,  celta.

Aclarando algo as mencións á “axuda militar” que figuran a carón de algunhas frechas na lámina nº 2, o exército dunha Treba, dun Territorium composto orixinariamente polos señores dacabalo (a clase dos cabaleiros  propietarios terratenentes), e os seus peóns (a clase de granxeiros soldados de infantería lixeira), durante os primeiros séculos da reconquista tendería paseniño a prescindir dos servicios de estes últimos a favor dos cabaleiros, cambiándose -e así ata a entrada dos almorávides e a derrota cristiá revitalizante do valor da infantería de Sacralinas, Extremadura, o 23 de outubro do ano 1086-, na Alta Idade Media a obriga de prestar os labregos propietarios peonaxe armado, por unha taxa, pagada aos señores polos mencionados labregos, substitutiva  desta obriga anual do servicio militar: o fossatum (“[…] Et [damus] Pelagius Moniiz et sua mulier et suos filios cun sua hereditate, et per im quoque annum persoluat uouis ue solidos de fossadeira […]” AHN, Xuvia, cód 1044B nº 24 folio 7r.).

Clarificando algo as menções à “ajuda militar” que figuram ao lado de algumas setas na lámina nº 2, o exército de uma Treba, de um Territorio/-um composto originariamente pelos senhores dacabalo (a classe dos cavaleiros proprietários terratenentes), e os seus peões (a classe de granxeiros soldados de infantería ligeira), durante os primeiros séculos da reconquista tenderia paseniño a prescindir dos servicios destes últimos a favor dos cavaleiros, mudando-se -e assim até a entrada dos almorávides e a derrota cristã revitalizante do valor da infantería de Sacralinas, Extremadura, o 23 de Outubro do ano 1086-, na Alta Idade Média a obriga de prestar os lavradores proprietários peonaxe armado, por uma taxa, paga aos senhores pelos mencionados lavradores, substitutiva desta obriga anual do servicio militar: o fossatum –“[…] Et [damus] Pelagius Moniiz et sua mulier et suos filios cum sua hereditate, et per iºm quoque annum persoluat uouis ue [quinque XV] solidos de fossadeira […]”. AHN, Xuvia, cód 1047B nº 24 folio 7r-.

 OENACH, FORUM, “ASEMBLEA E FEIRA ESTACIONAL” 

Comparativamente similar quizais aos comicios curiados (de ie. *ko-wiria = “reunión de homes armados” como se desprende do fragor, suffragium, ou ruído que facían batendo coas lanzas nos escudos ao aprobar colectivamente ás súas decisións) da antiga Roma, posiblemente unha asemblea dos homes de armas da Treba/Territorium, se reunía no campo da feira estacional có soberano no lugar famoso que toda a tribo coñecía, nun “*oenach” militar presidido polo aparentemente polifuncional deus, soberano e militar, da Gallaecia Antiga: Coso segundo o vemos medio Marte (Mars Cosus), cecais medio Xúpiter  (Cos/Iovi) e aínda tamén algo feirante e asemblearia (Coso Oenaeco esto é “do Oenach”).

Comparativamente similar talvez aos comicios curiados -de ie. *ko-wiria = “reunião de homens armados” como se desprende do fragor, suffragium, ou ruído que faziam batendo com as atiras nos escudos ao aprovar colectivamente às suas decisões-, da antiga Roma, possivelmente uma assembleia dos homens de armas da Treba/Territorio/-um, se reunia no campo da feira estacional com o soberano no lugar famoso que toda a tribo conhecia, num “*oenach” militar presidido pelo polifuncional deus, soberano e militar, da Gallaecia Antiga, alcumado Coso segundo o vemos meio Marte “Mars Cosus”, cecais médio Xúpiter “Cos[o]/Iovi” e ainda também algo feirante e asembleario “Coso Oenaeco isto é “do Oenach”.

Eva Merlán; Andrés Pena; Alfonso Filgueira. Oenach em Sedes. Narón unha Historia Ilustrada Na Terra de Trasancos 2ª Ed. 2009

Traballando no polisémico espacio de encontro do tráfico económico, político, xurídico e relixioso da comunidade: o campo da feira, un estructurado avanzado e moi estable lugar central rural, o *Oenach, o Forum, o Conventus publicus vicinorum ou a Feira , como un espacio – representado no cadro da esquina dereita da lámina nº 2-  onde se amañaban límites, se arranxaban preitos, se anoaban vínculos, se realizaban cerimonias relixiosas e asemade xogos e competicións, etc., como o lugar, tal e como sucedeu cós orixes de Roma, no que a topografía simbólica dos eventos programados no espacio e no tempo da feira estacional confire á treba (sen precisarmos do recurso a axiomas mercantilistas, das parafernais do urbano e globalizador “Central Place”, nin das xeadas evolucións da fantasía paisaxista)  unha perenne dimensión de “estado sen vida urbana” funcionaba de facto e de iure como a súa efémera capital estacional. [Lugar que os jurisperitos romanos converterían en cidade conventual].

Trabalhando no polisémico espacio de encontro do trânsito económico, político, jurídico e religioso da comunidade: o campo da feira, um estructurado avançado e muito estável lugar central rural, o *Oenach, o Forum, o Conventus publicus vicinorum ou a Feira , como um espacio  -representado no quadro da esquina direita da lámina nº 2- onde se compunham limites, se arranjavam preitos, se anoavam vínculos, se realizavam cerimónias religiosas e ao mesmo tempo jogos e competições, etc., como o lugar, tal e como sucedeu com os origens de Roma, no que a topografía simbólica dos eventos programados no espaço e no tempo da feira estacional confire à treba -sem precisarmos do recurso a axiomas mercantilistas, das parafernais do urbano e globalizador “Central Place”, nem das geladas evoluções da fantasía paisajista-, uma perenne dimensão de estado sem vida urbana,  funcionava de facto e de iure como a sua efémera capital estacional [Lugar que os jurisperitos romanos converteriam em cidade conventual].

En este espacio de succo mortuorum uel antiquorum, de marcos inmemoriais, e en este esquema territorial […] [Celto-Atlántico comúm], se entende están comprendidos os mal chamados en Galicia étnicos, os “Territorios Políticos autónomos Celtas” que citan as fontes clásicas e de modo decisivo os meus papeis contribuíron a desvelar, as bisbarras tradicionais galegas, demostrándose nin máis nin menos que en Galicia, a diferencia do que sucedeu no resto da Península Ibérica, desenvolveuse naturalmente e sen interferencias do exterior, a modo […] [en PCP] de fósil vivinte, unha ‘etnia’, común, de seu, sobre dos territorios e das institucións, dos usos e dos costumes autóctonos procedentes dun remoto pasado .

In the inscription found on the site of ‘A Corredoira, Vegadeo’, the pagan formula ‘Dis Manibus Sacrum’, translated by Patrick SimsWilliams as ‘To The Spirit Of The Departed [The Dead]’, or ‘Laribus Vialibus’, is particularly conspicuous by its absence. Would you like to know why it doesn’t exist? It doesn’t exist and can’t exist because we are already in front of a Christian formula! Preceding a well highlighted Chrismon [as from this stele, it is a tradition in all Galician medieval palaeography, in each and every one of the diplomas written on parchment] almost stuffed into a clipeum as it became popular in Magnencio’s time. Recall that also the sun and the moon appear around the cross of the crucifixion in all art until the Renaissance.

 Neste espacio de succo mortuorum uel antiquorum, de inmemoriais marcos, e neste esquema territorial [Celto- Atlântico comúm], se percebe estão compreendidos os mal chamados na Galiza –mos pessimus– ‘étnicos’, os “Territórios Políticos Autónomos Celtas” que citam as fontes clássicas e de modo decisivo os meus papéis [na História de Narón (Narão) contribuíram a desvelar: as bisbarras tradicionais galegas, demonstrando-se, nem mais nem menos, que na Galiza, a diferencia do que sucedeu no resto da Península Ibérica, desenvolveu-se naturalmente e sem interferencias do exterior, a modo […] [em PCP] de vivente fóssil, uma ‘etnia’, comúm, propia sobre dos territórios e das instituições, dos usos e dos costumes autóctonos procedentes de um remoto passado .

[Addenda]

[/Addenda]

Non podemos por máis tempo o anticuario receoso, o desconfiado arqueólogo, o sedento lingüista -e aínda as alpinistas vacas que ao chamo de Villar [Liébana, obedientes] soben ao alto dos outeiros a beber nas palas-, negar o común berce [desa crica] dese suco profundo e celta que comparte a nosa liñaxe, os nosos fidalgos e os nosos labregos, os arciprestados altomedievais e os comissa, evitando caer na tentación de pararse a considerar tan só a posibilidade dunha longa pervivencia dos “Territorios Políticos autónomos Celtas”, nin podemos temerosos da continuidade evolutiva [agora PCP] o anticuario e o arqueólogo, sen proba real, sen base documental, asolagar esta pervivencia -ou esta monstruosidade-, tirando sobre o estreito campo de concentración competencial, o ensoñado marco territorial efémero e evanescente da Galicia, prerromana, romana, medieval e aínda moderna, coma se tiran ventos, territorios ficticios destinxidos, límites territoriais de área ilusoria imaxinados en aparatosas escenografías.

Não podemos por mais tempo o anticuario receoso, o desconfiado arqueólogo, o sedento lingüista -e ainda as alpinistas vacas que ao chamo de Villar [Liébana, obedientes] sobem ao alto das colinas a beber nas palas-, negar o comum berço [dessa crica,] desse suco profundo, e celta, que partilha a nossa linhagem, os nossos fidalgos e os nossos lavradores, os arciprestados altomedievais e os comissa [Mór Túaithe], evitando cair na tentação de parar-se a considerar tão só a possibilidade de uma comprida pervivencia das Trebas ou Toudos, dos “Territórios Políticos Autónomos Celtas”, nem podemos, temerosos da continuidade evolutiva [agora PCP] o anticuario e o arqueólogo, sem prova real, sem base documentário, asolagar esta pervivencia -ou esta monstruosidade-, tirando sobre o estreito campo de concentração competencial, o ensonhado marco territorial “efémero e evanescente” da Galiza, prerromana, romana, medieval e ainda moderna, coma se tiram ventos, territórios ficticios destinxidos, limites territoriais de área ilusoria imaginados em aparatosas cenografias.

Cánto teremos que agardar polo esencial debate da permanencia e do cambio dos usos e das costumes das tribos e bisbarras de Galicia; da nobreza; do clero; do sistema impositivo: da evolución dos nosos lindes territoriais?

E, si algunha vez se produce Cánto teremos que agardar polo esencial debate da orixe e pervivencia da xurisdicción e das casas nobres que a detentan?

Cánto teremos que aguardar pelo essencial debate da permanência e da mudança dos usos e das costumes das tribos e bisbarras da Galiza; da nobreza; do clero¨; do sistema impositivo; da evolução dos nossos lindes territoriais?

E, se alguma vez se produz Cánto teremos que aguardar pelo essencial debate da origem e pervivencia da xurisdicción e das casas nobres que a detentan?

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en ETNOARQUEOLOXIA INSTITUCIONAL DE NARON | Etiquetado , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , | Deixar un comentario

A TERRA DE TRASANCOS OLLADA DENDE OS MOSTEIROS DE XUVIA E DE PEDROSO NA IDADE MEDIA. NARÓN UN CONCELLO CON HISTORIA DE SEU TOMO II

HISTORIA DE NARÓN TOMO II

Ars longa, vita brevis. Moito queda por andar na Historia de Narón e moito andamos. En 1987 consciente da oportunidade única de materializar o vello soño do Seminario de Estudos Galegos coa História de Narón, estudando na longa duración a xénese e evolución desde o Neolítico dunha comarca:  Aterra de Trasancos, renunciei a unha carreira profesional na pintura [á que penso retornar, D.m., tras a miña xubilación o 1 de decembro deste ano de 2021]
Con enorme afeto e sincero agradecemento aos meus veciños, amigos e á miña familia, rendendo fonda homenaxe ao Concello de Narón, ao que servín ao longo de máis de tres décadas, deixo como mostra do realizado para divulgar a nosa Historia e o poder da nova rama da Arqueoloxía que enriquece e complementa as existentes bautizada como “Arqueoloxía Institucional por Venceslás Kruta este blog FIDALGOS DE NARÓN, con numerosos enlaces a traballos, libros, audiovisuais e outras publicacións do Concello de Narón
Ars longa, vita brevis. Muito fica por andar na História de Narón e muito temos andado. Em 1987 consciente da oportunidade única de materializar o velho sonho do Seminário de Estudos Galegos com a História de Narón, estudando na longa duração a génesis e evolução desde o Neolítico de uma comarca:  A Terra de Trasancos, renunciei a uma carreira profissional na pintura [à que penso retornar, D. m, após a minha aposentação o 1 de dezembro deste ano de 2021]
Com enorme afecto e sincero agradecimento a meus vizinhos, amigos e a minha família, rendendo funda homenagem ao Concello de Narón, ao que servi ao longo a mais de três décadas, deixo como mostra do realizado para divulgar nossa História e o poder da nova rama da Arqueologia que enriquece e complementa as existentes baptizada como “Arqueologia Institucional” por Venceslás Kruta, este blog FIDALGOS DE NARÓN, com numerosos enlaces a trabalhos, livros, audiovisuais e outras publicações do Concello.
Ars longa, vita brevis. There is still a long way to go in the History of Narón and we have walked a long way. In 1987, aware of the unique opportunity to materialize the old dream of the Seminar of Galician Studies with the History of Narón, studying in the long term the genesis and evolution since the Neolithic of a region: A Terra de Trasancos, I gave up a professional career in painting [to which I intend to return, God willing, after my retirement on December 1st of this year (2021)].
With deep affection and sincere gratitude to my neighbours, friends and family, rendering homage to the Council of Narón, which I served for more than three decades, I would like to offer as a sample of what I have done to spread our History and the power of the new branch of Archaeology that enriches and complements the existing ones, named “Institutional Archaeology” by Venceslás Kruta, this blog FIDALGOS DE NARÓN including many links to papers, books, audiovisuals and some other publications of the City Council of Narón.

Seguir lendo

Publicado en HISTORIA DE NARÓN E A TERRA DE TRASANCOS | Etiquetado , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , | Deixar un comentario

A ORIXE DOS COUTOS, DAS XURISDICCIÓNS, DOS ESCUDOS E DAS BANDEIRAS MUNICIPAIS GALEGAS. NARÓN: VEXILOLOXÍA E HERALDICA

ANDRÉ PENA GRAÑA

É escolma das páxinas 41 a 94 do libro editado, con o epígrafe que encabeza este post, hai vinte anos polo Concello de Narón. 1ª Ed. xullo de 2002. DL C-158/2002

21
B) PATRONATO E CLIENTELA […] [CELTOGALAICO] COMO A ORIXE DO SISTEMA FEUDAL / B) PATRONATO E CLIENTELA […] [CELTOGALAICO] COMO A ORIGEM DO SISTEMA FEUDAL / B) [GALICIAN-CELTIC] PATRONAGE AND CLIENTELE AS THE ORIGING OF THE FEUDAL SYSTEM

clausulas cronolóxicas feudovasaláticas. Tres voces e o postromeyro

A persistencia destas cláusulas [e non a conxuntural disposición das casas, evolucionando cos séculos], proclaman a adscrición de Gallaecia á Civilización Celta da Europa Atlántica. Están redactadas en latín, mas non se encadran no sistema xurisdiccional latino. Como o expresa Tácito, os jurisperitos romanos utilizan para dominar aos pobos celtas conquistados suas propias estruturas de poder e común sistema xurisdiccional. A persistencia destas cláusulas [e não a conxuntural disposição das casas, evoluindo com os séculos], proclamam a adscrición de Gallaecia à Civilização Celta da Europa Atlântica. Estão redigidas em latín, me as não se enquadram no sistema xurisdiccional latino. Como o expressa Tácito, os jurisperitos romanos utilizam para dominar aos povos celtas conquistados suas próprias estruturas de poder e comum sistema xurisdiccional. The persistence of these clauses [and not the conjunctural arrangement of the houses, evolving with the centuries], proclaims the ascription of Gallaecia to the Celtic Civilisation of Atlantic Europe. The clauses are redacted in Latin, but they do not fit into the Latin legal system. As Tacitus puts it, to dominate the conquered Celtic peoples Roman jurists used their own power structures and the common Celtic jurisdictional system .

Remontándose probablemente os horizontes indoeuropeos desta institución a tempos moi remotos, coñecemos a orixe en occidente do beneficio [beneficium] e do patronato [patronus/cliens], base do sistema feudal, nun mutilado pasaxe de Festo 29 no cal se sinala como os patroni distribuían entre a clientela [clientes] mais pobre e limitada en recursos: os tenuioribus, para que as traballasen, precaria, “parcelas en precario” [precarium], obtendo así os ditos patroni a súa clientela segundo un sistema semellante ao descrito por Tácito 30 para os xermanos, ben coñecido nas culturas célticas de base Territorial e abondo testemuñado no rexistro epigráfico da Gallaecia 31 (Pena Graña: 1992, p. 133).

Máis a interdependencia de obrigas entre patróns e clientes ten no universo celta uns limites temporais, reducíndose estes límites na familia lexítima a tres “voces” (véxase a derbfine céltica). Designando na Idade Media tanto a propiedade como a xeración, a voz non ultrapasa alén do avó en liña directa nin vai colateralmente máis alá dos primos segundos, isto é do sexto grao [Pena Graña: 1992, p. 293 – 94] como amosan P. de Francisci 32, a epigrafía galega, CAMALVS VLPINI F. CELTIVS F., p.e.; e os nosos foros, fósiles institucionais que toman o nome da asemblea estacional Oenach / Forum, onde nacen e pervivirán en Galicia ata o S. XIX.

[Addenda]

VETERE AC IAM PRIDEM RECEPTA POPULI ROMANI CONSUETUDINE [Tácito]

celtic-common-law ALBION

“Irlanda non conquistada por Roma até a adopción do cristianismo o século VI mantivo sen interferencias as institucións; ou até a invasión normanda (800,1169); ou a conquista polos Tudor (S. XVI).
Irlanda não conquistada por Roma até a adopção do cristianismo no século VI manteve sem interferencias as instituições; ou até a invasão normanda (800,1169); ou a conquista pelos Tudor (S. XVI).

Topographia Hibernica de Gerald of Wales redigida ca. 1188, pouco depois do remate da invasão normanda de Irlanda. British Library Royal MS 13 B VIII, c. 1220

Os reis galeses coa súa clientela, os bonheddigion gobernaban como pais de familia o país [Hubert, 466]. Dividido igual que Irlanda en unidades políticas, catro reinos subdivididos en Cantref,  grupos de “Trebas”, -o mór túath, ‘toudo mór’, comprensivo dunhas catro trebas por termo medio, que chamamos comitato, “condado”- , “Territorios” ocupados por clans ou casas nobiliares definidos por fortes lazos parentais e agnaticios. Segundo HUBERT [,441] o sistema funcionou no país de Gales até o século XIV.

Os reis galeses com a sua clientela, os bonheddigion governavam como pais de família o país [Hubert, 466]. Dividido igual que Irlanda em unidades políticas, quatro reinos subdivididos em Cantref, “Trebas”, Territórios ocupados por clãs ou casas nobiliares definidos por fortes laços parentais e agnaticios. Segundo HUBERT [,441] o sistema funcionou no país de Gales até o século XIV.

Famosa tabula hospitalis de Folgoso do Courel [Museo de Lugo] do ano 28 d.C. Documentando como sistema de vincular á derbfine era usado pelos galaicos no seu tráfico jurídico privado.

Mais na Gallaecia Roma aproveitando, ex consuetudo, a pre-existente organización, integrou noso sistema, Celta, cheo de sutilezas, en seu dereito [a, 131-150]. Convertendo o sagrado lugar forum/oenach/conventus, efémera capital estacional das reunións interterritoriais de tres das confederaçãos que conformaban Gallaecia en tres estábeis cidades Bracara, Lucus e Asturica.

Os romanos, está claro, non se complicaron a vida organizando aos pobos celtas; seus jurisperitos, como conta Tácito, adaptándose ao pre existente usaron no seu beneficio o dereito, a organización e a estrutura social e política celta / Os romanos, está claro, não se complicaram a vida organizando aos povos celtas; seus jurisperitos, como conta Tácito, adaptando-se ao pré existente usaram no seu benefício o direito, a organização e a estrutura social e política celta / The Romans, obviously, did not complicate themselves by organizing Celtic peoples; their jurisconsults, as Tacitus tells us, by adapting to the pre-existing, used Celtic law, organization and social and political structure to their advantage.

Mas na Gallaecia Roma integrou, segundo seu costume de aproveitar a pré-existente organização, nosso sistema Celta, cheio de subtilezas, em seu direito [cf. (1991, 131-150) in  https://www.calameo.com/books/00129295721f019b38024 ]. Converteu o sagrado lugar forum/oenach/conventus, efémera capital estacional das reuniões interterritoriais de três das confederaçãos que conformavam Gallaecia em três estáveis cidades Bracara, Lucus e Asturica.

Pasando por conquista as galaicas trebas e toudos a engrosar o ager publicus, eliminou todo vestixio político de unidades superiores -o mór túath, ‘toudo mór’, comprensivo dunhas catro trebas por termo medio, que chamamos comitato, “condado”- [n, 103-121], e devolveu esas trebas ou toudos como conducta, en precarium, ‘precario’, aos que as tiñan denantes, agora conductore, integrou ao príncipe e ao durvede, en homes libres dependentes, en legati [fluidir], en vasalos de Roma [HN (1991, II ed. 2010), 186-203  in http://www.calameo.com/read/00129295754f931ea1d4a ].

Pasando por conquista as galaicas trebas e toudos a engrosar o ager publicus, eliminou todo vestígio político de unidades superiores -o mór túath, toudo mór’, comprensivo dumas quatro trebas por meio-termo, que chamamos comitato, condado- [n, 103-121], e devolveu esas trebas ou toudos como conducta, em precarium, ‘precário’, aos que as tinham dantes, agora conductores, transformando ao príncipe e ao durvede, em homens livres dependentes, em legati [fluidir], vassalos de Roma [HN (1991, 2ª ed 2010 p 186-203  http://www.calameo.com/read/00129295754f931ea1d4a %5D .

Dito con máis propiedade, Roma non devolveu as Terras aos señores, llas aforou, vinculadas as tres voces da derbfine celta herdando a totalidade o fillo sobrevivente da cada transmisión

Narón, un concello con historia de seu III: Señores, Priores e Labregos. Concello de Narón: Equona Deseño Editorial. 2007, 101-103 [ http://www.calameo.com/read/0012929574a92ab424162 ]

Dito com mais propriedade, Roma não devolveu as Terras aos senhores, lhas aforou, vinculadas as três vozes da derbfine celta herdando a totalidade o filho sobrevivente da cada transmissão [HN vol III 2007 p, 101-130] .

29 288L. Moi revelador si o poñemos en sinerxia có estudo do Beneficio e patronato na orixe do sistema Feudal de Fustel de Coulanges [Nouvelles Recherches sur quelques problèmes d’histoire, Hachette, París, 1891]  e o “Ager Publicus” de L. Zancán [Sul Possesso Dell’ ‘Ager Publicus.’ Turin: Vincenzo Bona, 1932, 28]
30 Ceteris servis non in nostrum morem, descriptis per familiam ministeriis, utuntur: suam quisque sedem, suos penates regit. Frumenti modum dominus aut pecoris aut vestis ut colono iniungit, et servus hactenus paret: cetera domus officia uxor ac liberi exsequuntur. Verberare servum ac vinculis et opere coercere rarum: occidere solent, non disciplina et severitate, sed impetu et ira, ut inimicum, nisi quod impune est. Liberti non multum supra servos sunt, raro aliquod momentum in domo, numquam in civitate, exceptis dumtaxat iis gentibus quae regnantur. Ibi enim et super ingenuos et super nobiles ascendunt: apud ceteros impares libertini libertatis argumentum sunt.  / Alén diso, eles usan escravos, ocupados como servos, non do noso xeito […] [ocupados nos oficios da casa]: deixan a cada un levar libremente a súa propia casa e familia. O patrón esíxelle de renda o pago dunha cantidade de trigo, gado e roupas, como (se fose) un colono, e o escravo debe cumprir: súa esposa e fillos fan as outras obrigacións domésticas. É raro o escravos ser azoutados, postos na cadea ou obrigados a facer traballos forzados. adoitan matalos, non por castigo ou severidade, senón cando os cega xenreira e a cólera, como  [fariam com um] inimigo, coa diferenza de que o acto fica impune. Os homes libres non están en mellores condicións do que os escravos e raramente teñen algunha influencia nos asuntos privados, nunca na vida pública, salvo naqueles povos sobre os que mandam reis […] [trebas vasalas]. Alí eles se elevan máis alto que os libres e os nobres: nos outros [povos], a inferioridade dos libres é a proba de que a liberdade existe./ Além disso, eles usam escravos, ocupados como servos, não do nosso modo […] [ocupados nos oficios da casa]: deixam a cada um levar libremente a sua própria casa e família. O patrão exige-lhe de renda o pago de uma quantidade de trigo, gado e roupas, como (se fosse) um colono, e o escravo deve cumprir: sua esposa e filhos fã as outras obrigações domésticas. É raro o escravos ser açoitados, postos na cadea ou obrigados a fazer trabalhos forçados. adoptam matá-los, não por castigo ou severidade, senão cegados pela xenreira e a cólera, como [fariam com o] inimigo, com a diferença de que o acto fica impune. Os homens livres não estão em melhores condições do que os escravos e raramente têm alguma influência nos assuntos privados, nunca na vida pública, salvo naqueles povos sobre os que mandam reis […] [ou trebas vassalas]. Ali eles se elevam mais alto que os livres e os nobres: em  os outros, a inferioridade dos livres é a prova de que a liberdade existe. Tacito: Germ. 25, 1.
31 A. Pena. 1992,  281-314.
32 P. de Francisci: Primordia Civitatis. Roma 1959, 140 ss.

I- UNHA MESMA MELODÍA

Tessera hospitalis de bronce. É este un traslado posterior a bronce do texto orixinal do ano I da nosa era (datación consular). Procede de Monte Cido. O Courel (Lugo).

C(AIO) . CAESARE . AUG(VSTI) . F(ILIO) . L(VCIO) . AEMILIO . PAVLLO . CO(N)S(VLIBUS) / EX . GENTE. ASTVRVM . CONVENTVS . ARAE / AUGVST(A)E / CIVITAS . LOVGEIORVM. HOSPITIVM . FECIT  . CVM / G(AIO) . ASINIO. GALLO [1ª voz] LIBEREIS . POSTEREISQVE . EIVS  / [2ª voz] EVMQUE . LIBEROS. POSTEROSQVE . EIVS [3ª voz] SIVE . LIBE/REIS . POSTEREISQVE . SVIS . PATRONVM . COOPTARVNT/ ISQVE . EOS. IN . FIDEM . CLIENTELAMQVE . SVAM . SVO / RVMQUE . RECEPIT / EGERVNT . LEGATI /SILVANVS . CLOVTI / NOPPIUS . ANDAMI

Tabula hospitalis da  Civitas Lugeiorum. Ano 1 da nosa era [datación consular] . [Trátase claro está de un traslado moi posterior do orixinal (Pena Graña) feito lóxicamente noutro soporte perecedoiro, cera ou pergamiño, un traslado ao bronce, feito, sen dúbida [, lonxe do sibilino enredo da Malícia canto mais estimada, mais ignorante], polo  tipo de letra no século IV]: C(AIO) CAESARE AUG(USTI) F(ILIO) L(UCIO) AEMILIO PAULLO CO(N)S(ULIBUS)/EX GENTE ASTURUM CONVENTUS ARAE/ AUGUST(A)E/ CIVITAS LOUGEIORUM HOSPITIUM FECITCUM/G(aio) ASINIO GALLO [1ª voz] LIBEREIS POSTEREISQUE EIUS/ [2ª voz] EUMQUE LIBEROS POSTEROSQUE EIUS [3ª voz] SIVE LIBE/REIS POSTEREISQUE SUIS PATRONUM COOPTARUMT/ ISQUE EOS IN FIDEM CLIENTELAMQUE SUAM SUO/RUMQUE RECEPIT/EGERUNT LEGATI/SILVANUS CLOUTI/NOPPIUS ANDAMI “Publicado por G. PEREIRA MENAUT in Veleia NS 1. p. 282. ACTUARON OS LEGADOS SILVANO FILLO DE CLOUTO E NOPPIO FILLO DE ANDAMO os dous magistrados da Treba de dúplice función soberana// En Galiza como en Irlanda concedian os principes as conducta, “terras en precario”, aos servidores ou vasalos [conductores ]. É o que ilustra a epígrafe de Remeseiros. Roma restaurou aos nemitos, “nobres”, galaicos com condições nos senhorios familiares, nas trebas , e, dentro das trebas, nos castros. Cedeu-llos [en enfiteuse, en préstamo de uso vasalático] por tres voces. Dito de outro modo, devolveu-lhes as trebas ou toudos da prosapia literalmente “aforadas”; e os antigos propietarios pasaron de modo técnico durante varios séculos a conductores do que lhes era propio, a tenedores (em Irlanda fluidir) dum ius in aliena re, levadores da perdida facenda, agora chamada conducta, por as tres vozes  da derbfine celta, transmitindose  o vínculo dos bens en réxime proindiviso ao derradeiro en morrer ‘ao postremeyro’, en cada transmisión. Obrigados a perde-la e a retomá-la, o mos pesimus, uma e outra vez como Sísifo cumprido o prazo legal e a transmitir segundo a Celtic Law a situação jurídica a prosapia durante o decurso de três gerações, como se fossem ‘servos hereditarios’ [chamados em Irlanda senchléite,“de Casa Velha, de vínculo herdeditario”. Vae victis!  [p, 103-121]  Si  ao mondote discurso historiográfico vixente lle costa traballo entender esto hoxe  Podeste imaxinar, caro lector o que lle costaría hai vinte anos? (1992)”

A cláusula que estende a tres voces a temporalidade das obrigas mutuas entre o patronus e o cliente do hospitium que aparece nunha placa de bronce achada nun lugar de Lugo

“[…] / Civitas Lougeiorum hospitium fecit cum / G Asinio Gallo [ 1º VOZ] libereis postereisque eius / [ 2ª VOZ ] eumque liberos posterosque eius [ 3ª VOZ ] sibe libe / reis postereisque suis patronum cooptarunt isque eos in fidem clientelamquesuam suorum recepit / […]”.

Ou noutra táboa hospitalaria de Carbedo ou Folgoso do Courel, conservada no Museo
de Lugo,  recollendo o traslado un hospitium do ano 28 antes de C [datación consular]

O Comum Direito Celta confere decorridas três gerações a um beneficiado ou condutor [bó-aire em Irlanda], a plena propriedade de sua condutabeneficium ou comenda 
. O bó-aire decorrido o plazo legal das três vozes, se converte em flath [o rango do locador], adquire pleno direito sobre a propriedade.    https://oarqueologodenaron.blog/2019/02/28/celtic-common-law-in-the-cradle-of-the-celts-gallaecia-a-terra-de-trasancos/
Cogidubnus ou Tongidubnus [falecido no ano 83] intitulou-se segundo Cunliffe e Rusell Ard ríRex Magnus Britonum “Grande Rey, Imperadordos Britones”; – com independência das lectiones da quinta regra da famosa inscrição RIB 91 atopada em Chichester em 1723
-, fora de toda dúvida como Legatus do imperador, segundo refíreo Tácito em Agricola, XIV, 14:
“Algumas cidades”-escreve Tácito ao final do reinado de Dominiciano- “foram dadas [at/tributae, de onde Attrebates cf. Pena…] ao Rei Cogidumno – (quem se manteve até nossos dias como o mais fiel dos aliados)- segundo a já velha e experimentada prática do Povo Romano, de se valer inclusive de seus próprios reis como instrumentos de domínio [Agricola XIV, 14]” 
.
Finalizadas as guerras cántabras, Octavio Augusto culminou a conquista de Gallaecia, num século dantes de que Agrícola terminasse a conquista de Britania, entrando no ager publicus, as Terras dos nobres galaicos terratenentes (ai. Flaths), e as dos seus vassalos e servos. Sempre há exceção que confirma a regra, como mostra o chamado Edicto de Bembibre [á 189-203]
Castellanos · Paemeiobrigenses · ex ·/ gente · Susarrorum · […] […] eos · universos · im/munitate · perpetua · dono · quosq(ue) / agros · et quibus · finibus · possede/ runt · […] […] / eos · agros · sine · controversia · possi/ dere · iubeo 
 A terra segundo a já velha e experimentada pratica do Povo Romano de se valer das próprias instituições dos povos conquistados como instrumento de domínio, retornou de novo aos que a tinham dantes.  Mas já não era o mesmo, volta de outra maneira. Augusto, bem asesorado por seu corpo de jurisperitos, retornou essas terras agora do ager publicus, aforadas (para que se entenda) por três vozes (da derbfine celta).
Um contrato sinalagmático fundamentado na Bona Fides [‘patronus si clienti fraudem fecerit, sacer esto’, e vice versa] obrigando a ambas as partes patronus, clientes, nun tenor. Decorridas as três vozes precisava-se o renovo condicionado a fides patroni [hospitium vetustom antiquon renouauerunt]. Assim usando do próprio direito celta o Império, se assegurou o controle e fidelidade da nutrida clientela galaica.

Nos pactos de hospitalidade [á, 270-277p, 103-130], o marco familiar e xeracional do vínculo de clientela e patronato establecese cunha mesma melodía “ sibi, uxori, liberis posterisque suis, eumque uxorem liberoque eius ” 33, constantemente repetida por patrón e cliente, implicados ambos no considerable repertorio de contratos sinalagmático baseados na bona fides, repertorio presente nun mobiliario arqueolóxico institucional que coa proliferación de furtivos con detectores de metais vai hoxe incrementándose vertixinosamente.

A cláusula:

[…] Tillegus Ambati f ( ilius ) Susarrus /  ) Aiobaigiaeco [Aliobrigiaeco] hospitium / fecit cum Lougeis Castellanis Toletensibus ( 1ª VOZ ) sibi uxori ( 2ª VOZ ) liberis posterisque suis ( 3ª VOZ) eumq / ue uxorem liberoque eius in fidem clientelamque sua/m suorumque […] / […] / […] receperunt […],

é idéntica, verba a verba, á cláusula que se emprega para establecer a mesma temporalidade das obrigas mutuas na Galicia Medieval entre o  conductor e o locator dun foro.

Primando para a sucesión e para a tenencia e disfrute da cousa locada -como “préstamo de uso vasalático” ou como ius in aliena re –  , a pura e simple supervivencia nunha sociedade cabaleiresca, onde, no taboleiro do xogo marcial, exponse, a cotío, a vida do cabaleiro, pois, en verbas de Mª Jesús Carreira Arós e A. Pena: a guerra indoeuropea

“A valentía no combate corpo a corpo, distingue ao heroe, ao campión –ao indoeuropeo Goliat do non indoeuropeo David, que, covarde e arteiro, loita, rexeitando con deshonra o combate singular proposto por aquel, a distancia, cunha fonda”

“é cabaleiresca, é o escenario do honor e das regras de cortesía onde no ethos cabaleiresco indoeuropeo opóñense e preceden ao disciplinado bellum o desafío, o combate singular, o duellum do latín arcaico […]” e “[…] a valentía no combate corpo a corpo, distingue ao heroe, ao campión –ao indoeuropeo Goliat do non indoeuropeo David, que, covarde e arteiro, loita, rexeitando con deshonra o combate singular proposto por aquel, a distancia, cunha [34 Pena Graña: 1992, 292-314]  fonda-, e co seu esforzo persoal garántelle a estima dos compañeiros de armas e de fatigas e, xa na tranquilidade da paz, un honroso posto na mesa do señor por quen se esforzara co seu corpo, unha copa, distinguida entre as demais e o bocado reservado do campión que todos apetecen […] -amable comunicación dun traballo de Mª Jesús Carrera Arós e A. Pena Graña [en 1992  inédito -.]”

Nun sistema de rara perfección (onde premiándose a persistencia da liñaxe “postromeyra”, ante a selección natural -si é que o feito de ser ocampión comporta garantías de supervivencia- ante a fortuna, e ante a lei de vida, os dereitos adquiridos polo azar, pola prelación de nacer, esto é, os dereitos de primoxenitura ou de morgado, ceden estrepitosamente) o víncallo ou a voz vaise pasando aos superviventes, dos pais aos fillos, e destes ao ao derradeiro deles en morrer, ao “postremeiro” que o herda todo.

Esta obra mestra do entalle minoico, representando a heroica loita dun home contra dous guerreiros, atopouse, xunto a un espello e un pente, no Pazo de Pilos, na tumba dun nobre da Idade do Bronze .

En estado puro, o berce institucional da sociedade heroica indoeuropea, é dicir os alicerces do sistema articulatorio das relacións feudovasaláticas, o “beneficium” e o “patronatus” Celta, o primordial sistema de locación-conducción, chegaría en Galicia intacto ata o final da Idade Media [p, 101-130] , residualmente fosilizado ou “encapsulado” no sistema foral onde ao longo de tres xeracións, usualmente ligadas ao aproveitamento dun determinado beneficium, o sobrevivente herdaría as obrigas mutuas, transmitíndoas os seu fillos e netos :

[…] Nos, Johan Fernandez, prior do moesteyro de San Salvador de Pedroso […] aforamos a vos, Fernan Peres Tinnoso de Ferrol et a vosa muller María Rodriguez, et a todos los fillos et fillas et neptos que anbos ouverdes de consuun, et de vos et deles descenderen; morrendo huns que vagen nos outro, ata a morte do postromoeyro de vos et deles; et ata a morte do postromeyro a sua voz por mais tenpo de vynte et nove anos […]. (Ano de 1314, 12 de xullo. C. D. P. nº 20. in Enrique Cal Pardo: 1984, p. 252)


ou:
Saban quantos esta carta de foro virē cõmo nos Antõ lopes, prior do m° [mosteiro] de San martinno de jubia estãdo/ dentro enno mosteiro de san martino ante oaltar maor do dito m° por cãpaa tangida segundo que avemos/ de huso et custume outorgamos e conosçemos que Arrandamos et Aforamos a vos, Juan Cardon, fillo / de Lopo Cardon para vos en vosa vida et para vosos fillos et fillas et netos, husando vos primeiramente et des/poys de vos os ditos vosos fillos et fillas et netos, morrendo huūns que vague ēnos outros et de hū ēno outro ata / a morte do postremeyro de vos et dellos, ýndo hūs apos los outros de grado en grado […] [Ano de 1468, 4 de xullo. AHN. Xuvia cod. 63b. nº 76. Trans. A. Pena Graña: 1992, p. 583].

[,24] Tanto nos hospitia coma nos foros galegos estamos seguramente ante unha forma de vincular á liñaxe conductora ou cliente có locador ou patronus “por reversión”, un sistema dos máis perfectos que poidan existir ao preterir a prelación do nacemento á garantía dunha liña sucesoria da tronquedade, na que, indivisas, permanezan as propiedades vinculadas. En caso de que esta liñaxe se cortase (por non haber herdeiros directos) recorríase en Galicia na Idade Media a unha institución xurídica de orde sucesoria coñecida como “Foro da troncalidade” que permite sen ter en conta o parentesco ou proximidade de grao voltar ao tronco do que proceden os bens familiares:

“[…] A sentencia xudicial dictada polo juys comisario do sennor
Fernan Pérez d`Andrade [– Vasco Rodríguez, en A Pontedeume o 22 de febreiro de 1469-, resolve un preito entre os irmáns Juan Fernández de Ferrol, por unha banda, e o seu tío Roi Paas fillo de outro Pedro de Ferrol ( o terceiro de deste nome ) pola outra. O preito estableceuse-] “ sobre rason da cortinna da Xorda et posison et propydade dela, a cual dita cortinna ias açerca da villa de Ferrol, onde se acustuma lavar as redes e enxugar […] e bisto de commo o dito Roy Paas probou por escrituras publicas, a dita cortinna seer do moesteyro de San Salvador de Pedroso; et bisto de commo o Prior Gomes Fernandes, con seus canonicos […] aforou a dita cortinna con outras herdades et cousas a Pedro de Ferrol, padre de dito Roy Paas et de Fernan Rodrigues, seu yrmao, por en dias da sua vida do dito pedro de Ferrol et da sua moller Milia Fernandez et dos fillos et fillas que abian et oubesen den consun et do postremeyro deles; et visto de commo aa morte do dito Fernan Rodrigues os ditos foros ficaron et vacaron et o dito Roy Paas soçede en elles de dereyto por ser o postromeyro fillo; et bisto de commo os ditos Juan Fernandez et Pedro de Ferrol, seu Yrmao, se fesseron reveldes et non queseron pareçer […] fallo que o dito Roy Paas probou ben cuplidamente sua entençon et que lle devo julgar et julgo a dita cortina etposison et propiedade dela durante o termino e condiçoes do dito foro; et que debo poner et pono perpetuo silençio aos ditos Juan Fernandez et Pedro de Ferrol, que non molesten nin inquieten sobre la dicha cortynna , et que os debo condenar et condeno en as custas et reteno en min a taixaçion delas.”

É dicir, á morte de  Pedro de Ferrol III pasou a voz a Roi Pas (de Mandiá e Parga) casado con Urraca Fernández, e a Fernán Rodríguez (casado con Maior Fernández) o seu hirmao, e, ao morrer Fernán Rodríguez vagou a voz ao postremeiro deles, ao sobrevivente : Roi Pas. Os sobriños de este Roi Pas, Juan Fernández de Mandiá (notario da segunda Revolta Irmandiña) , e Pedro de Ferrol IV, netos estes de Pedro de Ferrol III, perderon a voz e todos os dereitos do foro ao morrer o seu pai Fernán Rodríguez e ficar e vagar os foros ao seu tío Roi Pas, de acordo co arcaico sistema [, 25] (empregado xa, como agora veremos nos hospitia celtogalaicos e do Noroeste) polo que se rexen os foros, que vinculaban dende a súa remota orixe institucional a transmisión (do precarium e das obrigas mutuas) á liña sobrevivente da derbfine”. [A. Pena 1992]

A confusión entre unha xeneralizada descendencia, entre posteri “os que an por vir ” ou virán, e os últimos da fila postremi “os postremeiros”, non debe ladear o feito de que tan refinado sistema na Idade Media, daba xa pé, tal e como amosa a mencionada sentencia do Bacharel en Decretos e Xuíz comisario de Fernán Pérez de Andrade Vasco Rodríguez, por arcaico, a numerosos problemas sucesorios. Con todo a exacta secuenciación das tres “voces” é irrecusable.

Así a secuencia da tessera hospitalis de bronce do Folgoso de O Courel (Lugo), do ano 28, na que os lougueios aceptan in fidem clientelamque a Tilego, [“O Agudo”, ps. IE *stei ], fillo de Ambato “Satélite”, “Cliente”, “Cabaleiro (de Acostamento)”, encóntrase xa  vinte e sete anos antes cando esta civitas dos Lougueios, mencionada na tabula hospitalis do Museo de San Antón (A Coruña), toma como patrono a Asinio Galo quen os recibe in fidem clientelamque suam suorumque. Apréciase a caducidade destas voces no hospitium de Asturica Augusta do ano 152 d. C., que renova e amplía a outras gentes un pacto de hospitalidade das gentilitates dos Desoncos e Tridiavos pertencentes a gens dos Zoelas do ano 27, porque transcorridas xa as voces houbo prescrición.

HOSPITIVM VETVSTVM ANTIQUOM RENOVAVERVNT

Este é así mesmo o sentido do hospitium de Castromao do ano 132 d. C., no que os Coelernos renovan có prefecto da cohorte I dos celtiberos Caio Antonio Aquilo, oficial do campamento que teñen eles máis á man e representante en remota instancia do emperador, un vínculo xa caducado [, 26].

En 1997 (35) sinalamos como hai sesenta anos March Bloch (36) advertira a evidente existencia, para el, na Primitiva Europa non soamente de xefaturas rurais ao fronte das cales se acharían príncipes de carácter hereditario, senón tamén a dunha base común institucional xa ben desenvolvida.

E, hai trinta e cinco anos, Stuart Piggot remontou as estructuras célticas e xermánicas a un ambiente indoeuropeo común á Europa do segundo milenio da nosa era “ coas súas xerarquizadas obrigas de relación e servicio que a miúdo chamáronse feudais” (37), este é o marco que vimos estudiando, practicamente en solitario, dado o reducido alcance dos nosos seguidores que ladean o mundo medieval, dende 1991 na Terra de Trasancos.

“Recentemente […], [deciamos em 1999-2000], estas cuestións estanse a planear con desigual fortuna pola historiografía española, en xeral retardataria con respecto as nosas investigacións do ano 92, tras do Congreso de Salamanca celebrado os días 24, 25, e 26 de outubro de 1998 dedicado a debater as teses continuistas de Abilio Barbero e Marcelo Vigil baixo o epígrafe ‘La formación del feudalismo en la península Ibérica un balance historiográfico’, onde sen dúbida por motivos de dificultade lingüística, o noso traballo, en galego, capaz de aportar algunha luz a este problema, e a realidade Galega, diante do silencio culpable dos seus voceiros, ignoráronse”.

“Esta marxinación da realidade institucional “inmobilista” atlántica que se aprecia en Arturo Ruiz (1998, pp. 91- 102) -quen comeza o seu traballo dicindo:

“ A aristocracia Ibérica é producto dun longo proceso cuxa base remóntase na Península Ibérica ao menos ao Segundo Milenio […]” -,

compénsase parcialmente por Francisco Javier Lomas (Parochiale Sueu[or]um 103-1169 quen, en “Vixencia de un modelo historiográfico. De las sociedades gentilicias en el norte peninsular a las primeras formaciones feudales”, se ocupa do caso galego, ratificando o exposto ao longo de este traballo e sinalado por nos en 1991 e 1992:

“Si do movemento priscilianista volvemos os nosos ollos ao Parochiale sueuum observamos cómo o Cristianismo, alí expresado [-como sucedería en tódolos países celtas da Europa Atlántica-] mediante as sedes episcopais (en número de 13) e as parroquias que lles son adscritas, é unha realidade rural, non urbano. Cidades seguras alí nomeadas son
Bracara Augusta, Coninbriga, Lucus Augusti, Asturica Augusta, Legio, Bergidum Flauium; as máis (sedes é parroquias) fan referencia a realidades sociais indíxenas xa coñecidas por nos a traveso da documentación altoimperial (é o caso de Equesis, Pannonias, Tongobriga, Cavarcos, Bibalos, Geurros, Pesicos, Pestemarcos, Coporos, Celticos), o ao asento de grandes propiedades (Curmiano, Villa Gomedei, Cantabriano, Carisiano, Marciliana, por exemplo), amén de 25 pagi […]. Dúas realidades sociais, e por ende económicas distintas houbo ¿É necesario enfatizar esta consideración?  Unha vivindo ao norte da

35  Pena Graña, Andrés: Os Celtas da Europa Atlántica. Ed. Concello de Ferrol 1999, pp. 126-136.
36 M. Bloch (1939-1940) La Société Féodale.
37) S. Piggot (1965,  60). Ancient Europe from the Beginnings of Agriculture to Classical Antiquity: A Survey. Edinburgh University Press (Edinburgh)

[, 27] Lomas [refírese  á cantábrica aínda que polo tenor das citas que ven de mencionar o macizo galaico convíñalle máis] a outra ao sur […]. A eminentemente setentrional viviu ao longo da época romana cuns lazos políticos con Roma que non son ben coñecidos. A rareza, cando non a carencia [isto é un tópico entre os anticuarios, sendo probablemente a nosa documentación e epigrafía, omitimos lembrar que Lomas ven de mencionar ao Parochiale sueuum, a máis completa, reveladora, rica e, con moito, significativa da península Ibérica], de documentación impide pronunciarse, sequera por aproximación, sobre a natureza, e sobre todo profundidade, dos vínculos políticos mantidos con Roma a traveso dos órganos pertinentes. Todo, non nembargantes, parece indicar que Roma nunca chegou a ter pleno control de tais [e a presencia dos destacamentos militares ao longo da dominación roman podería ser testemuña diso ] territorios, se ben é certo que ao menos determinadas áreas estaban máis en contacto con Roma que outras [Francisco Javier Lomas (1998, 110-111)]”.

Julio Mangas pola súa parte, nun traballo, sen dúbida interesante, máis pouco novedoso e aparentemente inzado de tópicos, dedicado as “Pervivencias sociales de Astures y Cántabros en los Modelos Administrativos Romanos (1998, pp. 117-128)” incidindo de novo sobre fontes basicamente procedentes dunha Gallaecia Antiga que, sen dúbida por descoido, empregando o chamado “Principio Orwelliano” paradoxal e ostensiblemente ladea e ningunea, parece non comungar (nin comungaría de coñecelas coas nosas) coa tese continuativa das institucións dende o mundo prerromano ao medieval de Barbero-Vigil sostendo aínda que

“Na área oriental dos astures e na maior parte da área cántabra, más distante dos grandes centros económicos e das grandes vías de comunicación, as formas indíxenas tiveron unha duración mais larga aínda que deixaron tamén de testemuñarse no século III p. C. [ ibi.,  128]

O presente traballo tentará demostrar que esto non foi así.

En ese espacio de tempo que vai de Bloch a Piggot, fascinados pola mirada de D. Carlos Alonso del Real, enterraban os estudios institucionais de Cuevillas e de Serpa Pinto e, con eles o espírito do Seminario de Estudios Galegos, os arqueólogos e anticuarios galegos sumindo ao país, privado de aquela voz potente, na chamada “Cultura” -Longa Noite de Pedra conviríalle máis- “Castrexa”.

Hoxe sabemos, e esto para demostrar a continuidade que nestes papeis postulamos é particularmente importante, por estudios de antropoloxía xenética da facultade de Bioloxía de Santiago, que os galegos, unha etnia Atlántica de seu, levamos vivindo no país, segundo parece, moito máis de seis e de sete mil anos, tempo abondo para formar unha familia cós pobos veciños da Europa Atlántica, tempo abondo para ter deseñado paseniño unhas pautas de comportamento, un modelo de convivencia e de relación ao cabo autárquico, e [, 28] moi estable, asociado, polo menos dende hai seis ou sete mil anos, a unha economía agropecuaria redistributiva, un modelo de subsistencia e supervivencia autárquico, un modelo plenamente desenvolvido no Neolítico Atlántico no que un enxeñoso e sinxelo sistema de rango e de xerarquía, unha rara e sublime articulación de señores redistribuidores e de labregos productores, de obrigas mutuas e de familiaridade, calcado todo elo das relacións parenterais e afectivas do ámbito doméstico, non só bastarán para garantir a unha comunidade tribal, o goberno e a provisión de alimentos, a autarquía e a autarquía necesarias para afrontar, e así dende o Neolítico ata o século XIX, con éxito calquera crise e continxencia social senón que serán posiblemente o berce – e de algún xeito tamén as superviventes- de tódalas institucións indoeuropeas posteriores.


Como se podería tirar das opinións de Ramos e Loscertales (1942), de Blázquez (1977), de Le Roux e Tranoy (1983), de Marco Simón (1989) e de outros moitos, parece habitual confundir o que non se debe, a facies clientelar da briugaid atlántica co concepto moderno de hospitalidade, nin moito menos confundir o clientelismo co ambiente hospitalario, coa cabaleiresca “hospedaxe indoeuropea”, que da pé ao ciclo de Valverde onde o deus travestido en miserable (Pena 1991, p. 52-56) – tal e como unha voz o advirte en Ítaca, cando un escano, lanzado polos pretendentes no salón do pazo bate nun Ulises, trocado en humilde – fulmina e asolaga, así na Sodoma de Lot, na Frixia de Filemón e Baucis, ou na Lagoa de Carregal, a casa e a cidade dos que non o acorren, ambientes propios de “hospedarías” e de “hospitais” dos camiños de peregrinación.

Así, seguindo a Vigil, Eduardo Peralta Labrador (2000, p. 142), con quen, esencialmente compartindo a visión de moitas outras cuestións institucionais, non podemos estar aquí de acordo, envolve ex pari ás dúas partes implicadas nos hospitia da Península Ibérica nun mesmo plano horizontal e igualitario, no que el, -citando a Diodoro (V; 34), a César (B. G. VI, 23), a Tácito (Germania, XXI, 2-3) e a Nicolás Damasceno (Frag. 103)-, denomina “hospitalidade espontánea dos celtiberos”.

Cedendo a palabra a Marcelo Vigil ( 1973 ) quizá podamos ver como se está a facer inconscientemente ao ámbito celtibérico unha transposición apriorística do concepto romano de organización xentilicia artellado nos comicios curiados da época republicana:

“ Como os grupos xentilicios eran comunidades pechadas, nas que só tiñan cabida os membros emparentados descendentes dun antepasado común, as relacións entre eles ou entre membros dun grupo con outros grupos, tiña que darse sobre da base da personalidade propia de cadanseu. É dicir, as gentilitates que formaban parte dunha mesma gens, constituían grupos illados entre si. As relacións entre estes grupos e os seus membros, cando por algunha razón se querían establecer lazos de alianza [, 29] máis estreitos, facíanse por medio dos pactos de hospitalidade ou hospitium que convertían en hóspedes, hospites, mutuos aos que contraían este pacto, segundo os costumes de hospitalidade xeneralizados nas sociedades organizadas de maneira xentilicia. Os grupos ou individuos que establecían pactos de este tipo adquirían os mesmos dereitos, é dicir, que se creaba unha comunidade entre eles, aínda que os grupos actuantes nestes pactos puideron conservar á súa personalidade propia. Non se trata, por tanto, dunha adopción, aínda que esta existira tamén. Os pactos realizábanse en plano de igualdade, sen que houbera unha dependencia dun grupo respecto do outro (Vigil 1973, pp. 261-262)”.

Máis é posible que a organización xentilicia da época republicana que recolle a historia das institucións (in J. Imbert, G. Sautel e M. Boulet-Sautel 1957, p.123-170 ), onde o clan ou grupo reivindicando un antepasado común, unha liñaxe, cohesiónase pola celebración mancomunada dos seus sacra ou cultos privados e a posesión das súas tumbas domésticas, diste moito de ser un concepto igualitario. En efecto

“Non formaban a gens unicamente quen tiveran entre si vínculos de parentesco natural” sinala Heurgón (p. 125), “Ademais dos gentiles propiamente ditos, comprendía tamén a numerosos clientes, nome – “nome inexplicado”, di Heurgon noutro lugar, que procede de ie. *clino, “inclinarse diante de”-, que designa certo grao de dependencia e que se encontra asemade noutros pobos itálicos: os etruscos (etera) e os celtas (ambacti)”, chegando á conclusión de que “ o núcleo primixenio da clientela estaba formado por campesiños sometidos ás gentes dos propietarios rurais quen servíanse tamén deles para as súas milicias privadas(ibi., p. 126)”

e esta definición, de Jaques Heurgon (1976, p. 124 ss.) dista moito de aquela concepción igualitaria de Vigil desconsiderada coa importancia e co alcance das, consonte verticais e xerárquicas, relacións clientelares da organización xentilicia indoeuropea.

II- ORIXES PRERROMANAS DO FORO MEDIEVAL GALEGO

. I- O CONTRATO DE FORO

Concibida a Terra, a Treba, a Civitas, o Popvlvs, a bisbarra, máis como organismo vivo que como mero espacio xeográfico, as ideas Celtas do exercicio da soberanía polo rei e pola Deusa Nai (simbolizadas no Atlántico -como no índico Açvamedha, e no arrecendo Mediterráneo do sanguento despoxo do [, 30] cabalo de outubro as portas da Regia Domo – nas connotacións marcadamente nupciais e equinas de Rhiannon), conforman no Territorio Político, ao abeiro dos seus marcos xurisdiccionais sagrados “de succo mortuorum uel antiquorum”, herdado e reservado pola a nosa liñaxe pretérita para nos, e para os nosos fillos, unha concepción funcional única.

COMAIAM ICCONA LOIMINNA (NN/NH)

En perfecta unión, a Deusa Nai e o seu Rei gobernan en harmonía un todo indivisible, unha orde imperecedoira e natural, un mundo de vivos e de mortos, de presente e de pasado, un espacio con fronteiras naturais e sobrenaturais, nas gentes e nas gentilitates da tribo, da civitas, do pobo, da bisbarra. Trebad é en Irlanda a posesión da Terra en Paz polo soberano, e nunha gradación subalterna por tódala poboación, por tódolos grados da sociedade polo “Grád Túaithe” concepto, na súa xerarquizada estructura vertical, equivalente á gens, deste modo sen máis particularidade cando se mencionan ás gentes dunha treba calquera estase a falar do Grad Túaithe, do conxunto da sociedade.


Da posesión da terra depende a liberdade do home, na concesión da terra descansa a supervivencia e a condición do servo. Base do poder e fundamento do sistema, fonte da subsistencia nunha sociedade agraria, este mecanismo institucional de control realizado sobre a terra é o garante único da orde social, mental, moral e natural da comunidade. En Galicia este control expresouse habitualmente no oenach/forum (Pena 1991;1992) no seu triple carácter relixioso, xurídico e festivo, e mediante o contrato de foro.


Amosando na Historia de Narón a común orixe institucional do hospitium e do foro galego, ámbolos dous contratos sinalagmáticos baseados na bona fides, en outro lugar e tempo (1991, p. 141-43; 1992, p. 292-314), sinalabamos a existencia do derradeiro plenamente desenvolvido na Gallaecia celta prerromana, e vimos como a estructura do foro cunhas cláusulas ben discriminadas, permitía en caso de incumprimento, ás partes “A” e “B” envolvidas nos dereitos e nas obrigas bilaterais, exercer, cunha efemeroloxía casuística, actiones noxales.

Dixemos entón que as obrigas de “A”, patronus/locator podíanse resumir nos seguintes compromisos: a cesión de “A” a “B” do ben ou a cousa (que previamente, por derrota militar, por presión, por doazón forzada, ou vontariamente, podía ser cedida por “B” a “A”; percibir “A” de “B”o canón establecido no contrato bilateral; trazar na relación de clientela a posición de hóspede e patronus o locador “A” mediante a recepción dunha comida na casa (,31) do conductor “B”, hospedeiro, briugú e cliente, recibindo “A” en certas datas de “B” o pago duns animais; en último lugar, previse a renovación por “A” do contrato de foro na mesma liñaxe conductora de “B” ao finalizarse as tres voces e se remata con cláusulas que garanten ao locador “A” a recepción da cousa cedida a “B”.

Mentres que da parte cliente ou conductora “B” cara ao locador, patronus ou señor A” resumiamos as obrigas: comprometéndose “B” a coidar, a mellorar e a non cometer aussum ca cousa cedida en “préstamo de uso vasalático”; a pagar “B” o canón estipulado, a cumprir “B” coas funcións da Briugaid celta: dar de comer e aloxar ao señor, e ao seu séquito e bestas, unha vez ao ano cando ven cobrar as rendas [N 38;] a entregar “B” en certa data o chamado “censo” consistente nun pago anual de animais pequenos determinados (dúas galiñas, un pulum cabistrarium [capón], uns dedos de touciño, etc.); a cumprir as obrigas feudo-vasaláticas, contraídas pola parte conductora “B” trala recepción do precarium, do auxilium e do consilium, de ser “B” familiar, amiga e vasala de “A” [N 39]; de “ser axudador, mandado e obediente” e de acudir “B” ao “chamamento” [auxilium] esto é, de ir o cliente armado a defender ao seu patrón.

Concluímos sinalando que este arcaico sistema institucional de obrigas mutuas, facendo incomprensible a moitos medievalistas galegos o noso sistema feudal, aplicado de abaixo a arriba no Territorio Político, regula a relación entre o servus e o patronus,  entre o home libre e o dominus dun castro ou unha [ uilla ] [N 40].

38 Robert A Dodgshon sinala tamén esta costume en Escocia que, como en Galicia chegaría ata á Idade Moderna: “These manifest transfers of food were supplemented by further transfers between kinsman and chief via the custom of cuid oidche or hospitality. The rigth of a chief and his “household men” to a night`s hospitality from each tenant was a Widespread burdem on the latter ( Black book of Taymouth 1855: 187-9 ). Its existence is attested in some of the earliest documentation for the region” in Dodgshon, R. A: 1995, p.104.

39 Familiaritas et consilium ( Pena: 1992, pp. 297-298 ).

40 Qua propter ego Veremudus Petri[…] cupiens per videre domino nostro, Deo et monasterio Sancti Martini de Nebda et vobis dono Stephano eiusdem loci priori et fratribus ibidem deo servientibus [do]omnes meos homines quos habeo in cauto sancti Martini tam viros quam mulieres, tam minimos quam maximos, qui ad me perveniunt de parte patris mei, et de parte amici mei domini Lucii Guimarat et domine Marine, et sunt prenominati: Medium de Vermudun Belsianum et iiiiª de suos filios, Suerium Petri et filios eius, et filias. Adefonsum Froyle et medios de eius filias. Medios de filios de Cristina Pelagii. Petrum Ageit et medios ex eius filios. Adefonsi [ Vermudi]et medios eius fillios. Azendam Petri et medios eius filios. Godo Veremudi et medios eius filios. Et mediam de Godo Menendí et iiiiª de eius filios. Mediam de Iulia et iiiiª de eius filios. Muniam Suerii et medios de eius filiis. Petrus Invirnicium et medium de eius filiis quos habuit de Gontina Didaci, et media de Godo Farla. Et medium de Martinum Farla, et medios de filiis de Ero Didaci. Et medios de filiis de Froila Didaci. Pelagium Sobrinum et de eius fillis medios. Giraldum cum fillis suis. Istos homines concedo Deo et beato Martino cum omnibus hereditatibus suis et cum omnibus directuris suis, ut serviant, ipsi et onmis proienies eorum, prefato monasterio ob remedium anime mee et parentum meorum et pro iª mulam quae mihi datis in presenti eunti portugaliam, et est ad preciata ipsa mula v marcas argenti quae ad preciaverunt Gundisalvo Menendi et Rodericus Oveci et Froile Gimarat […]” Xuvia. A H N. sec. Clero. cod. 1401B [hoxe 1047 B] nº 14, fol 4 recto, regras 36-39, e folio 4 verso, regras 1 á 12. cf. A. Pena: 1992, pp. 187-194.

uilla [N 41],

41 Tal como amosa o pacto entre o abade de Oseira e os homes de Aguada acordando o pago nunha data fixa de servicios vasaláticos anuais por paso de reguengo a abadengo: “[…] quod nos in die pascuele demus monasterio Ursarie CLª panes bonos et singuli qui morati fuerint in prefacta villa singulas ollas plenas millis, videlicet, que possint capere ad minus singulas talegas, et singuli singulas scutellas bonas lagamis vel feigous, et singuli singulos cabritos vel duas gallinas. Preterea (debet) similiter unusquisque predictorum hominum semel in anno venire ad me[sem co]lliguendam [ et ad} segar et alia vice ad tricturam faciendam, id est a malar[…] ” A H N. 1512 / 6. in M. Romaní Martinez: nº 119 p.
129. cf. Pena Graña:1992, pp.174-185.

entre os domini e o principes do Territorio Político, e entre este e o conquistador, sexa o emperador (e seus representantes) de Roma, sexa o rex suevorum, sexa o [monarca Astur ou] rei de Galicia. Descoñecelo supón descoñecer tamén a realidade institucional da Galicia Medieval, éis que sobre o tributo quadragesimale Sánchez Albornoz non entendera nada, pero na súa condición de crego, o entendera perfectamente López Ferreiro:

“El tributo ó censo que se pagaba a la Igrexa (de Santiago) dentro del coto de las tres millas en virtud de la donación de D. Alfonso el Casto, era el llamado quadragesimal, que según un Privilegio otorgado por d[on] Ordoño II á la misma Iglesia en 30 de Mayo de 912, tenían que pagar en Galicia al Real Señorío todos los siervos fiscales ó del Real patrimonio restaurados ó declarados libres é ingenuos. Sicuti ceteri ex provincia Gallaeciae tributum quadragesimale peragentes huic Loco Apostolico, quod soliti sunt ad partem Dominicam peraguere. De este tributo cuadragesimal se hace también mención en la Compostelana, lib. I, cap. XCVI, p. 179. Y ¿quévenía á ser el tal tributo? D. Ordoño III, en un privilegio de 11de Noviembre de 952, aclara algo más este punto con las siguientes palabras: Persovant censum fiscalem, sicuti allia plebs commisalia.

Según esto el tributo cuadragesimal que se daba en las tierras de la Iglesia compostelana, venía a se el mismo que se pagaba en los commissos ó encomiendas á los Condes o Magnates que se tenían por Real Concesión ” […][ – en realidade o monarca por mor da Ordinatio limítase a confirmalles a posesión que, dende tempo inmemorial, iure hereditario, xa tiñan na súa familia -], “ lo que a fines del siglo XII se pagaba á los que tenían tales encomiendas, era: cada vecino, excepto los pobres, una talega de 60 puñados de trigo, otra de cebada, ocho dineros y una gallina. (v. Fueros Municipales de Santiago […], t. I, c. IX, ps. 152 y 153) , En esto, pues debía consistir poco más o menos el tributo cuadragesimal, que se pagaba en la Cuaresma, porque siendo esta la época del año en que se preparaban las expediciones militares, necesitabanlos Condes ou Comenderos allegar fondos y recursos para poder incorporarse con su respectiva mesnada á la hueste del Rey.” [N. 42]

.II- O BENEFICIUM : RECOMPENSAR CON TERRAS BASE DO SISTEMA FEUDAL [continuará?]

Escolma das páxinas 41 a 94. Este libro foi editado polo Concello de Narón. 1ª ED xullo de 2002. DL C-158/2002 Concello de Narón 105Andrés Pena Graña
Arqueólogo

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
 

Publicado en HISTORIA DE NARÓN E A TERRA DE TRASANCOS | Deixar un comentario

O BERCE DO SAMAIN, IMBOLC, BELTANE E LUGNASAD / O BERÇO DO SAMAIN, IMBOLC, BELTANE E LUGNASAD

 

ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno  e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  

Isto, innovador fai trinta anos, xa non o é moito hoxe, cando todos partillan esta visión/ Isto, inovador faz trinta anos, já não o é muito hoje, quando tudos partilham esta visão

A cuatripartita división do ano en períodos inaugurados con grandes solemnidades ou Feiras de noventa días é especificamente celta. Noventa días son os que separan a véspera de Todosos Santos, a maior festa celta, o Samhain, “O Final do Verán”,  ou festividade do “ano novo”, celebrada a víspera do primeiro de Novembro, da Candelaria, o Imbolc ou festa da lactación das ovellas celebrada a víspera do primeiro día de Febreiro; noventa días tamén separan a Candelaria da segunda maior festa do ano celtacelebrada a víspera do 1º de Maio, a Beltane [Beltené], e noventa días separan a esta festa do lume celebrada o 1º de Maio da gran festa da comida e a fartura, a Lugnasad a víspera do 1º de Agosto, trasladada en España debido á reforma do calendario gregoriano ao día 15 do mesmo mes, e celebrada en Galicia con infinitas romarías, onde a comensalía asume un importante papel.

Estes períodos de noventa días non coinciden cos equinoccios nin cos solsticios, pero si coa percepción física da Natureza, a chegada (1º de Maio) ou a partida (1º de Novembro) do gando ás brañas, ou coa percepción física do Ano como a aparición do leite nas ovellas, a inauguración da tempada de pesca (1º de Febreiro) ou a Fructificación da Terra (1º de Agosto).

Carlos Alfonzo. Alegoria do Samain. © Carlos Alfonzo. “The principal fire-festivals of the Celts, wich had survived, though in a restricted area and with diminished pomp, to modern times and even to our own day, were seemengly timed without any reference to the position of the sun in the heaven. They were two in number, and fell at an interval of six months, one being celebrated on the eve of May Day and the other on All Hallows’ Eve or Hallowe’en, as it is now commonly called, that is on the thirty-first of October, the day preceding All Saints’ or All Halows’ Day. These dates coincide with none of the four great hinges on which the solar year revolves, to wit, the solstices and the equinoxes. Nor do they agree with the principal seasons of the agricultural year, the sowing in spring and the reaping in autum. For when May Day comes, the seed has long been committed to the earth; and when November opens, the harvest has long been reaped, and even the yellow leaves are fast fluttering to the ground. Yet The First of May and The First of November mark turning-points of the year in Europe; the one ushers in the genial heat and the rich vegetation of summer, the other heralds, if it does not share, the cold and barrenness of winter. Now these particular points of the year, as has been well pointed out by a learned an ingenious writer [E. K. Chambers. Oxford, 1903], while they are of comparatively little moment to European husbandman, do deeply concern the European herdsman; for it is on the approach of summer that he drives his cattle out into the open to crop the fresh grass, and it is on the approach of winter that he leads them back to the safety and shelter of the stall. Accordinly it seems not improbable that the Celtic bisection of the year into two halves at the beginning of May and the beginning of November dates from a time when the Celts were mainly a pastoral people, dependent for their subsistence on their herds, and when accordingly the great epochs of the year for them were the days on which the cattle went forth from the homestead in early summer and returned to it again in early winter [in Eastern Europe to this day the great season for driving out the cattle to pasture for the first time in spring is St. George’s Day, the twentythird of April, which is not far removes from May Day […]] Sir James Frazer “The Fire Festivals of Europe.6 The Halloween Fires”. The Golden Bough IV 222-3 08.trisquel.qxp 26/05/2008 16:11 Página 189

A noite de 31 de Outubro comezaba o Aninovo Celta, celebrándose, coma ainda se celebra na Illa de Man, a morte da terra, un espazo de gran perigo con tres meses: Novembro, Decembro e Xaneiro, fóra do tempo. Na Escocia ao 1º de Novembro chamábase-lle Véspera de Todos os Santos “Hallowe’en ou All Hallow’s Evening”.

A noite de 31 de Outubro começava o Aninovo Celta, celebrando-se, coma inda se celebra na Illa de Man, a morte da terra, um espaço de grande perigo com três meses: Novembro, Dezembro e Janeiro, fora do tempo. Na Escócia ao 1º de Novembro chamava-se-lhe Véspera de Todos os Santos “Hallowe’en ou All Hallow’s Evening”.

Era cando o corio, banda armada de mozos solteiros da tribo de *co  “xuntos” e *wiros “mozos”,   facía mascaradas   e se puña temporalmente á marxe da lei como mesnada fantasmal, EstadiñaMesneé d’Hellequin ou Herlatingui. Era, tamén, cando retornaba o gado das branhas ao vale.

Era quando o corio, banda armada de jovens solteiros da tribo de *co  “juntos” e *wiros “jovens”,  facía mascaradas e se punha temporariamente à margem da lei como mesnada fantasmal, EstadiñaMesneé d’Hellequin ou Herlatingui. Era, também, quando retornaba o gado das branhas ao vale.

 

Celebración do Samaín no Castro de Vilasuso, O Val. Narón. Ilustración de Carlos Alfonzo asesorado por André Pena. “[…] nuestros abuelos celtoatlánticos, tal vez heredando, a su vez, de sus abuelos neolíticos, los constructores de megalitos, esta costumbre, dividían con una serie de festividades el año en una estación clara, el Verano, y en una estación obscura, el Inverno. En la antigua creencia, no por generalizada menos errada, de que el pastoreo precede a la agricultura, Frazer vió que estas fechas poco relevantes para el laboreo del campo eran fundamentales para el ganado, verdadero soporte de la riqueza campesina, porque como lo atestiguarían los circos de piedras hincadas para guardar al ganado llamados “curros vedros”, de adscripcción neolítica y calcolítica, en mayo se llevaba el ganado a las brañas a los pastos de fresca hierba, y es en noviembre cuando se decidía su vuelta a la seguridad de los poblados y al calor de los establos. Es coherente que, como lo sostiene Frazer, el valor tan grande del ganado mayor fuera lo que hizo que los antepasados de los celtas dividieran el año en dos mitades, y que siendo esencialmente pueblos pastores (p.e.“Domo Vacoeco”) esos protoceltas, o sus abuelos celebraran esta trashumancia, la marcha a las “brañas” (prb. del lat. verania) de su ganado a comienzos del verano y de nuevo su estabulación a comienzos del inverno. El primeiro de mayo y el primero de noviembre en el Atlántico marcan claros momentos de viraje climático, anunciando mayo la rica vegetación estival, las promesas de los venideros frutos con la llegada del calor y de las flores, mientras que noviembre augura, si es que no lo trae puesto, el frío y la obscuridad del año invernal donde solo junto al hogar se hace el dia cuando llega el fistor (cuenta cuentos). En este contexto la razón de las celebraciones de las fiestas de los mayos tanto como la razón de la celebración de las fiestas de los difuntos podrían responder dentro de la más pura tradición celta de la intencionalidad simbólica, al hecho de que la división celeste del año consonte con los solsticios y con los equinocios venía precedida en el Atlántico por lo que se denomina una “división terrestre” de acuerdo con el principio de la percepción humana y animal del verano y del inverno”. A.P.

A “morte da terra” simbolizaba o fin do reino, e as entronizacións tiñan lugar o 1º de Novembro, escena que recolle a imaxe do “Corio, ‘tropa’, da Briga, ‘castro’ de Vilasuso, O Val”, de Carlos Alfonzo.

A “morte da terra” simbolizava o fim do reino, e as entronizacións tinham lugar o 1º de Novembro, cena que recolhe a imagem do “Corio,’tropa’ da briga, ‘castro’, de Vilasuso, O Val”, de Carlos Alfonzo.

O ano novo celta comezaba non o 21 Marzo como en Roma senón, marcando o primeiro día do inverno, no Samhain ou “Final do Verán” -en gaélico escocés Samhuinn, e en galés Nos Calan Gaeaf = “Véspera da Calenda de Inverno”), pasando a chamarse Festa de Todos os Santos, Hallowmas, coa chegada do Cristianismo, polo que a noite anterior chamouse a Véspera deTodos os Santos en inglés, All Hallows eve[/-ning] ou Halloween ou Hollantide; mentres que o día 2 de Novembro, o Día de Defuntos, consagrouse ao culto das benditas ánimas do purgatorio, en Irlanda celebrábase a festa principal do calendario en Tara, lugar onde estaba o trono do Alto Rei e sacro centro da Terra. Apagándose ritualmente todos os lumes de Irlanda, esperábase a que os druídas os acendesen no outeiro sacro de Tlagchtga, doce millas ao noroeste de Tara, considerado o lugar no que estaría enterrada a filla do gran druída Mogh Ruith, a druidesa Tlachtga.

 

A VÉSPERA DO 1º DE NOVEMBRO. SAMHAIN “O FINAL DO VERÁN”

“Esta festa constituíuse na primeira partición mítica da provincia de Mide que na tradición irlandesa explica a xénese das institucións creadas polo ‘Numa Pompilio’ celta: Thúatal [nome importante por ser o epônimo Tuatha ou Tudo, celtoatlántico e indoeuropeo]. O 1º de novembro foron en Irlanda creados moitos impostos xurisdiccionais como o cánon anual polo lume do fogar, que os galegos chamamos Fumadega [nas chamadas Idade Media e Moderna]:
“Foi tamén entón” -di KEATING-, “que lle foron cedidas catro porcións das provincias coas que creou o actual Mead [Terra Media], como un privativo territorio dos sucesivos Altos Reis de Irlanda. Pois aínda que Mead era o nome do territorio que está xunto a Uisneach desde os tempos dos fillos de Neimidh até o tempo de Thúatal, aínda, e así até o tempo de Thúathal, Mead non era o nome das porcións que foran tomadas das provincias. Agora, cando Tuathal reunira esas catro porcións e converteunas nun só territorio chamado Mead, construíu catro principescas brigas nese lugar, isto é, unha briga en cada unha das porcións. Construíu Tlachgha na parte de Munster que limita con Mead e alí foi onde se instituiu o lume de Tlachgha. Nese lugar adoitaban celebrar un concilio os druídas a véspera de Ano Novo [Samhaín] para sacrificar a todos os deuses. Era ese lume usado para queimar ás súas vítimas e era de obrigado cumprimento baixo pena de multa apagar todos os lumes de Irlanda, e todos os homes de Irlanda tiñan prohibido acender lumes a non ser desa fogueira; e por cada lume que se acendía desa fogueira, o rei de Munster recibía un óbolo ou tres peniques [é o berce da fumadega], porque o país no que se acha hoxe Tlachtgha pertenceu á parte doada por Munster a Mead” § 968. [in A. P. Treba e Territorium 434-435]”

 

A VÉSPERA DO 1º DE NOVEMBRO. SAMHAIN “O FINAL DO VERÃO”

“Esta festa constituiu-se na primeira partição mítica da província de Mide que na tradição irlandesa explica a génese das instituições criadas por um Numa Pompilio celta: Tuatal. O 1º de novembro foram em Irlanda criados muitos impostos jurisdicionais como o cánon anual pelo fogo do lar, que os galegos denominamos Fumadega:
“Foi tambien então” -diz KEATING-, “que lhe foram cedidas quatro porções das províncias com as que criou o actual Mead [Terra Média], como um privativo território dos sucessivos Altos Reis de Irlanda. Pois ainda que Mead era o nome do território que está junto a Uisneach desde os tempos dos filhos de Neimidh até o tempo de Thuatal, ainda, e assim até o tempo de Tuathal, Mead não era o nome das porções que tinham sido tomadas das províncias. Agora, quando Tuathal tinha reunido essas quatro porções e as tinha convertido num sozinho território chamado Mead, construiu quatro principescas fortalezas nesse lugar, isto é, uma fortaleza na cada uma das porções. Construiu Tlachgha na parte de Munster que limita com Mead e ali foi onde se instituiu o fogo de Tlachgha. Nesse lugar adoitaban celebrar um concilio os druidas a véspera de Ano Novo [Samhaín] para sacrificar a todos os deuses. Era esse lume usado para queimar a suas vítimas e era de obrigado cumprimento baixo pena de multa apagar todos os fogos de Irlanda, e todos os homens de Irlanda tinham proibido acender lumes a não ser dessa fogueira; e pela cada fogo que se acendia dessa fogueira, o rei de Munster recebia um óbolo ou três peniques [é o berço da fumadega], porque o país no que se acha hoje Tlachtgha pertenceu à parte doada por Munster a Mead” §968. [in A. P. Treba e Territorium, 434-435]

1 “[…] Tal e como o amosa o comparatista da Universidade de Santiago, Fernando ALONSO ROMERO, explicando de paso o complicado mecanismo de encaixe do calendario solar e lunar no ciclo agropecuario anual, os nosos avós os Celtas, herdarían dos seus avós neolíticos, os construtores de megálitos, o costume de dividir cunha serie de festividades o ano nunha estación clara, Verán, e unha estación obscura Inverno.

 

[Beltaine, Samain… Estas palabras tão raras procedem do Celta Antigo Comum, língua hoje tão perdida no berço que a viu nascer: Galiza. Como esta ortografía] Samaín ou Samhain [“fim do verão”], inaugurava a época de luto pela morte do verão, a morte da Terra. A noite de 31 de Outubro começava, coma inda se celebra na Illa de Man, o Aninovo Celta. Os noventa dias do 1 de Novembro até o 1º de Fevereiro, são um limite, de três meses: Novembro, Dezembro e Janeiro, com o tempo e o espaço congelados e as leis suspensas. As entronizacións tinham lugar o 1º de Novembro pois a “morte da Terra” simbolizava o fim do reino.  Os lavradores pagavam as rendas e os Durvedes, “Druidas” [Antón Costa], apagavam os lumes das lareiras e as acendiam de novo com lume sagrado, cobrando a “fumádega” -a Igreja trasladou o costume à Candeloria-.

1 “[…] Tal e como o mostra o comparatista da Universidade de Santiago, Fernando ALONSO ROMERO, explicando de passagem o complicado mecanismo de encaixe do calendário solar e lunar no ciclo agropecuário anual, nossos avôs os Celtas, herdariam de seus avôs neolíticos, os construtores de megálitos, o costume de dividir com uma série de festividades no ano numa estação clara, Verão, e uma estação obscura Inverno.

Aínda que non parece imposibel que o valor tan grande do gando maior na antigüidade fose o que fixo que os nosos devanceiros os celtas dividisen o ano en dúas metades, e que sendo esencialmente pobos pastores (p. e. Domo Vacoeco = “ Casa Becerra”, “Casa Tenreiro”) os celtas, mantendo costumes ancestrais, celebrasen que o seu gando marchaba ás brañas a comezos do verán e que se volvese a estabular [no val] a comezos do inverno, somos da opinión, como tamén o sostén Frazer, de que a razón das celebracións das festas dos Maios, tanto como as celebracións das festas dos defuntos [Samain “Fin do Verán” (Celebración ilustrada por Carlos Alfonzo no Castro de Vilasuso Narón] poderían responder, dentro da máis pura tradición da intencionalidade simbólica Celta, ao feito de que a división celeste do ano, en consonancia cos solsticios e cos equinoccios, viña precedida no Atlántico polo que se chama unha “división terrestre”, de acordo co princípio da percepción humana do verán e do inverno, pois o primeiro de maio e o primeiro de novembro no Atlántico marcan claros momentos de viraxe climática, anunciando maio a rica vexetación estival, as promesas dos vindeiros froitos coa chegada da calor e das flores, mentres que novembro augura, si é que non o trae posto, o frío e a obscuridad do ano invernal, onde só xunto á lareira “faise o día cando chega o fistor (o narrador de contos)”.

 

Deseños de Carlos Alfonzo. Hoxe isto, como sabemos, grazas a deus xa non constitúe ningunha novidade, cando moitos seguiron e desenvolvido estas liñas – falamos do texto, o deseño de Carlos Afonzo é algo posterior-, pero o era hai tres décadas/ Hoje isto, graças a Deus, já não constitui nenhuma novidade, quando muitos têm seguido e desenvolvido estas linhas mas o era faz três décadas. “Existe celebrando a chegada do sol ao punto máis alto de seu curso a solsticial festa de San Joán, a máis popular festa do lume en Europa, unha “División Celeste” universal do ano: a dos solsticios e equinocios. Mais os Celtas “que vivimos [Éforo de Cime] na posta do sol, baseándonos na percepción estacional polo efecto da Corrente do Golfo, facemos unha “División Terrestre” en catro ciclos de 90 días, sinalando claros momentos de viraxe climático, entre o acordar da vida da Nai Terra [Mater], o 1º de febreiro, e seu declinar, o 1º de novembro. / Existe celebrando a chegada do sol no ponto mais alto de seu curso a solsticial festa de San Joám, a mais popular festa do lume em Europa, uma “Divisão Celeste” universal do ano: a dos solsticios e equinocios. Mas os Celtas “que vivemos [Éforo de Cime] na posta do sol, baseando-nos na percepção estacional pelo efeito da Corrente do Golfo, fazemos uma “Divisão Terrestre” em quatro ciclos de 90 dias, assinalando claros momentos de viragem climático, entre o acordar da vida da Mãe Terra [Mater], o 1º de fevereiro, e seu declinar, o 1º de novembro. Essa noite, as ánimas regressam a suas casas, a aquecer-se ao lume da lareira, a sentar no escano e degustar o jantar preparado com agarimo pela familia.  Na Escócia ao 1º de Novembro chamava-se-lhe Véspera de Todos os Santos “Hallowe’en ou All Hallow’s Evening

Ainda que não parece impossível que o valor tão grande do gado maior na antiguidade fosse o que fez que nossos Celtas ancestres dividissem no ano em duas metades, e que sendo essencialmente povos pastores (p. e. Domo Vacoeco = “ Casa Becerra”, “Casa Tenreiro”) os Celtas, mantendo costumes ancestrais, celebrassem que seu ganhado marchava às branhas a começos do verão e que se voltasse a estabular [no vale] a começos do inverno, somos da opinião, como o sustentou Frazer, de que a razão das celebrações das festas dos Maios, tanto como a celebrações das festas dos defuntos [Samain “Fim do Verão” (Celebração ilustrada por Carlos Alfonzo no Castro de Vilasuso Narón] poderiam responder, dentro da mais pura tradição da intencionalidade simbólica Celta, ao facto de que a divisão celeste do ano, de acordo com os solstícios e com os equinócios, vinha precedida no Atlântico pelo que se chama uma “divisão terrestre”, de acordo com o princípio da percepção humana do verão e do inverno, pois o primeiro de maio e o primeiro de novembro no Atlântico marcam claros momentos de viragem climático, anunciando maio a rica vegetação estival, as promessas dos vindeiros frutos com a chegada do calor e das flores, enquanto novembro augura, se é que não o traz posto, o frio e a obscuridade do ano invernal, onde sozinho junto à lareira “se faz no dia quando chega o fistor (o narrador de contos)”.

 

Na crenza, non por estendida menos errada, de que o pastoreo precede á agricultura, consideraba Frazer que estas datas, pouco relevantes para as labouras do campo, eran fundamentais para o gando, o verdadeiro fundamento da riqueza campesiña, porque como o mostran os chamados “curros vedros” ou causos veteros, cercados circulares de orixe ora Neolítica, de terra, como O Redondo, en Foz, ou A Lagoa, en Narón, ora Calcolítica, ou de pedra, como ou Curro de Santo Tomé (O *Xistral), ben defendidos (causos veteros), en maio, era, posiblemente, cando levaba o gando ás brañas (prob. do latín verania), aos pastos de fresca herba, e é en novembro cando [Núm. 1] decidíase a volta do gando á seguridade e á calor da corte.

 

Na crença, não por estendida menos errada, de que o pastoreio precede à agricultura, considerava Frazer que estas datas, pouco relevantes para os labores do campo, eram fundamentais para o gado, o verdadeiro fundamento da riqueza camponesa, porque como o mostram os chamados “curros vedros” ou causos veteros, cercados circulares bem defendidos de origem ora Neolítica, de terra, como Ou Redondo, em Foz, ou A Lagoa, em Narón, ora Calcolítica, ou de pedra, como o Curro de Santo Tome (O Xistral), em maio, era, possivelmente, quando se levava o gado às branhas (psvl. do latín verania), aos pastos de fresca erva, e é em novembro quando [Nº 1] se decidia a volta do gado à segurança e ao calor do estábulo.

 

Era quando o corio, “banda armada de jovens” solteiros da tribo de *co  “juntos” e *wiros “jovens”,  facía mascaradas e se punha temporariamente à margem da lei como mesnada fantasmal, EstadiñaMesneé d’Hellequin ou Herlatingui.

A noite do 31 de outubro comezaba o ano novo celta como se celebra aínda na Illa de Man, o ano novo celta celebra a morte da terra, o tramo temporal e espacial de gran perigo con tres meses: novembro, decembro e xaneiro, fóra do tempo.

A noite do 31 de outubro começava o ano novo Celta como se celebra ainda na Ilha de Man, o ano novo Celta celebra a morte da terra, o treito temporário e espacial de grande perigo com três meses: novembro, dezembro e janeiro, fora do tempo.

Marcando desde tempo inmemorial a transición do outono ao inverno esta noite semella ser, polo que vimos nos precedentes parágrafos, a noite na que as almas dos finados revistan às súas familias e fogares quentándose no escano ou banco situado xunto ao lume da lareira consumindo os alimentos espléndidos que con agarimo e para honrarlles teñen preparados os parentes.” [Treba e Territorium, 2004, 134-135]

 

No século VII (ano 610), o papa Bonifacio IV , transladou, sem sucesso, ao 13 de maio a festa de Todos os Santos, a restaurando, Gregório III  ao 1º de Novembro
A Véspera de Todos os Santos, suplantando aos mortos com disfarces e acesos calacús, as nenas e nenos, galegas, irlandesas, escocêsas, galesas e bretoas, percorriam os lugares – no rural não temos aldeias, agás duas “Aldeia Nova”, temos freguesias e lugares, rueiros, vilares e casais-, petando nas portas das casas.
Convidadas a entrar, as nenas e os nenos lançavam-se sobre mesas cheias de pães, doces, freixós, carne e larpeiradas. E apanhando a comida nas bulsas que levavam para comê-las logo nas suas casas, desapareciam tão ligeiros como entraram.
 Parando-se de novo na porta dos dadivosos, as pícaras fantasmas bailavam, improvisando canções de agradecimento. As canções eram de escarnio se não se lhes franqueavam as portas, e não se lhes dava nada.  O cristianismo estendeu a tradição aos cantos de Reis e Aguinaldos. O costume foi proibido temporalmene na Diócese de Mondoñedo polo Bispo Inquisidor Antonio de Guevara.
Em tanto a igreja está em mãos de cregos do país o cristianismo integra as tradições, mas quando o clero é alheio as destrue por ignorância. Aconteceu com o bispo de Mondonhedo, Dom Antonio de Guevara, que no século XVI, achando que o costume celta era judeu ou mourisco o proibiu na diócese por um tempo:
Constou-nos pela visita que o dia de Todos os Santos e o dia seguinte de defuntos  andam todos os mozos da freguesia a pedir pelas portas e danlles pan  e carne e viño e freixós e pichóns e outras cousas, e que peden asi os fillos dos ricos que os pobres; e por ser mais este rito xentil que cristián, ordenamos e mandamos que, de aqui en adiante, que ningún mozo vaia aqueles dous dias de porta en porta a pedir, senón que o beneficiado, o reitor e o primiclero e outro que nomease a freguesia pida aquel pan e todo o demais que lles deren, o repartan na igrexa o día dos finados entre os pobres e necesitados, sob pena que o pai ou a mai que enviara ao seu fillo a pedir aqueles días pague mil maravedís […] [ex Segundo L. Pérez López, CC.EE.M].  [Uma pequena reflexão
Por colonial assimilação, desaparecem milenários costumes. O chamado Samhain no Celta Antigo Comum de Kaltia / Galtia, “Galiza”, do que derivam todas as linguas Celtas, não desapareceu porque os nenos e as nenas o salvaram reclamando a continuidade. Mas a conquista Romana levou-se por diante a língua própria Celta [J. J. Moralejo Álvarez], de Galiza, que prosperou em Irlanda e nos finisterres atlánticos.
Isto que escrevo assim, me acolhendo à Lei Paz Andrade, não é português, é galego [-“o português é galego” (F. Venâncio)-], escrito com seu signário histórico próprio, hoje usado -falado com diferentes fonéticas- em cinco continentes por quase 3oo milhões; substituído, no berço que o viu nascer!, pela arbitrária ortografía simplificada, não histórica ou propria, tomada do ‘castelhano’, com a que o galego compete em desvantagem. Felizmente, a História repete-se. Quando por segunda vez se apague, a língua propria da Galiza florescerá nos países lusófonos.]
Deixemos aos nenos e nenas galegos celebrar com calacús o Samain ou Véspera de Todos os Santos, em inglês All Hallow’s Eve ou Hallowe’em, nas duas beiras do Atlântico, com os curmãos da Europa Celta,  com os filhos, netos, e bisnetos do milhão longo de galegos emigrados a América desde o século XIX; deixemos a nenos e nenas celebrar com os curmãos,  filhos dos emigrantes irlandeses, etnia maioritária norte-americana; filhos dos galeses que conservam sua língua na Patagônia; com os Celtas dos atlânticos fisterras, que celebrando Halloween, Santos ou Samhain, a comum tradição altántica, não importamos, exportamos o ‘American Way of Life’.

Marcando desde tempo imemorial a transição do outono ao inverno esta noite semeia ser, pelo que temos visto nos precedentes parágrafos, a noite na que as almas dos finados revistam a suas famílias e lares se aquecendo no escano situado junto ao fogo da lareira consumindo os alimentos eesplêndidosque com carinho e para lhes honrar têm preparados os parentes.” [Treba e Territorium, 2004, 134-135]

 

[POST EM FASE DE REDACCIÓN] UMAS NOTAS SOBRE O MAGOSTO
Esta velha achega ao tema, é uma hipótese de trabalho, baseada, isso sim, em convergentes indícios.
A celebração do Magosto de origem prehistórica, é uma das mais antigas festas da Europa Atlântica. O castanheiro está já presente – seguramente com variedades cultivadas de castanha- na Galiza desde o Neolítico. Como não é introductor das berzas o labrego pelas semear na horta; não são os romanos introductores das castanhas por plantar castanheiros para alimentar a forçados nas expropiadas galaicas minas de ouro
A esencia do Magosto é a castanha, durante milhares de anos, alimento básico dos lavradores galegos e, em geral da beira Atlântica, mão a mão com o cereal até a introdução da pataca há escassamente duzentos anos. A pataca é chamada “castanha da terra” por substituir à castanha na dieta.
ETIMOLOGIA DA CASTANHA
Os indo-europeus aproveitaram a castanha silvestre, mas estas poderiam ser da variedade cultivada, que Luis Monteagudo García pensa importada do Próximo Oriente no segundo milênio a C. Esta antiga data quadra bem com a etimologia de Magosto, procedente seguramente do Celta Antigo Comúm; ou do Alteuropaïsche, “Antigo Europeu”.
 Com a cronología encaixa a etimología e a característica específica do fruto da castanha, envolvida num ouriço – “circunstância que não passaria desapercebida aos observadores Indo-Europeus que empregaram a raiz *Kars, “raspar, acepilhar, cardar”; lat. carduus; “cardo”; ae. karsati “acepilha, esfrega, raspa”; lat. carro, -ere “cardar a lã”; lit. carshiu “peitear, cardar, cepillar”, para designar a árvore. As Nyphae Carstaecae, “raspadoras”, limpavam raspando, as crostas da psoríase nas águas termais. Chamando-se, em bearnés, carrop o ouriço das castanhas.
É o Magosto uma festa ou reunião, geralmente no souto, durante a colheita das castanhas que se assam numa grelha ou cacharela, e se comem bem acompanhadas de vinho ou sidra, etc. Esta celebração, colectiva e festiva, derivaria do rito de oferenda compensatória das primeiras castanhas da colheita e de acção de graças à divindade protetora e receptora dos morridos no Além [ assinalada com os epítetos Breogo, gael. irl. Breoga, Briugú “hospitaleiro”; Vestio Alonieco, de Gwestio “Hospedeiro” + Alon-i-eco “alimentador, do Além”; também alcumado Cernunnos, ps. “O que como o Cervo [muda de pele no Além, para rejuvenecer e renacer]”.
O dia próprio do Magosto é o primeiro de Santos, quando se abrem as Portas do Além -e vêm os difuntos da família à nossa casa a comer-, e quando os ouriços ainda estão verdes e não abriram espontaneamente, pelo que para extrair-lhes as castanhas tinham estas que ser pisadas e os ouriços abertos com os pés (nus da Idade do Bronze). Muitos ritos religiosos, mesmo actuais para potenciar o efeito propiciatório, imprecatório, de agradecimento, tinham a sua expressão por meio da dor física e da punição.
Ainda que Corominas considera Magosto como um adjetivo semelhante a “male cotto” mal cozido”, esta voz não se explica pelo italiano, bem ao contrário se acopla melhor num Proto-Celta ou Alteuropäische *mag-vor-sto mag-  “piso, es-mag-o” e vorsto “varro, arrasto pisando”· lat. varro- vorstum, vervativo que descreve exactamente a acção enquanto um pé pisa ou esmaga a metade do ouriço, o outro desliza por cima,  arrastando o pele e ceivando as castanhas.
É possível – conclué Monteagudo García- que nossos avôs Indoeuropeus considerassem que as castanhas, sendo um fruto espontâneo, de temporada, não produzido pelo trabalho, senão pela floresta, por graça de Deus, da divindade -à que pertenciam-, tentassem compensá-la deste modo.
Esta exactidão descritiva, sempre segundo o mestre Luis Monteagudo García, lembra a de outros nomes de lugar e, sobretudo, nomes de rios, e a precisão da mesma voz castanea: O Magosto viria a ser uma das mais antigas e arraigadas tradições galegas. Desculpem as gralhas.
A. Pena, Arqueólogo e Historiador do Concello de Narón (1999 – [….]

 

 

THE END OF WINTER. LEGENDS OF THE MOON BOAT OF PENA MOLEXA AND THE SAMAIN

ABSTRACT

A comparative analysis of the Celtic legends related to the extraordinary megalithic monument and lunar astronomical observatory of A Pena Molexa, Narón. Galice.

 

LENDAS DA BARCA LUNAR DA PENA MOLEXA E O SAMAIN, “FINAL DO INVERNO” I.

 

I A GALIÑA COS SETE PITIÑOS DE OURO E AS PLÉIADES / A GALINHA COS SETE POLINHOS DE OURO E AS PLÉIADES

 

LIMIAR

Primeiros construtores da Europa, nosos avós Celtas, herdaron o costume de dividir o ano nunha estación clara, o “verán”, e unha estación escura o “inverno”, de seus avós neolíticos, construtores dos megálitos

Primeiros construtores da Europa, nossos avôs Celtas, herdaram o costume de dividir o ano numa estação clara, o “Verão”, e uma estação escura o “Inverno”, de seus avôs neolíticos, construtores dos megálitos.

 

A razón da festa dos Maios e da festa dos Defuntos e de Todos os Santos [Frazer], responde a que na nosa tradición celta xunto “a división celeste” do ano dos solstícios e dos equinocios na Europa Atlántica, berce dos Celtas, celebramos tamén unha “división terrestre” separada por ciclos de 60 días, Candeloria ou Imboc 1º de febreiro, Beltené 1º de maio; Lugnasad 1º de agosto, Samhain 1º de novembro: sinalando estes ciclos claros momentos de viraxe climática. A percepción do verán no Atlántico, o 1º de Maio; e a percepción do inverno, o 1º de novembro. Anunciando os Maios e o “*Green *Man”, a calor, a rica vexetación estival, as flores, as promesas dos froitos, mentres Novembro agoira, ou trae posto, o frío e a escuridade invernal. / A razão da festa dos Maios e da festa dos Defuntos e de Todos os Santos [Frazer], responde a que na nossa tradição celta junto “a divisão celeste” do ano dos solstícios e dos equinócios Europa Atlântica, berço dos Celtas, celebramos também uma “divisão terrestre” separada por ciclos de 60 dias, Candeloria ou Imboc 1º de fevereiro, Beltené 1º de maio; Lugnasad 1º de agosto, Samhain 1º de novembro: assinalando estes ciclos claros momentos de viragem climática. A percepção do Verão no Atlântico, o 1º de Maio; e a percepção do Inverno, o 1º de novembro. Anunciando os Maios e o “Green Man”, o calor, a rica vegetação estival, as flores, as promessas dos frutos, enquanto Novembro augura, ou traz posto, o frio e a escuridão invernal.

Os Celtas imaxinaban o ano solar con tres pes ou pasos: 1 O Mozo, 2 O Pai e 3 O Espíritu no Alén, alcumado “Cernnunos”, por mudar da pel mortal como o cervo anualmente e renacer como espíritu.

Moeda de Granada, representando os Tres Pasos do Sol/ os Três Passos do sol

Os Celtas imaginavam o ano solar com três pes ou passos: 1 O Jovem, 2 O Pai e 3 O Espíritu, no Além, alcumado “Cernnunos”, por mudar da pele mortal, como o cervo, anualmente, e renacer no espíritu.

Cristo, a Luz do Mundo, nace o día 25 de decembro más, mantendo a expresión “Por Santa Lucia míngua a noite e acresce o día, celebramos a solsticial festa da luz, Santa Lucia o 13 de decembro, porque pola bula inter gravissima o papa Gregório XIII, en 1582 adiantou o calendario dez días.

Cristo, a Luz do Mundo, nace o día 25 de decembro e, mantendo a expresión “Por Santa Lucia míngua a noite e acresce o día, celebramos a solsticial festa da luz, Santa Lucia o 13 de decembro, porque pola bula inter gravissima o papa Gregório XIII, en 1582 adiantou o calendario dez días.

 

Arriba e esquerda Deseños de Carlos Alfonzo. Centro deseño de Eva Merlán. A percepción da Natureza, da vida da Terra está expresada pola triada das Matres: 1 Virxe mociña na Primavera retira a neve e fai xermolar a vida; 2 No verán e unha Virxe Nai, e representa a fertilidade da Terra; 3 No inverno é a Vella. De descomunal forza construe a paisaxe e os megálitos Dombate, New Grange, etc… /Mas a percepção da Natureza, da vida da Terra está expressada pela Triada das Matres: 1*Virgem jovenzinha na Primavera retira a neve e faz xermolar a vida; 2 No Verão e uma Virgem mãe, e representa a fertilidade da Terra; 3 No Inverno é a Velha. De descomunal força construe a paisagem e os megálitos: Dombate, New Grange, etc…

Unha Trinidad, ou Trindade, feminina lunar: O Trio das Matres, escenificando a percepción agropecuária das estacións ao longo de 4 ciclos de 90 días -comezando, por preceder a noite ao día, a entrada da primavera sempre a véspera-, o 1º de Febreiro o Imbolc, agora chamado Candeloria, desdobrando o cristianismo á primeira das Matres nunha Virgem joven, Santa Brígida nodriza de Cristo; e na Virgen de Candeloria; Beltane, o 1º de Maio, – cando se alumea o pan-, mostra a Mater como Virgem grávida: a Virgem do “O”;  O 1º de Agosto Lughnasadh, cando “pare” a Nai Terra seus froitos, coa Mater como Virgen Nai; e o

 

 

1º de Novembro –Samhain ou Halloween, Véspera de Tódolos Santos-, representando o final do verán e a entrada dun espazo invernal fora do tempo coa Virgen Vella, A Cailleach, constructora de Megalitos./ 

Uma Trinidad feminina lunar: O Trio das Matres, escenificando a percepção agropecuária das estações ao longo de 4 ciclos de 90 dias -começando, por predecer a noite ao dia, a entrada da primavera sempre a véspera-, o 1º de Fevereiro o Imbolc, agora chamado Candeloria, desdobrando o cristianismo à primeira das Matres numa Virgem joven, Santa Brígida nodriza de Cristo; e na Virgem de Candeloria;  Beltane, o 1º de Maio  -quando se alumea o pão-, monstra a Mater Virgem Grávida: a Virgem do “O”; o 1º de Agosto Lughnasadh, Mater, a Mãe Terra, como Virgen Mãe, “pare” seus frutos; e o

1º de Novembro –Samhain ou Halloween, Véspera de Todos os santos,  a Velha Virgem, A Cailleach, construtora de Megalitos, representa o final do verão e a entrada de um espaço invernal fora do tempo./ 

 

 

A feminine, lunar  Trinity: The Trio of the Matres, staging the agricultural perception of the seasons over four cycles of 90 days – starting, as the night always precedes the day, the entrance of the Celtic spring, always the eve -, the eve of February 1, the Imbolc -today 2nd February Candlemas Day-, transforming Christianity to the Mater, in the Virgin of Candelaria, or Santa Brígida, Christ’s wet nurse; On the eve of May 1st, Beltane, – when performing “Alumea o Pan”, etc.-, and the Blessed Mater is shown as pregnant: the Virgin of the “O”; on August 1st, Lughnasadh, the  Mater is shown as  Mother Earth who gives her fruits: the harvest.

November 1st –Samhain or Halloween, “All Saints Eve”-, represents the end of summer and the entrance with the Old Virgin, the Cailleach, builder of Megaliths of a winter space out of time.

Tres Persoas distintas: unha moza Virxe ou unha Virxe embarazada; unha fértil Virxe Nai; e “A Vella“, construtora dos moimentos megalíticos e da xeografía, A Caileach, co seu véu azulado, do lat. caeluleus (r/l), “da cor do caelum, ‘ceo'”, azul”.

Vella da Pena Molexa por Carlos Alfonzo para Camiños Milenarios, O Val Narón /Velha da Pena Molexa por Carlos Alfonzo. Caminhos Milenários, O Val. Narón

Deseño de Carlos Alfonzo para O Val, A súa História. A vella construíndo e sostendo a Pena Molexa co dedo meniño. O dia que retire o dedo a pena caerá e será o Fin do mundo./ A velha construindo e sostendo a Pena Molexa co dedo meniño. O dia que retire o dedo a pena caerá e será o Fin do mundo

Arte, mitos e historias europeas describen as moitas facetas da Nai. Súa santa e benéfica intercesión.

Três Pessoas diferentes, uma jovem Virgem, grávida; uma fértil Virgem Mãe; e “A Velha“. A Velha, construtora dos moimentos megalíticos e da geografia, Caileach, com o seu véu azulado, lat. Caeluleus (r/l), “da cor do céu [caelum], azul”. Arte, mitos e histórias europeias descrevem as muitas facetas da Mãe. Sua santa e benéfica intercessão

RETELLANDO O CEO QUE É DE ABÓVEDA / RETELHANDO O CÉU QUE É DE ABÓVEDA

 

As nenas e nenos  galegos cando vían o Arco da Vella no ceo facían con pedriñas carracedos ou carnoedos -voces patrimoniais Celtas, significando, car, carrac-, “Pedra”, -edo, “amoreamento” “amoreamento de pedras”, “amilladoiros”-, pensando que A Vella baixaba e subía polo Arco para retellar o Ceo, ‘que é de bóveda’ (Pena) a recoller as pedras desprendidas e devolver a seu lugar.

As nenas e nenos galegos quando viam o Arco da Velha no céu faziam com pedrinhas carracedos ou carnoedos -vozes patrimoniais Celtas, significando, car, carrac-, “Pedra”, -edo, “amoreamento de pedras”, “amilladoiros”-, pensando que A Velha baixava e subia pelo Arco a retelhar o Céu, ‘que é de abóbada’ (Pena) a recolher as pedras desprendidas e devolver a seu lugar.

 

A GALIÑA COS SETE PITIÑOS DE OURO E AS PLÉIADES/ A GALINHA COM OS POLINHOS DE OURO E AS PLÉIADES

 

Segundo LEHMANN-NITSCHE (1923), a Galiña, e tamén a Galiña cos pitos, é o popular nome das Pléiades en Franza, Italia, Alemania, Inglaterra Dinamarca, Checoslovaquia, Galiza (España), e  Rumania, etc.

Samhain, November – the “blessed month that opens with All Saints and closes with St. Andrew” – is lorded over by the brilliant star cluster of the Pleiads.  In many old European languages -in France, Italy, Germany, England, Denmark, Czechoslovakia, Galice [Spain], etc., (Lehmann-Nitsche, 1923, 84; Fernando Alonso Romero, 2002, 64), the old name of the star cluster it is The Hen with the Seven (Golden) Chicks. To the Viking, the Pleiades were Freyja’s hens, and their name in Hungarian “Fiastyúk”, ‘a hen with chicks’. Tres obxectos arqueolóxicos con carater funerario. I Esquerda. O chamado Disco de Nebra, é segundo o penso un ‘pasaporte estelar’ para axudar á ánima do difunto a chegar ao ceo, representando a barca solar, a barca Lunar, as Portas do Alén e as Pléiades, o disco foi atopado na escavación dun túmulo en Alemaña; II Centro.  A estela funeraria de Fuente de Cantos, hoxe no MAN, entre a representación dun verdadeiro inventario post morten, representando, entre outras estreliñas do ceo, seguramente as Pléiades; III Esq. ‘Pasaporte estelar’  consistente en unha bandexa de prata dourada coa galliña e os sete pitiños de ouro, depositado na sua capela da Catedral de Monza no interior do sartego da Raiña Teodolinda. /Três objectos arqueológicos achados com o mesmo fim num ambiente funerário . I Esq. O chamado Disco de Nebra, um estelar passaporte ao Além, representando uma solar barca , uma lunar barca e, seguramente, as Pléiades, achado na excavaçao de um túmulo em Alemanha; II Estela funerária de Fonte de Cantos do Bronze Final despregando um magnífico inventario pós morten, no que, entre outras estrelinhas, se representam, seguramente, as Pléiades; III mais outro passaporte estelar, bem que disimulado numa bandeja de prata dourada com a galinha e os sete polinhos de ouro, representando as Pléyades, depositada no interior do sartego da longobarda rainha Teodolinda, na tumba disposta em sua capela da catedral de Monza.

  Segundo LEHMANN-NITSCHE (1923), a Galinha, e também a Galinha cos Pitos, é o nome popular das Pléiades em França, Itália, Alemanha, Inglaterra, Dinamarca, Tchecoslováquia, Galiza (Espanha) e Romênia, etc.

 

Segundo Sir James George Frazer  a razón das festas dos Maios e das festas dos defuntos, na mais pura tradición Celta, responde a que “a división celeste” do ano marcada polos solstícios e os equinócios vinha precedida pela “división terrestre” separada por ciclos de 90 días,   Inbolc ou Candeloria a véspera do 1º de Febreiro; Beltaine a véspera do 1º de Maio; Lughnasad  a véspera do 1º de agosto;  Samhain a véspera do 1º de novembro.

Estas festas sinalaN claros momentos de viraxe climática: a percepción humana do veran non Atlantico,  a véspera do 1º de Maio, e a percepción do inverno a véspera do primeiro de Novembro, anunciando Maio, – a festa dos Maios – con o Green Man regurgitando a vexetación-, a rica vexetación  estival, a chegada do calor e das flores com as promessas dos próximos froitos, en tanto que Novembro vem co frio e a escuridão invernal [con o Greenman voltándoa a engulir].

Segundo Sir James George Frazer a razão das festas dos Maios e das festas dos defuntos, na mais pura tradição celta, responde a que “a divisão celeste” do ano dos solstícios e dos equinócios vinha precedida pela “divisão terrestre” separada por ciclos de 90 dias,  Inbolc ou Candeloria a víspera do 1º de Fevereiro; Beltaine a víspera do 1º de Maio; Lughnasad, a víspera do 1º de agosto; Samhain, a víspera do 1º de novembro

Estas festas assinalam claros momentos de viragem climática: a percepção humana do Verão no Atlântico  a víspera do 1º de Maio, e a percepção do Inverno a víspera do primeiro de Novembro, anunciando Maio, – a festa dos Maios ou do Green Man que regurgita a vegetação-, a rica vegetação  estival, a chegada do calor e das flores com as promessas dos próximos frutos, em tanto que Novembro vem co frio e a escuridão invernal [e o Greenman volta-a a engulir].

 

Achegada do frío, a escuridade e a neve anuncia Samhain o final do verán. A festa do Samhain, na véspera do 1 de novembro, escenifica a morte da terra a través da percepción do cambio climático, asociada ao tránsito de aves migratorias (palmípedas) no Atlántico.

 

The Samhain festival, on the eve of November 1, portrays the death of the earth through the perception of climate change, linked to the movement of migratory birds (web-foot) in the Atlantic: the arrival of cold, darkness and the snow heralds the Samhain, the End of Summer

A Festa do Samhain, na véspera do 1 de novembro, traza a morte da terra a través da percepción do cambio climático, asociada ao tránsito de aves migratorias (palmípedas) no Atlántico. A chegada do frío, a escuridade e a neve anuncia Samhain: o final do verán

Axiña relacionándose a aparición e desaparición das Pléiades no ceo coa migración das palmípedas sempre mantendo a perfecta formación en “V” e có seu característico grasnido-, estas adquiriron – feito documentado, en PCP, no Paleolítico- unha  psychopompa función, transportanto as almas, -representadas tamén en forma de aves, no mundo Celta: “quedou coma un paxariño”- ao Alén.

 

A Festa do Samhain, na véspera de 1 de novembro, traça a morte da terra através da percepção da mudança climática, associada ao trânsito de aves migratorias (palmípedas) no Atlântico. A chegada do frio, a escuridão e a neve anuncia Samhain: o final do Verão

Em seguida relacionando-se o aparecimento e desaparecimento das Pléiades no céu com a migración das palmípedas sempre mantendo a perfeita formação em “V”, e com o seu característico grasnido-, estas adquiriram — facto documentado, em PCP, no Paleolítico-, uma psychopompa função, transportanto as almas – também representadas em forma de aves no mundo Celta: “ficou coma um passarinho”- ao Além.

 

The Pleiades appearing and disappearing in the sky were linked with the migration of palmipedae -always keeping a perfect ‘V’ formation with their distinctive squawk- the latter became psychopomp, transporting souls -even as birds in the Celtic world- to Alen, to the Beyond. On the right, we can see two souls being transported by chariots driven by palmipeds. Both have bird’s heads, and they are covered in their habits, each decorated with sun symbols. On one of them, baked with reducing fire, along with the sun symbols, swastikas are displayed on the chest, in an anti-clockwise direction near to the left arm, and a clockwise direction near to the right arm side. A third, bigger swastika, also levogyre, is represented on the skirt or the habit.

Arriba á dereita vemos como dúas almas son transportadas en carros conducidos por palmípedas. Ambas teñen cabeza de ave, e van cubertas con senllos hábitos decorados con solares símbolos. Nunha delas, cocida a lume reductor, xunto aos solares símbolos, represéntanse senllas esvásticas no peito, dextrógira, en sentido anti-horario, a correspondente ao brazo esquerdo e levógira, en sentido horario, a correspondente ao dereito. Unha terceira svástika máis grande,  levógira, represéntase no faldón do hábito.

Acima à direita vemos como duas almas são transportadas em carros conduzidos por palmípedas. Ambas têm cabeça de ave, e vão cobertas com hábitos decorados com  solares símbolos. Numa delas, escurecida pelo fogo redutor, junto aos símbolos solares, se representam sendas esvásticas no peito, destrógira, em sentido anti-horário, a correspondente ao braço esquerdo, levógira, em sentido horário, a correspondence ao direito. Uma terceira svástika maior, levógira, se representa sobre o faldão do hábito.

The strong bond between the birds and the souls, on the one hand, and the palmipeds and death on the other, allows me to assure, without fear – and this despite the reckless reconstruction of the piece by the British Museum – that this beautiful golden hook is not of this world, nor was it of this world the joyful banquet hall in which it was used, and the smoking cauldron, from which, evo peremne et saecula cuncta, a Prince planned to take his great portion of boiled flesh in the Beyond.

O forte vínculo entre os paxaros e as almas, por unha banda, e as palmípedas e a morte polo outro, permíteme asegurar, sen temor – e isto a pesar da aparvadiña reconstrución da peza polo Museo Británico – que este fermoso garfo dourado non é para/ ou deste mundo.

O forte vínculo entre os passaros e as ánimas, por uma banda, e os palmípedes e a morte pelo outro, permite-me assegurar, sem temor – e isto apesar da aparvadinha reconstrução da peça pelo Museu Britânico – que este formoso garfo dourado não é para/ ou deste mundo.

Tampouco  foi deste mundo o alegre cuarto do banquete no que o garfo se pensou usar, nin o fumarento pote, no que, evo perenne et saecula cuncta, un Príncipe planeou tomar a gran porción de carne disposta polo Vestio Alonieco, “Hospedeiro Alimentador”, no Alén.

“VESTIO ALONIECO “HOSPEDEIRO ALIMENTADOR (BRIUGU BIATACH)”   À luz do epíteto temático aposto nas aras em dat. s. Deo, “ao Deus”, Vestio Alonieco*Uest-io possív., “hospedeiro, ‘accomodation provider’”, ie *gwest + sufixo latino –ius; cf., comparativ. o latim hostpit-, de *hosti-pot(i)s, “protetor (E. Losada Badía) dos estrangeiros” > hospes “hospedeiro, invitado, estrangeiro”, o antigo inglês giest; gótico e holandês gast; o antigo eslavo gostĭ, e o antigo frísio jest, [jesthus, hoxe gasthuis, “hospital”]. Alon-ieco, possivelmente de *al (2), *h₂el- (V.); RB.: Pokorny 26 (50/50), envolvendo no indoeuropeu (ind., iran., phryg, dac., gr., ital., celt., germ., toc.) o conceito de alimentar, engordar, nutrir. al-an* “nutrem-se, crescem” (Lehmann A113); got. al-jan* (1) 3, sw. V. (1), “engordar”, (Lehmann A125); W.: germ. *alan, st. V., sich nähren “nutrir”, Pk 26; ae. al-an, st. V. (6), nähren, hervorbringen; “nutrir, abastecer”] as almas (A. Pena).
Considerando os precedentes parágrafos a imagem e as aras votadas, não como crê Alfayé em diversos lugares, mas frente à ilha de Tambo, no que os galegos batizam lugar, em Lugar da Igreja, Lourição, Deo, “a Deus”, em dat. de sg., seguido do epíteto temático Vestio Alonieco, concibe a Deus recebendo as almas peregrinas no Céu nos primeiros tempos do cristianismo, numa Provincia Gallaeciae cristã dende o 314, como Vestio, “Hospedeiro”, do Além, com os braços abertos, o material, datável nas primeiras décadas do S. IV, exige interpretatio celto-cristiã [omito lembrar que há uns anos olhei no Museu Catedralício de Mondonhedo com cornos -anos depois já não os voltei ver- a pomba da Santíssima Trindade]-“. A. Pena

Também não  foi deste mundo o alegre quarto do banquete no que o garfo se pensou usar, nem o fumarento pote, no que, evo perenne et saecula cuncta, um Príncipe planeou tomar a grande porção de carne disposta pelo Vestio Alonieco, “Hospedeiro Alimentador”, no Além.

This is how the British Museum piece should be musealized [exhibited], with all its psychopomps ducks, heading towards the Pleiades, as they always appear to be oriented in the same direction. The Promptema of the Hen and the Seven Golden Chicks also reveals to us the role of the until recently mysterious golden bowls. The famous bowls of Axtroki (MAN) are not cult objects; nor is the bowl of Leiro (Museo de San Antón), to which they later soldered, in what they thought was the top of a helmet, a gold attachment since its function of use was already ignored. In terms of PCP (Palaeolithic Continuity Paradigm), both the smooth bowls, Chalcolithic, and those of the Caldas treasure (Pena 2004) – hidden plundering of many tumuli -, and the Bronze Age bowls, beautifully decorated with solar symbols, are cinerary urns. One day they housed the ashes of a king or a prince picked up from the center of the pyre.  No doubt the horrible presence in the long duration of the sati or suttee – usually the body of a richly dressed, immolated, unburnt woman -, confuses the archaeologist – creating that Bronze and Iron Age inflation of princesses’ tombs (Treba and Territorium 2004).

Así é, pois que eu tamén teño dereito a equivocarme, Faltaría máis!, como se debe musealizar a peza, con todos os seus psicopompos parruliños, rumo cara ás pléiades, como aparecen sempre,  orientados todos nunha mesma dirección.

Assim é, pois que eu também tenho direito a equivocar-me, Faltaria mais!, como se deve musealizar a peça, com todos seus psychopompos parrulinhos, rumo para as Pléiades, como aparecem sempre,  orientados todos numa mesma direcção.

O promptema da galiña e o sete pitiños de ouro, revelounos tamén a función de uso das até hai pouco misteriosas cuncas de ouro. Non son (A. Pena) obxecto de culto as famosas cuncas de Axtroki (MAN); ou de Leiro (Museo de San Antón), ao que, moito despois, soldaran no que pensaron cima dun casco, un aditamento de ouro ignorándose xa a súa función de uso.

O promptema da galinha e os sete pitinhos de ouro, revelou-nos também a função de uso das até faz pouco misteriosas cuncas de ouro. Não são (A. Pena) objecto de culto as famosas cuncas de Axtroki (MAN); ou de Leiro (Museu de San Antón), ao que, muito depois, soldaram no que pensaram cume dum capacete, um aditamento de ouro ao se ignorar já sua função de uso.

Axtroki (MAN) and Leiro (San Antón) funerary urns Ca 1350 BC. The latter (Leiro) converted into a helmet, probably in the Iron Age.

En clave PCP (Paradigma da Continuidade Paleolítica), tanto as lisas cuncas, Calcolíticas, como as do tesouro de Caldas (Pena 2004) – agochado espolio de moitos túmulos-; como as fermosas cuncas da Idade do Bronce  decoradas con solares símbolos son cinerarias urnas. Albergaron un día (A. Pena) as cinzas dun rei, ou dun príncipe recollidas do centro da pira.

A horrible presenza na longa duración – sen dúbida desde o Neolítico- do sati ou suttee -o corpo dunha unha muller ricamente vestida, inmolada, non incinerada-, confunde ao arqueólogo -creando esa inflación na Idade do Bronce e do Ferro da Europa Celta e Indoeuropea de tumbas de princesas (Treba y Territorium 2004)-.

Sati, by Carlos Alfonzo para O Val. A Sua História. The horrible presence in the long-term -since the Neolithic- of Sati or Suttee – a woman’s body richly dressed, immolated, unburned-, confounds the archaeologist –creating this Bronze and Iron Age inflation of princesses’ tombs (Treba and Territorium 2004)-. Carlos Alfonzo’s illustration from O Val, A Sua Historia. Narón’ © Carlos Alfonzo & André Pena

Em chave PCP (Paradigma da Continuidade Paleolítica), tanto as lisas cuncas, Calcolíticas, como as do tesouro de Caldas (Pena 2004) – agochado expólio de muitos túmulos-; como as cuncas da Idade do Bronze belamente decoradas com solares símbolos são urnas cinerárias. Albergaram num dia (A. Pena) as cinzas de um rei, ou de um príncipe recolhidas do centro da pira.

A horrível presença na longa duração -sem dúvida desde o Neolítico- do sati ou suttee -o corpo de uma uma mulher ricamente vestida, inmolada, não incinerada-, confunde ao arqueólogo -criando essa inflação na Idade do Bronze e do Ferro de tumbas de princesas (Treba e Territorium 2004)-.

 

Pola mesma razón podemos dicir que non son nin poden ser diademas, os principescos forros de cinto, de Bedoya e de Elviña, conservados no Museo Arqueolóxico do Castelo de San Antón, en A Coruña. Ante o contido nos precedentes parágrafos concluímos que nunca, non neste mundo, rei, príncipe ou nobre algún, vivo, luciu ou puido lucir xamais un cinto con este forro.

 

Xa sabes por que.

Top Right. Galician Warrior. Outeiro Lezenho. Campos, by André Pena.

 

Pela mesma razão podemos dizer que nem são, nem ser podem, diademas, os principescos forros de cinto, de Bedoya (Trasancos) e de Elvinha (Crunha), conservados no Museu Arqueológico do Castelo de Santo Antão, na Crunha. Ante o conteúdo nos precedentes parágrafos concluímos que nunca, não neste mundo, rei, príncipe ou nobre algum, vivo, luziu, ou poderia luzir, jamais um cinto com este forro.

Já sabes por que.

Top Right. Galician Warrior. Outeiro Lezenho. Campos, by André Pena.

 

E pois que xa o sabes, voucho a dicir. A razón é ben simple, estes forros de cinto son esclusivo enxoval dos defuntos. Do mesmo xeito, levando estes forros – fíxache no parruliño soldado no forro de cinto de Elviña, e repara tamén nas esvásticas -a levogira e dextrógira confrontadas – os grandes nobres Reis Celto-Galaicos, negados, que foron, ergueitos sobre os seus túmulos – popularmente coñecidos como Guerreiros Galaicos -e aínda como Guerreiros e-lusos polos e-lusos de sempre- , son funerárias estátuas, moimentos funerários,  e estiveron un día sobre os seus grandes túmulos.

Violación dunha mámoa e aparición da [A]Moura. Ilustración de Carlos Alfonso para a sinalización (2000) da Mámoa de Santa Margarida. O Val. Narón. Hoxe substituidas no Concello de Narón (Turismo) por postes con códigos QR que sen impacto algún, permiten descargar ilustraciónes e audioguías nos móbiles .

E pois que já o sabes, vou-to a dizer. A razão é bem simples, estes forros de cinto são esclusivo enxoval dos defuntos.

 

E isto é bem fácil de comprobar- fixa-te no parrulinho soldado no forro de cinto de Elvinha, e repara também nas confrontadas esvásticas, levógira e dextrógira -, pois podemos ver estes funerarios cintos do enxoval reproducidos nas estátuas funerárias dos   riges “reis”, que foram grandes nobres das trebas celto-galaicas.

 

 

Son Reis Celto-Galaicos os titulares das espléndidas funerárias estátuas popularmente chamadas “Guerreiros Galaicos” [tamén entre o galaico Douro e  Miño, non son nunca  “Guerreiros Lusitanos”] testemunhando, vixilantes sobre os túmulos da crica, o inmemorial direito da liñaxe, da Casa Nobre á quieta e pacífica posesión da Treba, “Casa”, do Toudo, “Estado”, “Nación” .

O sentido [de Lacus, lacuna, monumento funerário (arca, dólmen ou mámoa), se confirma “de forma indubitável no documento do mosteiro de Celanova do 982, publicado por Antonio López Ferreiro (1899 apén.  pp 184. Tomo II). Falando dos limites da casa de Santa Comba na Limia [Lima], Odoino, di [aclarando a] identidade entre Lagoa e o túmulo ou mámoa megalítico o seguinte:
Quomodo dividet cum villa Sancta Columba, Ermigildi et Atanes et transit Limia ad Patrono intra Mogaynes et Sancta Columba et feret in Arca tras Limia ad casam de Domno et per suis terminis ubi inueneritis lacos anticos et mamolas. Uno laco qui est Tras Limia unde venit liniolo qui transit per Limia et venit inter Sancto Martino de Calidas et feret in Cima de Villa ad alio laco maior per suo liniolo ubi iacit efigiem hominis sculpta in petra que testificat de laco in laco […] [a e b] et inde per suos moliones firmissimos ad Arca Maior ad Castro de Vemes et sic tornat per alios moliones et feret in fontem de mulieres deinde postea mineo rio inter Villarino et Monte Longo per ubi formissime divisimus cum ipsos domnos iam prefactos in illorum grande concilium sub unos andantes, et omnia bene considerantes atque certius dividentes et omnia firmissime permanentem. Statuentes devenimus ad arcas maiores de Sancta Eolalia inde primiter inquoavimus. Notum die ipsas kalendas octobris discurrente tunc era XXª post. Mª. [cf. Narón I p 34, nota 11]  “LOKOON, LACUS, LAGO. TRADUÇÃO E COMENTÁRIOS DA DECOIRA DA CASA DE SANTA COMBA 
Tal e como divide com a vila de Santa Columba, de Ermigildo e de Atanes e passa Limia contra Padróm entre Mogaines e Santa Comba [Santa Comba de Bande], e atinge pelo médio da arca de Tras a Limia ata Cás de Dono e polos seus termos, por onde atoparemos lagos antigos e mámoas [Lacos anticos et mamolas] um laco, [“lago, túmulo”], que está trás a Limia por onde atravessa a linha de separação  [‘liniolo’] que passa por Limia e vem entre São Martinho de Caldas e chega ata a Cima de Vila, ata outro lago mais grande pela sua linha divisória onde jaz unha efígie de home esculpida em pedra  [correspondéndose  seguramente com a estátua do principe galaico “guerreiro galaico” de Rubiás, descuberta in situ no ano 1609 por Mauro Castellá Ferrer e  descrita con as mesmas verbas cando a publica na historia de Santiago Apostol : […] una figura de hombre de piedra, desnudos los brazos, con un saio largo hasta mas arriba cuatro dedos de la rodilla, ceñido con una cinta gravada, y desnudas las piernas, en las manos tiene una rodela o escudo redondo con una punta en medio […] [ sabemos o nome inscrito no escudo:<L>ATRONVS VEROTI F(ilius),cuxa cabeza por capricho do destino se conserva no Museu Provincial de Ourense] que demarca ou testifica [é dizer a cada túmulo conta com uma efigiem hominis sculpta in petra que testificat de laco in laco,  a cada túmulo com sua própria estátua de guerreiro fazendo de marco!!!] de túmulo em túmulo [‘de laco in laco’], e de ali (per suos moliones firmíssimos’) pelas suas solidíssimas antas, cara a Arca Maior, ata o Castro de Vemes, e assim volve por outros albeiros [antas] e chega a uma fonte de mulheres
[uma Fontana Fría con psvel. ciclo de ‘Ana Manana’, com lendas das três [A]Mouras trasunto da Mater celta]
e logo depois do rio Minho entre Vilarinho e Monte Longo onde o dividimos firmemente com esses donos já ditos num grande concilio deles baixo unos 
[possivel abreviatura *Us (com “s”, ou “os”, voada) de uoues, “bois”? empregados na cerimônia real demarcatória de succo] andantes”. Arriba Esquerda. Estela estatua menhir do Calcolítico reaproveitada no Bronce. a Centro: Cabeza de príncipe galaico “guerreiro galaico” de Rubiás atopado no lineolo dos límites do mosteiro de Santa Comba do mencionado documento de Odoino. E podemos saber o nome deste incopóreo guerreiro galaico de Rubiás cuxa cabeza conserva o Museo Provincial de Ourense: seguramente <L>ATRONVS VEROTI F(ilius), “Látrono (de a.irl. lathérlátronus “esforzado no combate), Fillo de Veroto, cf. Protocelta *u(p)ero, *uero > vero, “alto”, “elevado”, “importante” + sufixo lat. –tus– véxase comparativamente VERO BREO [ cf. o hagiónimo e patronímico BEROBLIO, psvlm. B/V + L/R + vogalismo I/E >BEROBREO ], “(Señor) Da Alta Casa”–.  Dereita cabeza ‘latenián’ tipo Chesire Cat e Mickey Mouse (Megaw) da funerária estátua de un príncipe ou “guerreiro galaico” ata fai pouco empotrada sobre a descabeçada estatua doutro príncipe ou “guerreiro galaico”, mais antigo pre-romano con esgrafiado tamén pre-romano mostrando esquemas de tecido – a pintura perdeuse-. Os epígrafes de estas estatuas foron feitos, moitos séculos -incluso milenios no caso das calcolítica- despois, xa en época baijo imperial. / Cabeça de guerreiro galaico de Rubiás [- e a sua dereita a cabeça lateniana dum guerreiro galaico empotrada sobre o descabeçado corpo doutro guerreiro galaico pre-romano, com epigrafe funerário aposto no Baijo Império-]. b Abaixo Esquerda. Estela estatua menhir do Calcolítico mencionada no lineolo de Santa Comba  de Odoino  e achada in situ, trátase pola tipografía,  seguramente (Luzón), dun alto membro do clero, epigrafiada no Baixo Imperio, epigrafiada no Baijo Império:  LATRON/VS . CELTI/ATI. FILIVS/ HIC SITUS EST. Here lies [my ancestor] Celtiato, Lateron Son-1º LATRONUS “Struggle, Brave, Determined, Willing (for battle)” [surely of the [old Irish] OIr. Lathar involving the Idea of “disposition [for combat],” n. o-stem <* lāθ (e) r <* lāθ (e) rom: acc. sg., dat. sg. lathur [lathar] (McCone, 2011) – 2nd [this second option yields before the previous] lat. Later-onus “Who [by the security that he inspires] walks beside the [noble or the king]”. [The strenuous Látronus, has nothing to do with a “friend of what belongs or corresponds to another”, -as with little success, by ignoring the institutional importance of the plot, Francisco Fariña Busto maintains-, CELTIATI FILIVS, “Son of Celtiato”; HIC SITUS EST , “Here lies”. No doubt a Galician nobleman -whose family held, since immemorial time, the continuous secular possession of the túath, toudo or treba [“Noble House”] of the Quarquerni, belonging to the Galaicos Brácaros, demarcated by this menhir-statue-, was who orders to engrave this epigraph, in the Lower Empire, possibly in fourth century AD- on the old chalcolithic founding tomb, ca . 3400 BCE. He wanted to vindicate, in writing, the affiliation of the tumuli [“mámoa”] to the eponymous founder of his prosapia [Pena Granha] and that this one was son, in its turn, of the eponymous founder of all the trebas or toudos [thúatha] of  Kaltia/Galtia  [Ka/Ga], and with an epenthetic “i”,  Galitia > Galiza “Galice”.

 

São Reis Celto-Galaicos os titulares das espléndidas funerárias estátuas popularmente chamadas “Guerreiros Galaicos” [também entre o galaico Douro e Minho, não são nunca “Guerreiros Lusitanos”], testemunhando, vixilantes sobre os túmulos da crica, o inmemorial direito da linhagem, da Casa Nobre à quieta e pacíficapossessão da Treba, “Casa”, do Toudo, “Estado”, “Nação” .

Telling The Bees / O Celta Abellón / O Celta Abelhão

Cova da Araña. Valencia 8000 a 6000 a.C.

Prehistórica pintura rupestre da Cova da Araña, Valencia primeira testemuña (8000 a 6000 a.C)  da recolección do mel, como ainda hoxe  no Himalaia e da relación da humanidade coas abellas

Os abellóns e as abellas pertencen ao marabilloso grupo insectos  chamados eusociais por distribuírse as distintas tarefas.

O enxame  ou colonia da abella melífera -xénero Apis, con 7 especies e 29  subespecies-, nativa de Europa, o Medio Oriente e África, consta da  raíña, zánganos e centenares de obreiras, que no chamado  ‘polietismo temporal’,  cooperan -adaptando a actividade ás  condicións ambientais dentro de certos límites-, nas tarefas, a  protección do niño, o coidado das crías, a recolección de néctar e  pole, indo ás veces a recolectar as de máis idade e traballando no  niño as máis novas.

Como nunha ‘Matrix’, antigos mitos, emparentadas tradicións, autóctonas ou importadas por colonos, dan conta da importancia e simbolismo da abella.

Milenárias crenzas, en distintas culturas do planeta outorgándolles carácter divino revelan a íntima conexión entre a humanidade e as abellas .

Recolectando o mel como na pintura rupestre da Cova da Araña. Font: Mountain Delights Treks & Expedition Pvt. Ltd. Honey Hunting Tour In Nepal

América do Norte, entre os antigos Mayas; América do Sur até Patagonia; Sudáfrica; Asia; India; Indonesia; Australia; Nova Zelandia… 

África do Atlas a Exipto, onde eran veneradas como mensaxeiras dos deuses, consideradas Bágoas de Ra “O Sol”, e unha abella representaba  ao Baixo Exipto no xeroglífico real . 

No poema do listado das marabillas de Irlanda [“Son un cervo de sete puntas…” etc.

di, pars pro toto, ex more celta, o galaico milesio druida de Brigantia Amergin aludindo ao mel:

“Son a bágoa que deixa caer o sol”

 e noutro lugar, aludindo agora ás abellas

  “son a raíña de cada colmea […]”.

“As abellas son” – dicían en Bretaña Occidental- “as bágoas derramadas por Xesucristo na cruz; nin unha caeu ao chan, de todas brotaron ás. Convertidas en abellas levaron a dozura á humanidade”

“[…] Taking the advice of Lord Shiva, the Celestials converted them into honey bees and stayed in the present temple site which was a forest then where Lord Shiva had already manifested in the form of a Shiva Ling. The Celestials in the form of bees constructed a big honeycomb over the head of Shiva Linga from which honey dripped on the Shiva Ling as though they were anointing it with honey”. https://santhipriya.com/2018/06/maduvaneswarar-temple.html

No ámbito indoeuropeo a abella simboliza a Vishnú, Krishna e Indra, chamados Madhava, “Nados do néctar” nos Vedas. A celeste abella, caelulea, “da cor do ceo, azul”, sobre a flor de loto, símbolo da vida, a natureza e a resurrección representa a Vishnú e das pegadas do Deus xorden mananciais de hidromel. Krishna, a súa encarnación, leva a abella azul na fronte. E Siva, o Destrutor, se simbolizana súa forma amável e suave “Madheri”, pola abella pousada sobre un triángulo investido – A Trinidade India-. Instalada no chakra do corazón, a Deusa Bhrami, “Abella” emite o zumbido: o Son Esencial do Universo.

Na Mitólogía Nórdica, e especialmente na Europa Celtoatlántica insular e Continental as abellas integradas no núcleo familiar son, transmitindo mensaxes nas duas direccións, o elo entre o Alén e este mundo.

Dezaoito páxinas da antiga Brehon Law irlandesa, dedícanse exclusivamente a regular a condición xurídica das abellas “Bech Breatha”, sempre mantidas ao tanto de todos e cada un dos asuntos concernentes á familia, se un nacemento, un noivado, un matrimonio, un proxecto de viaxe; una longa ausencia, a chegada dunha carta, para que puidesen protexer á familia e librala de todo tipo de calamidades. Esta peculiar tradición celta, seguida por prácticamente todas as familias rurais do actual Reino Unido, documentada na Bretaña, Alemania, etc., de comunicar todo, sobre todo unha morte as abelhas, para evitar que deixaran de fazer mel, morreran de inanición, ou deixaran a colmea, se coñece como “avisar ás abellas”.

The Bee Friend, by Hans Thoma (1839–1924) Via Wikimedia Commons.//  ‘The wording used in 1820 in Whitehaven, Cumbria (from letter by Dora Harcourt): “Toil on, pretty bees; toil on, for the widow’s sake; but he who loved you best, little Hugh himself, is this day to be carried out a corpse from his mother’s house.”  Via Alan Cleaver @thelonningsguy May 24, 2018’.

A etnografía mostra o estandarizado procedimento en cada ámbito comarcal da Europa Celta. Achegandose as colmeas o petrucio da Casa, ou a boa esposa, comunicaban as abellas  a triste nova batendo con suavidade, cantando solene, baixiño:

O petrucio está morto, mais non marchedes; súa dona será unha boa dona para vos/ The master’s dead, but don’t you go; Your mistress will be a good mistress to you. (Nottinghanshire) W. Kite, “Telling the Bees,” The Magazine of American History with Notes and Queries 21 (A. S. Barnes & Company, 1889), 523. ex Wikipedia sub uocabulo Telling the Bees

Little bee, our lord is dead; Leave me not in my distress./ Abelliñas, noso señor está morto; non me deixedes no meu desamparo”. (Alemania) Morley, Margaret Warner (1899). The Honey-Makers. A.C. McClurg. pp. 339–343. ex Wikipedia sub uocabulo Telling the Bees

Un día, tras agasallarme cuns magníficos libros dedicados do seu  irmán, doutor, poeta, pensador, escritor, e profesor da USC, o meu caro amigo Ignacio Bugallo Paz, capitán da Mercante e inventor,  mostroume un papel como cartolina, coidadosamente recortado,  imitando unha nota necrolóxica. A nota arrecendia a mel. Una  amiga, de Ferrol, que visitaba, pediulle pouco antes de morrer -de  pena, segundo parece, pola conduta da súa nora e o seu único fillo,  ludópatas-, que a sacase dun frasco de mel e que a gardase. Baixo a cruz, con tremida caligrafía, un nome e apelidos de muller. Mais abaixo:  “morro desgustada por meu fillo [nome e apelidos] e a miña nora [nome e apelidos].

Eu tiven nas miñas mans esa nota. Se o Ferrol urbano conservou até hai apenas unha década, pars pro toto, esta peculiar variante do costume celtoatântico – levado a América polos emigrantes-, seguramente, como así é, estaria estendido,  por Galiza até non hai moito tempo […].

[…] [ADDECET: Tempo despois de escribir estas regras (1 de abril de 2021),  num ‘post’ de facebook  sobre o traspaso de “um enxame que estivo durante ou inverno num núcleo a uma colmea” do granxeiro apicultor pensador e medioambientalista, David Outeiro, este e Ana de Vilatuxe comentan :

Ana de Vilatuxe: ––Miña bisavóa [natural das montanhas de Moa, na parróquia de Vilatuxe, em Terras do Deza] seica rozaba a herba por debaixo das colmeas sen traxe, nin nada… e seica lles falaba e cantaba.

David Outeiro Fernández ––Ana de Vilatuxe, antes adoitava contarselhes cousas as abelhas, como a morte de familiares. E cantabaselhes quando saia um enxame para colhelo “Pousa mestra, pousa, pousa. Pousa galana, pousa, pousa, etc.”.

Ana de Vilatuxe: –– Isso me contaba miña avóa, que seica a bisaboa lles contaba o que pasaba na casa. [/ADDECET].

Telling The Bees

BY JOHN GREENLEAF WHITTIER 1858

John Greenleaf Whittier (1807–1892) in his study at Amesbury, engraving from The Illustrated London News, No 2787, September 17, 1892. (Credit: DEA / ICAS94 / Getty Images) Font: https://www.poetryfoundation.org/ As tradicións Celtas arraigaron en América, levadas polos centenares de miles de emigrantes da Europa Celto-Atlántica: galegos, irlandeses, galeses, escoceses, bretóns e ingleses” . Este é o caso de Whittier: “[…] Ao longo de 30 anos de loita pola abolición da escravitude, John Greenleaf Whittier desempeñou un importante papel como poeta, como político e como forza moral. […]. Whittier foi un poeta moi respectado durante a segunda metade do século XIX, e consagrado no panteón dos Schoolroom Poets,  con William Cullen Bryant, Ralph Waldo Emerson, James Russell Lowell, Oliver Wendell Holmes e Henry Wadsworth Longfellow. Whittier sabía que escribira demasiado e que moito do que escribira para o movemento abolicionista fora composto rapidamente e con fins esencialmente políticos. Con todo, a súa colección de poesía inclúe un núcleo de excelente traballo, á cabeza do cal se atopa a súa obra mestra, Snow-Bound. A Winter Idyl (1866) , unha marabillosa recreación imaxinativa da boa vida na Nova Inglaterra rural. Esta obra -xunto con Telling the Bees, Ichabod, Massachusetts to Virginia, Skipper Ireson’s Ride, The Rendition, The Double-Headed Snake of Newbury e unha ducia máis- reflicte non só a fonte dos mellores logros de Whittier en Nova Inglaterra, senón tamén o atractivo predominante que o material popular exerceu na súa imaxinación.  […] A infancia de Whittier, de feito, toda a súa vida estivo profundamente arraigada nos valores, a historia e as tradicións do condado rural de Essex, Massachusetts. Nado o 17 de decembro de 1807 preto de Haverhill, Massachusetts, nunha granxa que o seu tátara avó construíra no século XVII, John Greenleaf Whittier creceu nun fogar pobre pero respectable caracterizado polo traballo duro, a piedade cuáquera e o cálido afecto familiar. Un dos aspectos máis distintivos da súa formación foi a rica tradición folclórica da rexión; os contos de bruxas e pantasmas que se contaban nas tardes de inverno xunto ao lume exercitaban a imaxinación do mozo Whittier. Pero o seu descubrimento do poeta escocés Robert Burns,  que sabía expresar a beleza dos eventos comunitarios  dunha contorna rural, fíxolle desexar ser poeta […]”. Font https://www.poetryfoundation.org/poets/john-greenleaf-whittier

 
 
Here is the place; right over the hill
   Runs the path I took;
You can see the gap in the old wall still,
   And the stepping-stones in the shallow brook.
 
Eis o lugar; por riba da colina
Percorre o caminho que tomei;
Ainda se pode ver a fenda na velha parede,
E o banzado no regachiño.
 
There is the house, with the gate red-barred,
   And the poplars tall;
And the barn’s brown length, and the cattle-yard,
   And the white horns tossing above the wall.
 
E alí está a casa, coas vermellas táboas do portón
E os altos choupos ;
E o delongue marrón do celeiro, e o curral do gado,
E os brancos cornos batendo na sebe.
 
There are the beehives ranged in the sun;
   And down by the brink
Of the brook are her poor flowers, weed-o’errun,
   Pansy and daffodil, rose and pink.
 
Están as colmeias espalladas ao sol;
E abaixo na beira
Do regato, entre silvas, están as súas humildes flores,
pensamentos e narcisos, rosas e fucsias
 
A year has gone, as the tortoise goes,
   Heavy and slow;
And the same rose blows, and the same sun glows,
   And the same brook sings of a year ago.
 
E foise o ano, como a tartaruga,
Pesado e lento;
E a mesma rosa florece, e brilla o mesmo sol,
E canta o mesmo arroio de hai un ano.
 
There ’s the same sweet clover-smell in the breeze;
   And the June sun warm
Tangles his wings of fire in the trees,
   Setting, as then, over Fernside farm.
 
Hai na brisa o mesmo doce recendor do trevo;
E o cálido sol de xuño
Engedella súas ás de lume nas árbores,
No mesmo solpor, como onte, na granxa Fernside.
 
I mind me how with a lover’s care
   From my Sunday coat
I brushed off the burrs, and smoothed my hair,
   And cooled at the brookside my brow and throat.

Reparei como con o cuidado dun amante
Do meu casaco de domingo
Escovei as palliñas, e alisei o meu cabelo,
E á beira do arroio arrefeci a frente e o pescozo .

Since we parted, a month had passed,—
   To love, a year;
Down through the beeches I looked at last
   On the little red gate and the well-sweep near.
 
Desde que nos separámos, xa un mes pasou,—
Para o amor, un ano;
Através das faias olhei pela última vez
 A vermella cancela e a fonte veciña.
 
I can see it all now,—the slantwise rain
   Of light through the leaves,
The sundown’s blaze on her window-pane,
   The bloom of her roses under the eaves.
 
Podo mirar todo agora, a oblicua choiva
Á luz, a través das follas,
O incendiado crepúsculo no cristal da súa xanela,
O desabrochar das suas rosas baixo o beirado.
 
Just the same as a month before,—
   The house and the trees,
The barn’s brown gable, the vine by the door,—
   Nothing changed but the hives of bees.
 
Todo exactamente igual que o mes anterior,—
A casa e as árbores,
O tellado castanho do celeiro, a parreira xunto á porta,—
Nada mudou agás o trobo das abellas.
 
 
Before them, under the garden wall,
   Forward and back,
Went drearily singing the chore-girl small,
   Draping each hive with a shred of black.
 
Ante elas, baixo o muro do xardín,
Cara a adiante e cara atrás,
Ía con tristura cantando a cerimoniosa meniña
Cubrindo cada colmea con riscas do negro trapo
 
Trembling, I listened: the summer sun
   Had the chill of snow;
For I knew she was telling the bees of one
   Gone on the journey we all must go!
 
Tremendo, escoiteina: o sol do verán
Traía posto o frío da neve;
Souben que lle falaba ás abellas dunha
Partida na viaxe que todos debemos facer!
 
Then I said to myself, “My Mary weeps
   For the dead to-day:
Haply her blind old grandsire sleeps
   The fret and the pain of his age away.”
 
Entón díxenme: “A miña Mary chora
Polos mortos hoxe:
Felizmente seu vello e cego patriarca dorme
 A inquietude e a dor da sua idade xa marchou”.
 
 
But her dog whined low; on the doorway sill,
   With his cane to his chin,
The old man sat; and the chore-girl still
   Sung to the bees stealing out and in.
 
O can choromicou baixiño; no limiar da porta,
Co seu bastón no queixo,
Sentado o vello; e a atarefada pequecha ainda
Cantaba as abellas que entraban e saían.
 
And the song she was singing ever since
   In my ear sounds on:—
“Stay at home, pretty bees, fly not hence!
   Mistress Mary is dead and gone!”
 
E a cantiga que cantaba desde ese día
No meu ouvido resoa :—
“Quedarvos en casa, abelliñas lindas, non saiades voando de aquí!
A Señora Mary morreu e marchou!”
 

O ABELLÓN

“Co nome de danza do abellón – sostén a deletérea Galipedia o día 11/11/2020 – denomínase un antigo rito funerario no que […] familiares e asistentes ó velorio dun cadáver, formando roda collidos da man, daban voltas ó redor do corpo imitando o zunido dun abellón. […] ritual […] recollido por Alfredo Brañas a raíz dun velorio no que el mesmo participou en Vilanova de Arousa (Pontevedra) […] un dos casos máis particulares das prácticas tradicionais galegas relacionados coa morte.

Críase que se algún dos participantes falaba ou interrompía o baile por calquera causa, sería o primeiro dos presentes en morrer”.

Ex Galipedia sub vocabulo “Danza do Abellón”.

  “[…] o primeiro Diccionario Gallego-Castellano […] a partir de 1913 […] afirma que este costume se coñece “nalgunhas localidades galegas” [e para Eladio Rodríguez González  era] “moi coñecida” en varias comarcas galegas.

 

Esquerda. Deseño do profesor de Belas Artes Carlos Alfonzo, asesorado por André Pena  [Camiños Milenarios. O Val, Narón], representando os piacula dun funeral  con “abellón” e enxoval funerario calcolítico -repara na cunca ou ola de ouro para as cinzas e no peite para a Moura-.  Reforzamos a continuidade do  lutuoso aroma e carácter psychopompos do baile, trasladando ao Calcolítico parte dos elementos dunha  panóplia da Idade do Bronce da estela de Ategua, presentada por Almagro Basch no IX congreso Nacional de Arqueoloxía de Mérida en  1968. Dereita. Recreación por Carlos Alfonzo para o libro O Val, A Súa Historia [ Fundación Terra de Trasancos e Concello de Narón ] dunha estela funeraria sobre un túmulo da Idade do Bronce.

Para a RAG: “[…] Esta crenza ten unha orixe antiquísima“; García Ramos escribía en 1912: “ainda se conserva nos pobos das Rías Baixas“; Carré Alvarellos di en 1928 que estaba “case desaparecida” Ex. Galipedia, sub vocabulo “Danza do Abellón”.

Meu carísimo amigo Fernando Alonso Romero, como bon Amat, sustenta como é norma neste xénero de asuntos unha procedencia mediterránea:

“Es evidente que el rito del abellón no nació en Vilanova de Arosa, ni en ningún otro lugar de las Rías Bajas, sino que llegó a Galicia con algún pueblo indoeuropeo. Su localización en una zona muy romanizada y con contactos marítimos comerciales con el Mediterráneo sugiere la posibilidad de que llegara con la conquista […]”  Fernando Alonso Romero (2000). “Las almas y las abejas en el rito funerario gallego del abellón” (PDF). In Anuario Brigantino 23, 75-84 

Claramente, segundo o penso, isto non é así

En efecto é evidente na anterior cláusula que é absurdo  – e ninguén o fai- soster, porque se documente por primeira vez, “que o rito do abellón naceu en Vilanova de Arousa, ou en outro lugar das Rías Baixas”, más aplicando á segunda parte da cláusula  o mesmo razonamento, é tamén evidente que non se pode inferir por “su localización en unha zona muy romanizada e […] [- ao estar xunto ao mar forzosamente-] con contactos marítimos comerciales […] [tamén] con o Mediterráneo”, a chegada do baile do Abellón con a mencionada conquista por estar rexistrado o Baile do Abellón na Península Ibérica na  estela de Ategua -Pena (2002)-, moito antes da fundação de Roma.

Sendo máis verosimil a extensión do baile polo âmbito indoeuropeo de Occidente a Oriente, arraigando, p. e., na Magna Grécia .

O 21 de xaneiro de 2016 expúxose no Museo Arqueolóxico Nacional de Nápoles o enxoval do túmulo chamado delle danzatrici, “das bailarinas”,  descuberto en 1833 no sur de Italia , na Via dei Cappuccini, hoxe Corso Cotugno, en Rhyps, antigo nome grego de Ruvo di Puglia, vila e comune da Cidade Metropolitana de Bari, Apulia, moi próxima á Magna Grecia, ponte entre o mundo helénico e os pobos itálicos do mar Adriático. Sen dúvida un dos achados máis importantes da arte funerario de Italia do século V a.C.
Chámase  tumba delle danzatrizi, pola formosa pintura representando -porque eu tamén teño dereito a equivocarme, faltaría máis- a danza indoeuropea do abellón, mal interpretada no Museo, segundo o penso, como unha “versión do mito de Teseo, no que nove mozos de Atenas bailaban conmemorando a liberación do labirinto de Minotauro”

O 21 de janeiro de 2016 foi exibida no Museu Arqueológico Nacional de Nápoles o enxoval do túmulo chamado delle danzatrici, “das bailarinas”, descoberto em 1833 na Via dei Cappuccini, hoje Corso Cotugno, em Rhyps, antigo nome grego de Ruvo di Puglia, vila e comune da Cidade Metropolitana de Bari, Apulia, no sul da Itália muito próxima à Magna Grécia, ponte entre o mundo helénico e os povos itálicos do mar Adriático. Sem dúvida um dos achados mais importantes da arte funerario da Itália do século V a.C.
Chama-se tumba delle danzatrizi, pela formosa pintura representando -porque eu também tenho direito a equivocar-me, faltaria mais-, a dança indoeuropea do abelhão , mal interpretada no Museu, segundo o penso, como uma “versão do mito de Teseo, onde dançavam nove jovens atenienses comemorando a libertação do labirinto de Minotauro”

Tras esta irrelevante discrepancia, para profundar sobre este tema, remito ao traballo do meu caro amigo o Dr. Fernando Alonso Romero in Anuario Brigantino nº 23 (2000), 75-84 LAS ALMAS Y LAS ABEJAS EN EL RITO FUNERARIO GALLEGO DEL ABELLÓN https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=7336368

 

LENDAS DA BARCA LUNAR DA PENA MOLEXA E O SAMAIN, “FINAL DO INVERNO” II.

II A PROBA DE A MOURA 

OS ÉLFICOS SERES. *AMORA > “A AMOURA” > “A MOURA”

 

A MOURA É A ANTIGA MATER, A TRIPLE DEUSA NAI CELTA

A Moura é, como demostramos [Pena 2000] em outros traballos aos que remetemos é trasunto das  Matres: A triple divindade Celta. Virxe moza cando a víspera do 1º de Febreiro no Inbolc, a Candeloria desperta a terra, “casan os paxariños”, funde no monte a neve, volta o leite as ovellas, abre a temporada de pesca e anuncian as prímulas a primaveira.
Na Véspera do Dia de Santa Bríxida Là Fhéill Bhrìghde a Vella do inverno a Cailleach, que en Galicia se chama “A Vella”, viaxa á illa onde ten un manantial de mocidade que a volve doncela convertendoa ao amenceren en “Bride”. (Andrew Bryce).
 “Bride put her finger in the river / On the Feast Day of Bride / and away went the hatching motherof the cold”, Carmina Gadelica.
tamen en clara alusión ao sosticio de inverno dise dela o que nós de “Santa Lucía, amingua a noite e acrece o dia”
“From Brigid’s feastday onwards the day gets longer and the night shorter”. 
É o día de Santa Bríxida de Irlanda, radiante raíña do lume, da calor do sol, implorada  diariamente nas Highlands na lareira “o centro da casa onde se acende o lume do fogar, como “radiant flame”,  é Santa Bride de Escocia, asociada á virxe María Mary of the Gael e á Trindade, é o epíteto de Brigantia e da Bergusia gala.
É en Agosto, tempo de comelhadas cando a terra brinda aos labregos os vizosos froitos Mater, Virxe Nai fecunda. É recollida a colleita e as froitas das árbores o 1º de Novembro, o fin do ano, voltando a friaxe e frío inverno, a Virxe Vella. A Moura Vella. 

 *OMORIKA “(A DO) ALÉN BAIXO O MAR” > *AMORA < A MOURA

 

Armas de Sir Walter Scott (1820)

[A]Moura, “A Habitante do Outro Mundo Baixo o Mar”, a encarnación da Soberanía. A Mater. A Moura Soberana que escolle ao rei, o entroniza na Trebopala, reina con el e envellece con el.

[A]Moura, “A Habitante do Outro Mundo Baixo o Mar”, a encarnação da Soberania. A Mater. A Moura Soberana que escolhe ao rei, o entroniza na Trebopala, reina com ele e envelhece com ele.

 

A Moura fiel que á morte do rei volve recoller a súa alma, e lévaa a Omórica, ao Reino que non terá fin.

A Moura fiel que à morte do rei volta recolher a sua alma, e leva-a a Omórica, ao Reino que não terá fim.

Pero antes a alma do rei ten que pasar a proba.

 

THE COMB AND THE MIRROR

 

UN PRESENTE NUPCIAL OFRECIDO POLO REI Á SOBERANA MATER

 

OS MARIÑO… ELLIS… SCOTT

 

 

A PROBA DA MOURA / A PROVA DA MOURA

I Contan que nalgunhas madrugadas de San Joám, na hora misteriosa en que a lúa aínda non se meteu e o sol xa vai querendo saír, pódese encontrar na Pena Molexa, peiteando os longos e fermosos cabelos, una belísima Moura que mostra ao abraiado mortal que a contempla un enxoval marabilloso: olas e xerros cheos a reverter de moedas e xoias, colares e diademas e brazais, peites e tesoiras, armas e adobíos de antigos guerreiros, e até unha galiña cos seus sete pitinhos, todo de resplandecente ouro”     

II A Moura convídao a admirar con detemento cada unha das pezas que compoñen o enxoval e logo pídelle que escolla entre todo canto ve aquilo que fose do seu gosto. Engaiolado e dubidoso ante tales riquezas, o coitado acaba sinalando algunha das xoias que se ofrecen á súa vista; ás veces a que encontra máis feitinha; casque sempre a que lle parece de maior peso e valor.   Entón escóitase á Moura lamentarse e chorar, recriminándolle a súa cobiza”     

 

THE TEST I Always dressed in rich cloth combing her hair with a golden comb, exhibits in Midsummer Night a treasure.  II   The Moura often appears to the young men who pass by the Pena Molexa that night to ask them to choose between her and an object of a fabulous treasure. III  When the young man chooses the large, heavy piece of gold, the woman disappears and the object chosen turns into coal or into broken pots.

III  A aparición esvaécese nun espellar de luz que se delonga na claridade nacente do día. O cobizoso ve tornarse-lle negro carbón nas mans a alfaia que apreixara con tanto devezo. I é que a Moura espera en vao desde o fondal do tempo que un home, con máis corazón que ansia de ouro no peito, a desencante elixíndoa como o máis fermoso e máis desexable dos regalos. Entón redimida do feitizo, marchará co seu liberador, levando consigo todo o tesouro. Até o de agora ningún dos que viran á Moura a preferiron ao ouro. De modo que alá debe seguir enfeitizada, esperando unha mañá propicia de San Xoão para mostrarse de novo na Pena Molexa” Eva Merlán. Contos e Lendas de Trasancos de Tradición Oral. Concello de Narón, Ed.   

Epona Gala [deseño de André Pena] cedida ao Musée de Saint Germain em 1897. Porta as Chaves do Além. O pente um presente nupcial, segundo o penso, longe de servir para peitar sua barba, seria aqui oferecido pelo herói morrido à deusa soberana que, pasando este a proba, o reclama, o monta em sua grupa e o conduz agora a sua mansão no luminoso Paraíso: A Rhiannon -nossa Iccona Loiminna “loiminha” [psv. nn = nh] “Luminosa Epona”-, à Grande Rainha que em sua cita anual aguarda ao generoso esposo merecedor no Além ou Sídhe de compartilhar com ela seu amor e seus tesouros.

         O peite un presente nupcial, segundo o penso, lonxe de servir para peitar súa barba, sería aquí ofrecido polo heroe morto, tras pasar a proba, á Deusa Soberana que o reclama, o monta na grupa e o conduce agora a súa mansión no luminoso Paraíso: A Rhiannon -nosa Iccona Loiminna “loimiña” [psv. nn = ñ] “Luminosa Epona”-, á grande Raíña que en súa cita anual agarda ao xeneroso esposo merecedor no Alén ou Sídhe de compartir con ela seu amor e seus tesouros.

Non cho cres? Queres unha ‘proba real’?

 

FUNERARIO SENTIDO DA PROBA DA MOURA: COLHO À MULHER IŠLI

“Un texto hitita del ritual Šalliš Uaštaiš encontrado en 1936 cerca del Gran Templo de
Bogazköy […] [fue comentado por] María del Henar Velasco López [in El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid. 2001 ,233], que lo considera

[…] muy original y, desgraciadamente, también muy fragmentario” 206, recoge la esencia indoeuropea del ambiente que estamos exponiendo: Se dice en “KUB XXX 28: La madre para él/ su madre […] a él con sus manos lo cogió y lo transportó”.

Es claro” –dice López- “que la madre ejerce aquí la función psicopompa. La dificultad estriba en determinar quien es realmente la madre: ¿la madre del rey que ha muerto antes?, ¿La madre tierra que lo acoge? […]  [Ibid. ,234]”

In A. Pena Treba y Territorium, 93-96″Confirmando meu vello aserto, estas tabletas Hititas do horizonte máis antigo do Pazo Real (ca. XVI a. C.), §201 contendo as cerimonias do ritual funerario chamado Šalliš Waštaiš , realizada ao falecer un rei en Hattusas, describen no protocolo do segundo día como ao amencer, tras recoller con coidado as mulleres nunha urna de prata chea de aceite §202 as cinzas e os ósos do defunto rei, incinerado na pira a noite anterior, consomen en honra do rei defunto una parva de doce pans grandes e un pan graso, bebendo e facendo libaciones à fogueira. No segundo día, despuntando a alba, as mulleres van à  pira a recoller os ósos, extinguindo o lume con dez xerras de cervexa, dez xerras [de viño], e dez xerras de walhi. Dispoñen unha cunca de prata de media mina e o peso de vinte siclos cheo ‘de fino aceite’. Recollen os ósos con pinzas de prata depositándoos con coidado na xerra de prata co aceite, sácanos logo do fino aceite, colocándoos sobre un lenzo gazarnulli, para que se atope “ben vestido”. Ao terminar de recoller os ósos, envólvenos co lenzo [vai sobreentendido que reconstruíndo o corpo do rei defunto enchendo cos ósos e restos o lenzo] e sitúan ao “ben vestido” nunha cadeira [trono], mais si é unha muller, colócana nun banco”. “§201 Seguiremos a continuación un texto reproducido en unas tabletas hititas por María del Henar Velasco López, aunque sin alcanzar a comprender ella el promtema y el sentido del ritual que aquí desvelamos . Cotejando  un fragmento del texto recogido en esas tabletas  que muestra el segundo día de las ceremonias del ritual funerario Hitita llamado Šalliš Waštaiš  con la etnografía gallega pudimos desvelar su sentido  por primera vez, mostrando como la aplicación de la etnografía comparada a la arqueología es imprescindible para la comprensión de complejos fenómenos ideológicos de la Prehistoria, atestiguados en el registro arqueológico, pero inaccesibles por otro camino. Para esta autora “la fuente principal sobre las creencias escatológicas de los hititas es un conjunto de textos escritos en tablillas de barro en caracteres cuneiformes, encontradas en su mayor parte en Buyukkale, en el archivo A en el sudoeste de la ciudad [H. OTTEN, Hethitische Totenrituale, pl 9 y n. 1. (vid. las reseñas de E. VON SCHULER, OLZ 54, 1959, 483-88; A. KAMMENHUBER, Kratylos 5, 1960, 93-95; E. LAROCHE, Bibliotheca Orientalis 18, 1961, 83-84). Nos referiremos normalmente a esta obra con la abreviatura HT […]”; cf. María del Henar VELASCO LÓPEZ “Los Hititas” in El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid. 2001 pp. 176-179″. §202 María del Henar VELASCO LÓPEZ, ibid. 176.

[…] Dispuxeron doce pans rodeando a pira onde o corpo se queima e un bolo de manteiga cos pans. O lume xa se apagou coa cervexa e o viño. Ante a cadeira na que están sentados os ósos dispoñen a mesa e un almorzo de pans quentes, pans […] e pans doces. Os cociñeiros e camareiros serven con dilixencia os pratos e coa mesma dilixencia levántanos da mesa. E entregan alimentos para que coman todos os presentes na recollida dos ósos. A continuación, lles convidan tres veces a bebida e mesmo dan tres veces de beber á alma. Non hai pan ou instrumentos musicais de Ishtar. […] In María del Henar VELASCO LÓPEZ  “Los Hititas”.  El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid (2001, 176-179) .

“[…] Confirmado lo dicho por nosotros hace ya unos años […] y, de nuevo, más arriba […][A. Pena Treba y Territorium (2004)] , conteniendo las ceremonias del ritual funerario llamado Šalliš nastaiš que se realizaba en Hattusas tras el fallecimiento de un rey, unas tabletas Hititas unos trescientos o cuatrocientos años posteriores al peine de Caldas [Treba y Territorium (2004) §201] describen en el ritual del segundo día como, tras recoger al amanecer ritualmente las mujeres [Treba y Territorium (2004) §202; cf  María del Henar VELASCO LÓPEZ  “Los Hititas”.  El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid (2001, 176-179) . ] las cenizas y los huesos del difunto rey, incinerado en una pira por la noche, en una urna de plata llena de aceite, consumen luego ante la hoguera una parva consistente en doce panes grandes y un pan graso, bebiendo y haciendo libaciones en honor del rey difunto. Hacen luego:

en medio de la hoguera una imagen en forma humana con frutos [higos, uvas, pasas, olivas], pierna de cordero y lana  [ cf Treba y Territorium (2004) §203] vierten sobre ella cerveza y colocan panes […].

A Proba da Moura. Eva Merlán. Contos de Trasancos Baseados en Lendas de Tradición Oral. Ed. Concello de Narón.  §203 En la nota 27 al fragmento citado la autora VELASCO LÓPEZ señala la hesitación y desconcierto que entre diferentes autores causa esta imagen que nosotros interpretamos como la representación de una Diosa Madre, diciendo: “K. BITTEL (MDOG 78, 1940, 12-28, p. 23) señala que la fabricación de esta estatua supone la creencia de que el difunto debe volver al menos simbolicamente a lo corpóreo o también puede ser una representación similar a las imagines romanas”. Por nuestra parte fundándonos en lo que conocemos de la etnografía gallega, el maniquí representaría a la diosa Madre, y por eso estaría confeccionado con frutos un hecho que no ha sido bien comprendido, señalando María DEL HENAR VELASCO LOPEZ como De SILVESTRI ( en G.GNOLI- J. P. VERNANT, la mort, les morts), considera que tanto los frutos higos, uvas pasas, olivas, como el trigo con que se forma la segunda imgen el día octavo son productos Mediterráneos pobres. En su opinión la diferencia entre esta imagen yhecha sobre la ceniza y la otra con trigo sería que una representa la mueste y la otra la regeneración”  in LOPEZ ibid. 176. BITTEL mencionado por López tampoco parece comprender la escena: “señala que la fabricación de esta estatua supone la creencia de que el difunto debe volver al menos simbólicamente a lo corpóreo […]”(K BITTEL MDOG 78, 1940, 12-18) “[…] cabe que la imagen del difunto tenga una explicación apotropaica […], dice LÓPEZ “[…] desde luego cuando hay icineración resulta imposible presentar los dones al propio muerto, se hace a los huesos o a la imagen. No puede descartarse que sea un signo de la pervivencia corporal, noción también constatada en la India y en Grecia […]. Para Th. P, J. VAN DEN HOUT (en Hidden futures, pp. 37-35 ex LÓPEZ) la efigie expresa la continuidad real y la inmortalidad individual del monarca”. Ibid. en LÓPEZ, 177, cf. pié de nota nº27″.
Para nosotros [- saliendo ahora yo a la palestra tras la larga cita-],  con el referente del fósil viviente institucional de la etnografía gallega, el maniquí se corresponde exactamente con nuestra Moura de San Xoan, que viene en busca de un esposo, sometiéndolo antes a una prueba consistente en la encubierta elección entre ella y un fabuloso tesoro; el que pasa la prueba eligiéndola a Ella se queda con todo el lote, se casa con la Diosa Madre y se queda con su reino del Más Allá y sus tesoros”. in A. PenaTreba y Territorium. Génesis y desarrollo
del mobiliario e inmobiliario arqueológico
institucional de la Gallaecia. 2004, 92-94

[…] La “Mujer Sabia”, denominación de la sacerdotisa maga, coloca en una balanza oro, plata y piedras preciosas en uno de los platillos, en el otro barro.

Llama después al muerto por su nombre y tiene lugar una conversación con su ayudante en la que por tres veces pregunta a la ayudante quién se lleva al difunto y la respuesta de ésta, “los hombres de Hatti, los hombres de Hatti, los hombres de Uruhha” ordenan que no se lo lleven. También por tres veces rechaza tomar el oro y la plata que le ordena el ayudante […] In María del Henar VELASCO LÓPEZ  “Los Hititas”.  El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid (2001, 176-179) .

A continuación señala López como:

Epona posiblm. transportando a urna cineraria do difunto a Omorika, O Alén baixo o mar. Epona possivelmente levando a urna cineraria do difunto Omorika, “O Alem Baijo o Mar”. Relief of Gallo Roman goddess in marble, Saint-Beat. France

Hay una respuesta diferente la tercera vez, no conservada en su totalidad:

Cojo a la mujer išli’, después rompe fuera la balanza y canta al dios Sol y comienza a llorar”[…]”.  In María del Henar VELASCO LÓPEZ “Los Hititas” in El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid. 2001 pp. 176-179.

 

O peite de Caldas como agasallo nupcial, lonxe de servir para peitear a barba do defunto, sería aquí ofrecido polo heroe morto á deusa soberana que o vén buscar, o escolle, o reclama e o leva, “a cabaliño”, montándoo a lombos do seu cabalo. O pente de Caldas como presenteio nupcial, longe de servir para peitear a barba do defunto, seria aqui oferecido pelo herói morto à deusa soberana que o vem buscar, o escolhe, o reclama e o leva montando-o a lombos do seu cavalo.

“El peine de Caldas como regalo nupcial, lejos de servir para peinar la barba del difunto, sería aquí ofrecido por el héroe muerto a la diosa soberana que lo viene a buscar, lo escoje, lo reclama y se lo lleva montándolo a lomos de su caballo”. A. Pena

Epona de Kastel (Hesse, Germania)

“Este es el sentido simbólico de los abelurios “manzanas” de la inmortalidad que lleva Epona, o de sus llaves, y aún lo es de las marcadísimas y extrañas connotaciones equinas de la historia de Rhiannon, castigada a vivir en un establo y condenada a trasladar sobre su espalda, “a caballito”, uno tras otro a los invitados a su palacio”. in A. Pena Treba y Territorium. Génesis y desarrollo del mobiliario e inmobiliario arqueológico institucional de la Gallaecia. 2004, 92-96.

“La Rhiannon gallega fué convertida por la Iglesia en un irreverente Diaño Bulreiro, caballo que hoy estirando su lomo acoge a un gran número de personas que quieren pasar un río, pero que ayer, tal y como muestra una escena funeraria del monumento de Egas Moniz del siglo XII204, las conducía al luminoso paraíso de Eterna Juventud y Buena Ventura.”  [ex A. Pena Treba y Territorium]

En 1995 con este tema, ignorando entonces claro está este ritual Hitita, realicé una obra de teatro similar en tres actos, transcurriendo esta misma acción por tres veces, para ser representada la llamada Pena Molexa (Vilasuso O Val, Narón, A Coruña). La leyenda, refundida en un acto es todavía hoy representada por los vecinos de O Val, Narón. [A. Pena Treba y Territorium.  2004, 92-94 

Encadrado no promptema da proba da Nai á alma do rei, o texto desenterrado en 1936 polos arqueólogos alemáns co piaculum funerario hitita, chamado Šalliš Waštaiš, coa sublime etnografía galaica, vivente fósil institucional. Sabendo agora que o maniquí confeccionado cos froitos do fértil país representa a Mater, “Nai”, Fecunda Terra, e que o resto do piaculum pon en escena o promptema do desencanto do tesouro e o posterior matrimonio do soberano (morto) coa Mater, como sabían en Galicia no século XVII os garimpeiros, tomb raiders, violadores das mámoas de certo cura, Señor do Couto de Recimil, e souben eu en 1991 cando atopei o encaixe á historia, inúmeras (sic) veces escoitada na nosa xeografía máxica e sacra, estendida allende Galicia coa reconquista, anualmente escenificada polos veciños de O Val, na Pena Molexa.” [A. Pena Treba y Territorium. 2004, 92-94 ]

Violación da mámoa de Santa Margarida, O Val, Narón. Por Carlos Alfonzo. Camiños Milenarios. O Val. Narón.

“Escondendo nós o noso as na manga, observemos agora as interpretacións protagonizadas por colegas doutros pagos foráneos do funerario piaculum do rei hitita.

A Arqueoloxía tradicional non pode, hoxe como onte, definir por si sóla nin una soa institución da Prehistoria, á marxe dos promptemas xerados de forma multi e inter-disciplinar pola Arqueoloxía Institucional. Os que lean os precedentes parágrafos xa o saben. Do desconcerto e hesitación casusado por esta pasaxe, fíxose eco nunha nota á súa tese “El Prado Verde…” a miña amiga e compatriota VELASCO comentando o fragmento, para ela entón ininteligible, arriba reproducido. Recolle Velasco que “K. BITTEL (MDOG 78, 1940, 12-28, p. 23) sinala que a fabricación desta estatua supón a crenza de que o defunto debe volver polo menos simbólicamente ao corpóreo ou [que] tamén pode ser unha representación similar as imagines romanas […]; sinala que De SILVESTRI (en G.GNOLI- J. P. VERNANT, la mort, les morts), considera que tanto os froitos higos, uvas pasas, olivas, como o trigo con que se forma a segunda imaxe o día oitavo son produtos Mediterráneos pobres. “Na súa opinión” –di […] [obscura per obscuriora, sen a etnografía galega que é chave para entender isto] López- “a diferenza entre esta imaxe feita sobre a cinza e a outra con trigo sería que una representa a morte e a outra a rexeneración” 176; e, pola súa banda, sen romper o nó do enredo, VELASCO di: “[…] cabe que a imaxe do defunto teña unha explicación apotropaica […], desde logo cando hai incineración resulta imposible presentar os dons ao propio morto, faise aos ósos ou á imaxe. Non pode descartarse que sexa un signo da pervivencia corporal, noción tamén constatada na India e en Grecia […] [mentres] que para Th. P, J. VAN DEN HOUT [en Hidden Futures, pp. 37-35] “a efixie expresaría a continuidade real e a inmortalidade individual do monarca” ex VELASCO, 177, cf. pié de nota nº27].  In A. Pena Treba y Territorium. Génesis y desarrollo del mobiliario e inmobiliario arqueológico institucional de la Gallaecia. 2004, 92-94 

Co fósil vivente institucional da etnografía galega, “O Ovo de Colón”, ante o maniquí da Mater, o ben vestido rei embutido no seu lenzo e sentado no trono, aínda feito po, sométese á proba da casamenteira [A]Moura elixindo entre Ela [a Muller Išli, o maniquí que a personifica por estar confeccionado cos seus froitos e dons, e o fabuloso tesouro. Elixíndoa a Ela -“Collo á muller išli” –di o rei morto por medio do seu intérprete- e pasando deste modo a proba queda con todo o lote e vaise con ela a gozalo no Além […] no inmortal reinado que non terá fin.” [ex A. PENA GRAÑA Treba y Territorium. Génesis y desarrollo del mobiliario e inmobiliario arqueológico institucional de la Gallaecia. 2004, 92-96].

Esta é a función principal da lunar barca da Pena Molexa, e o sentido da lenda da casamenteira moura, que levan máis de vinte anos representando os veciños da parroquia de O Val, Narón.

 

A VÉSPERA DO PRIMEIRO DE MAIO BELTANE, REPRESENTANDO O “ALUMEA O PAN”, ETC./ A VÉSPERA DO PRIMEIRO DE MAIO, BELTANE, REPRESENTANDO O “ALUMEA O PAN”, ETC./ ON THE EVE OF MAY 1ST, BELTANE, – WHEN PERFORMING “ALUMEA O PAN”, ETC.

 

 

BELTANE [OS MAIOS]

 

Deseño de Eva Merlán Bollaín (2002) para o proxecto dirixido por A. Pena “Camiños Milenarios” do Concello de Narón

 

 

 BELTANE [OS MAIOS] NO CASTRO DE VILASUSO. ALUMEAR O PAN 

 

 

OS DORMINTES DA PENA MOLEXA

 

 

A ÁRBORE DE MAIO

 

 

 EXPUSIÓN DO INVERNO: A COBRA DO CASTRO DE VILASUSO, O VAL, NARÓN

 

 

 BELTANE [OS MAIOS], UT SUPRA, NO CASTRO DE BAROÑA. ALUMEAR O PAN, ETC. DESEÑO DE CARLOS ALFONZO.

 

 Vista xeral do Oenach, com “alumear o pan”; “maios”, “expusión do inverno polo corio, etc.” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

“alumear o pan” e “maios” detalle © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

“expusión do inverno polo corio” – , etc.” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

“Expusión do inverno polo corio”, pago de taxas, postos de comida e bebida, etc.” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

Pago de taxas e postos de comida e bebida” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

 

 

 

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl

Ver Post

Publicado en ETNOARQUEOLOXÍA | Etiquetado , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , | Deixar un comentario

O CALENDARIO CELTA GALEGO. DO IMBOLC Á CANDELORIA

ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno  e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía
[Recomendo para ter unha idea moi boa e completa da Candeloria  o artigo Tradiciones y creencias relacionadas con el día de Santa Brígida y la Candelaria”, de Fernando Alonso Romero / Primeiramente recomendo para ter uma ideia muito boa e completa da Candeloria o artigo Tradiciones y creencias relacionadas con el día de Santa Brígida y la Candelaria”, de Fernando Alonso Romero. / First of all I recommend to have a very clear and complete idea of the Candlemas this paper of Fernando Alonso Romero :  “Tradiciones y creencias relacionadas con el día de Santa Brígida y la Candelaria” in  Garoza: revista de la Sociedad Española de Estudios Literarios de Cultura PopularISSN 1577-8932, Nº. 11, 2011págs. 19-30]  Así mesmo como bibliografia complementaria cf. J. Vendryes, “Imbolc” Revue Celtique nº 41 (1870, 241-244) / Assim mesmo como bibliografia complementar cf. J. Vendryes, “Imbolc” Revue Celtique nº 41 (1870, 241-244)/ Also as a complementary bibliography cf. J. Vendryes, “Imbolc” Revue Celtique nº 41 (1870, 241-244)

Tentando eu respostar a unha equisa sobre a Candeloria solicitada por un coñecido [para o xornal Nós, (en xaneiro de 1999)] reparei que as perguntas que se me faciam, a modo de cuestionario, partían da base da previa existencia dunha cultura popular Celta naturalista, campesiña,  con unha relixión distinta e oposta ao corpo doctrinal da Igrexa Católica/ É um erro partir da presunção de uma cultura popular Celta naturalista, camponesa, com uma religião diferente e oposta ao corpo doctrinal da Igreja Católica / It is a mistake to assume a naturalistic, peasant Celtic popular culture, with a different religion, and opposite, to the doctrinal body of the Catholic Church

“Antes de respostar a estas preguntas”- díxenlle- “conven asentar dúas ideas”: “Dantes de responder a estas perguntas” -disse-lhe – “convém assentar duas ideias: Two ideas should be settled

1 PRIMEIRA IDEA / 1 FIRST IDEA

CELTAS DE PRIMEIRA “[…] No entanto, resulta-me muito difícil esquecer que o depoimento de César segundo o qual os Galos se chamaram a si mesmos Celtaeainda não tem encontrado nenhuma comprovação por outros indícios nem em a Galia de César nem muito menos em outras partes do mundo céltico antigo ou medieval. Seria estranho se a primeira prova de tal tradição de denominação a si mesmo aparecesse no extremo ocidente dos Povos aos que teria que adscribirse o nome Celta” ex Jürgen Untermann 1993.  Presumían de celtas como Tasionos -que não pôde ter chegado com as tropas auxiliares duma Roma que então esperava por Rómulo para arar o Pomoerio– mas sim pôde certificar seu ari, cf. ai. ‘aire’, “nobre”, origo Nerio da Celtae/Galtai, Celtia ou Galiza, o epígrafe sobre seu carneiro ou túmulo funerário, recentemente traduzido do Celta Antigo Comúm. Neste sentido convém assinalar como um epígrafe aposto à estela calcolítica que coroava o fundacional túmulo demarcatorio duma treba galaica em época Baixo Imperial, permite deduzir a existência na Galtai ou Kaltai, de um mítico fundador epónimo, chamado Celtius ou Celtiato, de quem, justificando a quieta e pacífica posse jurisdiccional do território pela sua linhagem, presumiriam descer todos os príncipes, que em algo se tivessem, das galaicas Trebas  -os Celtici Praestamarici, embaixo do Tamara, ” rio Tambre”, ou os Celtici Supertamarici, sobre o mesmo rio  p.ej.- […]”.

A) “Galego” e “Celta” son sinónimos.  Galiza, chamada Galtia ou Kaltia na Idade do Bronce [A. Pena], é berce -en PCP, Paradigma da Continuidade Paleolítica [Alinei; Benozzo, Xaverio, Pena etc.] – dos Celtas da Europa Atlántica. / “Galego” e “Celta” são sinónimos.  Galiza, chamada Galtia ou Kaltia na Idade do Bronze (A. Pena), é berço -em PCP, “Paradigma da Continuidade Paleolítica” [Alinei; Benozzo, Xaverio, Pena, etc.] – dos Celtas da Europa Atlántica./ “Galician” and “Celtic” are synonyms.  Galicia, named Galtia or Kaltia in the Bronze Age (A. Pena), is the cradle -in PCP, Paradigm of Palaeolithic Continuity [Alinei; Benozzo, Xaverio, Pena, etc.] – of the Celts of Atlantic Europe.

Font Wikipedia

B) Os antiguos Celtas, ou indoeuropeos do refugio climático de Galiza e das costas Atlánticas da Península Ibérica, migraram ao retirarse a glaciación no Mesolítico e o Neolítico, á Europa Insular e Continental na Prehistoria/ Os antigos Celtas, ou indoeuropeos do refuxio climático de Galicia e das costas Atlánticas de la Península Ibérica, migraron ao retirarse a glaciación no Mesolítico e o Neolítico, à Europa Insular e Continental na Prehistoria / The ancient Celts, or Indo-Europeans from the climate refuge of Galicia and the Atlantic coast of the Iberian Peninsula, migrated in the Mesolithic and Neolithic to insular and continental Europe when the glaciation withdrew. 

  • NOTA: Contra o que comúnmente se pensa os vascos e os íberos -portadores de linguas an-indoeuropeas [Xaverio Ballester], isto é, de linguas alleas a Europa,  chegaron á Península Ibérica en época histórica, seguramente cos Campos de Furnas. NOTE: Contrary to what is commonly thought, the Basques and the ‘Iberos’ -bearers of An-Indo-European [= alien-to-Europe] languages [Xaverio Ballester Palaeohispanica 18 (2018), pp. 13-24.], that is to say ‘languages alien to Europe’- arrived in the Iberian Peninsula in historical times, probably with “The Urn fields” culture.

C) O actual estado do coñecementos, obriga sub vocabulo “Celta”: “1 Relativo ou     pertencente a un grupo de pobos de orixe indoeuropea”, a substituir no dicionario de la RAG a lixeira claúsula que vén a continuación/ O actual estado do conhecimentos, obriga a substituir no dicionário da RAG sub vocabulo “Celta”: “1 Relativo ou pertencente a um grupo de pobos de orixe indoeuropea” -a quando menos ligeira claúsula:/  The present state of knowledge, obliges, sub uocabulo “Celtic”: “1 Relative or belonging to a group of peoples of Indo-European origin”, to substitute in the RAG dictionary the clause that states:

 “[…] que se estableceu no ocidente de Europa, do século X ao III dantes de Xesucristo”/- […] que se estabeleceu no ocidente da Europa, do século X ao III dantes de Xesucristo”/[…] settled in Western Europe from the 10th century to the 3rd century BC.”

Por esta outra : / For this one:

“que, dende Galtia ou Kaltia, “Galiza”, e o occidente atlántico de Iberia, se estableceu en Europa insular e Continental, e polo Norte de África, dende o Mesolítico e Neolítico ao século III antes de Xesucristo” / “Que dende Galiza e o ocidente atlântico se estabeleceu em Europa insular e continental, e o Norte de África, dende o Mesolítico e Neolítico ata o século III dantes de Xesucristo / which, from Galicia and the Atlantic West of Iberia, was established in insular and continental Europe, and across North Africa, since the Mesolithic and Neolithic to the third century BC.”

Miren sobre esta cuestión da dinámica [aínda que a dinámica non poida determinar – diso xa se encargan outras disciplinas- a cultura dos que se moven] a partir do minuto 17:13 o didáctico vídeo “Achegando a Ciencia” do profesor Anxo Carracedo / Olhem sobre esta questão da dinámica [ainda que a dinâmica não possa determinar – disso já se encarregam outras disciplinas- a cultura dos que se movem] a partir do minuto 17:13 o didáctico vídeo  “Achegando a Ciència” do professor Ángel Carracedo / Considering at this issue of dynamics [even though dynamics cannot determine – as other disciplines already do – the Culture of those involved], look from minute 17:13 the pedagogical video “Achegando a Ciencia” by Professor Ángel Carracedo:

http://www.youtube.com/watch?v=0OieDukk2Sw

2 SEGUNDA IDEA/ SEGUNDA IDEIA/ SECOND IDEA:  En que momento a liturgia cristiana desprazou á pagana nesta, e noutras celebracións?/ Em que momento a liturgia cristiana deslocou à pagana nesta e noutras  celebrações?/At what point did the Christian liturgy displace the pagan liturgy in both this and other celebrations?

A  Nova Relixión Monoteista Trinitaria imposta á Occidente polos emperadores da Roma decadente, trala crise do século III, entre o 303 e o 313  para reforzar se poder Imperial: o Cristianismo [, imposto como única religión do Imperio o 27 de febreiro de 380 polo galaico emperador Theodosius natione Hispanus, de Provintia Gallaeciae, civitate Cauca [ fora de dúbida e Malicia, por ser case contemporáneo Idacio, bispo galego de Chaves-; cf. tamén Zosimo], integrou, sen disimulo, o calendario, os piacula, e o acervo relixioso Celta./ A Nova Religião Monoteista Trinitaria: O Cristianismo, imposta pelos imperadores de Occidente a Roma decadente, depois da crise do século III, entre o 303 e o 313, para reforçar o poder Imperial -imposto o cristianismo como única religión do Império o 27 de febreiro de 380 polo galaico emperador Theodosius natione Hispanus, de Provintia Gallaeciae, civitate Cauca [-fora de dúbida e da Malícia, por ser case contemporáneo Idacio, bispo galego de Chaves-; cf. também Zosimo], integrou sem disimulo todo o calendario, piacula, e acervo religioso Celta./ The New Trinitarian Monotheistic Religion imposed by the emperors of the West on the decadent Roman Empire, after the crisis of the third Century, between 303 and 313, to reinforce the imperial power: Christianity, integrated, without any dissimulation, the calendar, the piacula, “rituals”, and a good part of the religious heritage of Celtic Europe.

A Relixión Celta exprésase por unha dupla Tríada ou duplo ‘sistema trinitario’./ A Religião Celta expressa-se por uma dupla Tríade ou sistema trinitario./ Celtic religion is expressed by a double Triad or trinitarian structure.

A) Unha Trinidad, ou Trindade, feminina lunar: O Trio das Matres, escenificando a percepción agropecuária das estacións ao longo de 4 ciclos de 90 días -comezando, por preceder a noite ao día, a entrada da primavera sempre a véspera-, o 1º de Febreiro o Imbolc, agora chamado Candeloria, desdobrando o cristianismo á primeira das Matres nunha Virgem joven, Santa Brígida nodriza de Cristo; e na Virgen de Candeloria; Beltane, o 1º de Maio, – cando se alumea o pan-, mostra a Mater como Virgem grávida: a Virgem do “O”;  O 1º de Agosto Lughnasadh, cando “pare” a Nai Terra seus froitos, coa Mater como Virgen Nai; e o 1º de Novembro –Samhain ou Halloween, Véspera de Tódolos Santos-, representando o final do verán e a entrada dun espazo invernal fora do tempo coa Virgen Vella, A Cailleach, constructora de Megalitos./ Uma Trinidad feminina lunar: O Trio das Matres, escenificando a percepção agropecuária das estações ao longo de 4 ciclos de 90 dias -começando, por predecer a noite ao dia, a entrada da primavera sempre a véspera-, o 1º de Fevereiro o Imbolc, agora chamado Candeloria, desdobrando o cristianismo à primeira das Matres numa Virgem joven, Santa Brígida nodriza de Cristo; e na Virgem de Candeloria;  Beltane, o 1º de Maio  -quando se alumea o pão-, monstra a Mater Virgem Grávida: a Virgem do “O”; o 1º de Agosto Lughnasadh, Mater, a Mãe Terra, como Virgen Mãe, “pare” seus frutos; e o 1º de Novembro –Samhain ou Halloween, Véspera de Todos os santos,  a Vella Virgem, A Cailleach, construtora de Megalitos, representa o final do verão e a entrada de um espaço invernal fora do tempo./ A feminine, lunar  Trinity: The Trio of the “Matres”, staging the agricultural perception of the seasons over four cycles of 90 days – starting, as the night always precedes the day, the entrance of the Celtic spring, always the eve -, the eve of February 1, the Imbolc -today 2nd February Candlemas Day-, transforming Christianity to the Mater, in the Virgin of Candelaria, or Santa Brígida, Christ’s wet nurse; On the eve of May 1st, Beltane, – when performing “alumea o Pan”, etc.-, and the Blessed Mater is shown as pregnant: the Virgin of the “O”; on August 1st, Lughnasadh, the  Mater is shown as  Mother Earth who gives her fruits: the harvest. November 1st –Samhain or Halloween, “All Saints Eve”-, represents the end of summer and the entrance with the Old Virgin, the Cailleach, builder of Megaliths of a winter space out of time.

B) Unha Trinidad Masculina: un solar Pai, un solar Fillo, e un solar Xuíz de ultratumba (A. Pena), escenificando ao longo de 4 ciclos, os 2 equinocios e os 2  solsticios, no ano e no dia os tres pasos do sol, Nacemento no horizonte, Ascenso e Ocaso no ceo, e Morte no mar (Noite) / Uma Trinidad Masculina: um solar Pai, um solar Filho, e um solar Juiz de ultratumba [simbolizado pelo Triskel e pelo Orbe Tripartito A. Pena], escenificando ao longo de 4 ciclos, os equinocios e os solsticios, no ano e no dia os três passos do sol, Nascimento, Ascensão e Ocaso e Morte (Noite).

3. Que importancia ten para a cultura popular galega esta celebración?/ Que importância tem para a cultura popular galega esta celebração?/3. What importance does this celebration have for Galician popular culture?

Cando a Candeloria chora, medio inverno vai fóra. Que chore a Candeloria ou que deixe de chorar, a metade do inverno está por pasar

IMBOLC VÉSPERA DO PRIMEIRO DE FEVEREIRO/ A CANDELORIA : Festa Celto – Galaica da primavera/ IMBOLC VÉSPERA DO PRIMEIRO DE FEBREIRO/ A CANDELORIA : Festa Celto–Galaica da Primavera.

Febreiro. Fevereiro. February. As moi ricas horas do Duque de Berry. / As muito ricas horas do Duque de Berry. Gebroeders van Limburg; fl. 1385 – 1416. Font Wikimedia Commons

Imbolc, tamén coñecida como a Festa de Santa Brígida ou A Candeloria celebra en febreiro os primeiros signos da primavera. Acorda a terra, retornando a vida coa chegada dos días máis longos e cálidos, funde a neve, brotan as primulas, ábrese a tempada de pesca, vital na economía, e volve o leite ás ovellas, precisamente, aludindo ao empreñe destas, en antigo Irlandés. Imbolc probablemente significa, “no ventre”./ Imbolc, também conhecida como a Festa de Brígida celebra em fevereiro os primeiros signos da primavera.  Acorda a terra, retornando a vida com a chegada de dias mais longos e cálidos, funde a neve, brotam as primulas,  ábrese a temporada de pesca, vital na economia, volta o leite às ovelhas e, em antigo Irlandês. Imbolc provavelmente aludindo à gravidez destas, significa, “no ventre”.

Ruth Matilda Anderson.  Mariñeiros tentando coller un atún na Ría de Huelva.

“ábrese a temporada de pesca, vital na economia” do Atlántico. Foto Ruth Matilda Anderson. Pescador tentando coller un atún na Ria de Huelva. font: Hispanic Society of America, e a imaxe  si non è vera [porque o atún do Atlántico non emprende a viaxe ao Mediterráneo a desovar até marzo], è ben trovata pola beleza e forza, para ilustrar a actividade pesqueira atlántica iniciada na Candeloria.

En Irlanda e en Escocia din de Brígida o que nos adiantamos a Santa Lucia “Por Santa Lucía amingua a noite e acrece o día”/ Em Irlanda e em Escócia dizem de Brígida o que nos adiantamos a Santa Lucia/ In Ireland and Scotland they say from Brígida what we advance to Saint Lucia:

“A partir da festa de Brígida o día alárgase e a noite acúrtase”/ “A partir da festa de Brígida, no dia alonga-se e a noite encurta-se”/ “From Brigid’s feastday onwards the day gets longer and the night shorter”.

E Os Carmina Gadelica:

A noiva puxo o seu dedo no río/, no día da festa da noiva/, e foise a nai do frío/ A noiva pôs seu dedo no rio / no dia da festa da noiva / e foi-se a escura mãe do frio/ Bride put her finger in the river/ On the Feast Day of Bride/ and away went the hatching mother of the cold

http://www.youtube.com/watch?v=KBDumSLh3VY
Gabhaim Molte Bríde – Hymn to St Brigid Composer: Damian Gallagher

Santa Brigida e a Candeloria presiden o nacemento de nosas primaveras, a arte e a beleza, e desenvolven tamén, brillante papel protexendo a pesca, aos pescadores e os cultivos/ Santa Brigida e a Candeloria presidem o nascimento de nossas primaveras, a arte e a beleza,  e desenvolven também, brilhante papel protegendo a pesca, aos pescadores e os cultivos./Saint Brigit, like Candeloria, preside the birth of our springs, the art and beauty, and also develop, brilliant role protecting the fishing, the fishermen and the crops.

La Vieja del Invierno, constructora del paisaje, sosteniendo la Pena Molexa. A Vella do Inverno, construtora da paisaxe, sostendo a Pena Molexa. A Velha do Inverno, construtora da paisagem, sustentando a Pena Molexa. The Old Lady of Winter, builder of the landscape, holding the Pena Molexa. O Val. Narón. Galice. By Carlos Alfonzo.  in OVal, A Sua História by A.Pena & M. Harris

A Véspera do Dia de Santa Brígida “Là Fhéill Bhrìghde” La Cailleach, A Vella do Inverno, a escuridade e a noite, velada co seu manto azul, chamada en Galicia “A Vella” – é a que nos fai o Arco da Vella, e sosten có dedo meniño a Pena Molexa-, viaxa á Illa onde ten a súa manantial de mocidade volvéndose doncela ao amencer,  a moza Virxe casamentera de extraordinaria beleza: Brigantia, “Alta Señora”.

“A Casamenteira Moura da Pena Molexa” buscando digno esposo. In Contos e Lendas de Trasancos de Tradición Oral. Eva Merlán Bollaín

Brigantia, a “Alta Señora”, encarnación do Estado, que dá nome a nosa Terra de Bergantiños, elixe como “Bride”,  ao rei, cásase con el, tras sometelo a unha proba, para gobernar a Treba ou o Toudo, “Pobo”, “Estado”, “Nação”,  envellece con el, e á súa morte, retornando á mocidade, busca, outro rei, “porque sempre ten un home esperando á sombra de outro”/ A Véspera do Dia de Santa Brígida “Là Fhéill Bhrìghde” A Cailleach, A Velha do Inverno, a escuridão e a noite, velada com seu manto azul, chamada em Galiza “A Vella” – a que nos faz o Arco da Vella ou a Pena Molexa-, viaja à Ilha onde tem seu manancial de juventude se voltando donzela ao amanhecer,  a jovem Virgem casamenteira de extraordinária beleza: Brigantia, “Alta Senhora”, encarnación do Estado, que dá nome a nossa Terra de Bergantiños, elege como “Bride”,  ao rei, se casa com ele, depois de submeter a uma prova, para governar a Treba ou Toudo, a Patria, Estado o Nação, envelhece com ele, e a sua morte, retornando à juventude, procura, outro rei, “porque sempre tem um homem esperando à sombra de outro”.

É santa Brígida no século IV, cristián, estendéndose no século VI o seu culto polas Illas Británicas Santa Brígid de Irlanda ou de Kildare, Santa Bride de Escocia, socia da Virxe Mary of the Gael e de la Trinidad/É santa Brígida em em o século IV, cristão, estendendo no século VI seu culto pelas Ilhas Britânicas Santa Brígida de Irlanda ou de Kildare, Santa Bride de Escócia, sócia da Virgen Mary of the Gael e da Trinidad:

Noiva, Noiva entra! / Ti es, en verdade, benvida / Dá desafogo á muller e dá a concepción a la Trinidad/ Noiva, Noiva entra! / Tu és, em verdade, bem-vinda / Dá desafogo à mulher e dá a concepção à Trinidad/ “Bride, Bride come in!/ thy welcome is truly made,/ Give thou relief to the woman, and give thou the conception to the Trinity”.

Por Santa Brígida arranxábanse os matrimonios. As mozas casamenteiras irlandesas, e aínda as nenas, dun lugar, reuníanse nunha casa, pasando toda a noite xunto a una carretilla feita con follas de la esfolla do maiz “para que Santa Brígida, deitásese en ela” adornando “a cama de Santa Brideog ou Brigid con cunchas e cintas. A habitación era visitada por todos os mozos solteiros da parroquia. / Por Santa Brígida arranjavam-se os casais. As jovens casamenteiras irlandesas, e ainda as meninas, de um lugar, se reuniam numa casa, passando toda a noite junto a um carrinho feito com folhas da esfolla do milho “para que Santa Brígida, se deitasse em ela” enfeitando “a cama de Santa Brideog ou Brigid com conchas e fitas. A habitação era visitada por todos os mozos solteros da parroquia. 

Simbolizando a calor do sol, diariamente implorada como “radiant flame”, raíña do lume, en las Higlands no centro da casa, la “lareira”, onde se acende o lume do fogar. É a Berg ou Bergusia da Galia, a esplendente doncela celta, nai e tamén  reina  fo cheabhar agus fo chuan  “entre o ceo e a terra”./ Simbolizando o calor do sol é diariamente implorada como radiant flame, “rainha do lume”, nas Higlands na “lareira”, eixo da casa, do lar, onde se acende o fogo . É a Berg ou Bergusia da Galia, esplendente donzela mãe e rainha  fo cheabhar agus fo chuan “entre o céu e a terra”.

Así a Candeloria e Santa Brígida, son politécnicas virxes, protectoras dos noivos, dos matrimonios, dos recén casados, do fogar e da vida familiar. A santa percorre os fogares de casa en casa esa noite repartindo bendicións, e os campesiños deixan algunha peza de roupa fora para que a santa a benzoe. Os druidas cobraban la fumádega, imposto por acender o lume do fogar, herdado pola igrexa. Esa noite o cabo da casa apagaba lume do fogar rastrillando as cinzas na lareira. E a mañan seguinte, buscaban nas cinzas as pegadas da Santa./ Assim, a Candeloria e Santa Brígida, são politécnicas vírgenes, protectoras dos noivos, dos casais, dos recém casados, do fogar e da vida familiar. A santa percorre os lares essa noite repartindo bênçãos de casa em casa, e os camponeses deixam uma prenda de roupa fora pára que a santa a abençoe. Também era quando os druidas cobravam a fumádega, imposto por acender o fogo do lar herdado pela igreja, por isso o cabo dá casa apagava o fogo rastrillando as cinzas pela lareira. Ao dia seguinte, procuravam nas cinzas as pegadas da Santa.

“Construirei o fogar / como o construiría [a Virxe] Maria/ a protección de Bride e de [a Virxe] Maria / protexendo (o lume de) a lareira, protexendo o chan / protexendo a casa toda”/ “Construirei o lar / como construi-lo-ia [a Virgen]Maria/ a protecção de Bride e de [a Virgen] Maria / protegendo (o fogo de) a lareira, protegendo o solo / protegendo toda a casa.”/  “I will build the hearth/as Mary would build it./ The encompassment of Bride and of Mary/ guarding the hearth guarding the floor,/guarding the household at all”. E son abogosas para moitas cousas mais.

A Virxe de Candeloria e Santa Brígida son patroas dos recén nados, dos nenos maltratados polos pais, das matronas, das mulleres traballadoras, das leiteiras, dos pobres, dos barqueiros, dos ferreiros, dos mariñeiros –abríndo o dia de Santa Brígida a tempada de pesca-, dos viaxeiros, dos criadores de aves – Por santa Brígida casan os paxariños-, dos sabios, dos prelos, das monxas (virxes), dos reis/ A Virgen de Candeloria e Santa Brígida são patroas dos recém nascidos, dos meninos maltratados por seus pais, das matronas, das mulheres trabalhadoras, das leiteiras, dos pobres, dos barqueiros, dos ferreiros, dos marinheiros – abrindo o dia de Santa Brígida a temporada de pesca-, dos viajantes, dos criadores de aves – Por santa Brígida casam os passarinhos-, dos sábios, dos prelos, das freiras (vírgenes), dos reis…

Et iterum dico: Para coñecer mellor nosa importante festa, é imprescindible ler o traballo do meu colega Fernando Alonso Romero/ Para conhecer melhor nossa importante festa, é imprescindível ler este trabalho de meu amigo Fernando Alonso Romero: Tradiciones y creencias relacionadas con el día de Santa Brígida y la Candelaria in Garoza: revista de la Sociedad Española de Estudios Literarios de Cultura PopularISSN 1577-8932, Nº. 11, 2011págs. 19-30

Galicia é, no actual estado do coñecemento, o berce dos Celtas de la Europa Atlántica. O sistema institucional Celta, doulle a miña palabra de honor, é comúm, universal, igual para todos. Nada do que celebre un pais Celta irmán énos alleo. Eis o noso UNIVERSALISMO/ Galiza é no actual estado do conhecemento o berço dos Celtas de la Europa Atlântica. O sistema  institucional Celta, dou-lhe a minha palavra de honor, é comun, universal igual para todos Nada do que celebre em um pais Celta irmão é-nos alheio aos galegos. 

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en ETNOARQUEOLOXÍA | Deixar un comentario

“THE THREE STEPS OF THE SUN AND THE MATRES. CELTIC RELIGION AND ITS INFLUENCE ON THE CHRISTIAN PRESENT”.

Presentamos e interpretamos de modo inter e multi disciplinar o importante conxunto megalítico e folklore da Pena Molexa, O Val, Narón no XVI Congreso Internacional de Estudos Celtas en Bangor, Gales

Apresentamos e interpretamos de modo inter e multi disciplinar o importante conjunto megalítico e folklore da Pena Molexa, O Val, Narón no XVI Congresso Internacional de Estudos Celtas em Bangor, Gales

The Three Steps Of The Sun And The Matres

Celtic religion and its sway on the Christian Present by Andre Pena & Joám Evans.

The ‘Celtic fringe’ is not limited to music, to language, to religion, to art and crafts… it is basically a rigid theocratic and jurisdictional system, a pyramidal complex regulating rights and obligations in the Toudo or Treba.

The Celts from insular and continental Atlantic Europe left as a legacy a common pantheon and a common theology. This was, in essence, a Trinitarian monotheistic religion that encompassed a feminine lunar trinity (The Matres) and a masculine solar trinity embodying the three steps of the Sun: Sky, Sea, and the Other World in the Orbe Tripartite.

This presentation [A. Pena & J. Evans] explores the continuity of these basic elements of Celtic religion in the new Trinitarian monotheistic religion that followed (Christianity) with its imposition by the Emperors of a decaying Rome after the crisis of the 3rd century CE. In The XVIth International Congress of Celtic Studies. Bangor 22-26 July 2019. Bangor University, Wales Cymru Session 57 Ystafell 9

ADDENDA A MODO DE COMPLEMENTO

ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía
Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en ETNOARQUEOLOXIA INSTITUCIONAL DE NARON | Etiquetado , , , | Deixar un comentario

Celtic Common Law in The Cradle of the Celts of Atlantic Europe. The “Terra de Trasancos” as a paradigm

This gallery contains 101 photos.

Addecet: Ars longa, vita brevis. There is still a long way to go in the History of Narón and we have walked a long way. In 1987, aware of the unique opportunity to materialize the old dream of the Seminar … Seguir lendo

More Galleries | Etiquetado , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , | 2 Comentarios

Narón Fidalga Cidade. La Rehabilitación De Títulos Históricos. Por Alfonso de Prado Fernández-Canteli. Secretario del Ayuntamiento de Narón

ALFONSO DE PRADO FERNÁNDEZ CANTELI é Licenciado en dereito. Secretario de Concello de Categoría Superior. Secretario Xeral do Concello de Narón. Autor de diversos traballos publicados en revistas xurídicas. Experto en emprego público local. Experto en gerencia pública local. Ponente sobre materias administrativas en cursos oficiais de diversas administracións públicas.

LA REHABILITACIÓN DE TÍTULOS HISTÓRICOS/ A REHABILITACIÓN DE TÍTULOS HISTÓRICOS

SUMARIO

I.- JUSTIFICACIÓN DE ESTE TRABAJOI.- XUSTIFICACIÓN DESTE TRABALLO
II.- REGULACIÓN LEGAL /II.- REGULAMENTACIÓN LEGAL
III.- EXPEDIENTE ADMINISTRATIVO

I.- JUSTIFICACIÓN DE ESTE TRABAJOI.– XUSTIFICACIÓN DESTE TRABALLO

bandeiradenaron2

A Bandeira de Naron “Bandeira rectangular. Largo ou Vó 2/3 do ancho (proporción 2:3). Sobre pano cor B+ (azul escuro) postas en pao (paralelas á vaíña) en proporción 2/3 (lado menor da bandeira); dúas chaves cor Au (de ouro) abaciais de Cluni, espilidas, adosadas e entretidas cos aneis en forma de rombo pometeados cara o canto inferior á hasta (en punta)”

La idea de elaborar el presente trabajo viene dada por la efectiva tramitación, en el municipio en el que presto mis servicios como secretario, de un expediente administrativo tendente a la recuperación o rehabilitación del histórico título de “Fidalga Cidade de Narón”, estimando que su peculiaridad y originalidad pueden resultar de agradable lectura y quizás de utilidad para supuestos similares.

Igualmente se aborda el asunto, considerando que su difusión no causa perjuicio alguno a intereses particulares o colectivos legítimos que pudieran verse afectados, así como por el libre acceso que los ciudadanos han tenido al expediente de su razón, por la exposición pública del mismo.

A idea de elaborar o presente traballo vén dada pola efectiva tramitación, no municipio no que presto os meus servizos como secretario, dun expediente administrativo tendente á recuperación ou rehabilitación do histórico título de “Fidalga Cidade de Narón”, estimando que a súa peculiaridade e orixinalidade poden resultar de agradable lectura e quizais de utilidade para supostos similares.

Igualmente abórdase o asunto, considerando que a súa difusión non causa prexuízo algún a intereses particulares ou colectivos lexítimos que puidesen verse afectados, así como polo libre acceso que os cidadáns tivesen ao expediente da súa razón, pola exposición pública do mesmo.

II.- REGULACIÓN LEGAL / II.- REGULAMENTACIÓN LEGAL

II.1.- LEGISLACIÓN ESTATAL / II.1.- LEXISLACIÓN ESTATAL

  • LEY 7/1985, DE 2 DE ABRIL (LEY REGULADORA DE LAS BASES DEL RÉGIMEN LOCAL) 

 

Artículo 22.

  • El Pleno, integrado por todos los concejales, es presidido por el Alcalde.
  1. Corresponden, en todo caso, al Pleno las siguientes atribuciones:

(… ) b. Los acuerdos relativos a la participación en organizaciones supramunicipales; alteración del término municipal; creación o supresión de municipios y de las Entidades a que se refiere el artículo 45; creación de órganos desconcentrados; alteración de la capitalidad del municipio y el cambio de nombre de éste o de aquellas Entidades y la adopción o modificación de su bandera, enseña o escudo.

  • El Pleno puede delegar el ejercicio de sus atribuciones en el Alcalde y en la Comisión de Gobierno, salvo las enunciadas en el número 2, letras a), b), c), d), e), f), g) h), i), l) y p), y en el número 3 de este artículo.
  • REAL DECRETO 2568/ DE 28 DE NOVIEMBRE (REGLAMENTO DE ORGANIZACIÓN, FUNCIONAMIENTO Y RÉGIMEN JURÍDICO DE LAS ENTIDADES LOCALES)

TÍTULO VI. CAPÍTULO I. SECCIÓN QUINTA.

De los honores y distinciones.

 

Artículo 186.

La concesión a las entidades locales de tratamientos, honores o prerrogativas especiales, así como el otorgamiento a las mismas de títulos, escudos, banderas, blasones, lemas y dignidades, se efectuará por el órgano de Gobierno competente de la Comunidad Autónoma, previa la instrucción de expediente.

 

Artículo 187.

La adopción de escudos heráldicos municipales requerirá acuerdo del Ayuntamiento Pleno, con expresión de las razones que la justifiquen, dibujo-proyecto del nuevo blasón, informe de la Real Academia de la Historia y aprobación por el órgano de Gobierno competente de la Comunidad Autónoma.

 

Artículo 188.

Cada Corporación local, sin perjuicio de poder usar en las comunicaciones oficiales el sello constituido por los emblemas del escudo nacional, usará el que privativamente corresponda a la entidad local respectiva, ya porque estuviera consagrado por la historia y el uso, ya en virtud de expresa rehabilitación o adopción a tenor de los artículos anteriores.

Artículo 189.

Las Corporaciones Locales podrán acordar la creación de medallas, emblemas, condecoraciones u otros distintivos honoríficos, a fin de premiar especiales merecimientos, beneficios señalados o servicios extraordinarios.

Artículo 190.

Asimismo estarán facultados los Ayuntamientos, Diputaciones provinciales y Cabildos y Consejos insulares para acordar nombramientos de hijos predilectos y adoptivos y de miembros honorarios de la Corporación, atendidos los méritos, cualidades y circunstancias singulares que en los galardonados concurran y que serán aplicados con el mayor rigor en expediente que se instruirá al efecto.

Los nombramientos de miembros honorarios de las Corporaciones no otorgarán en ningún caso facultades para intervenir en el Gobierno o Administración de la entidad local, pero habilitarán para funciones representativas cuando éstas hayan de ejercerse fuera de la demarcación territorial respectiva. Para concederlos a extranjeros se requerirá autorización expresa del Ministerio de Administraciones Públicas, previo informe del de Asuntos Exteriores.

Artículo 191.

Los requisitos y trámites necesarios para la concesión de los honores y distinciones a que se refieren los dos artículos precedentes se determinarán en reglamento especial.

II.2.- LEGISLACIÓN AUTONÓMICA / II.2- LEXISLACIÓN AUTONÓMICA

LEY 5/1997, DE 22 DE JULIO (LEY DE ADMINISTRACIÓN LOCAL DE GALICIA) / LEI 5/1997, DE 22 DE XULLO (LEI DE ADMINISTRACIÓN LOCAL DE GALICIA)

 

TÍTULO VI. CAPÍTULO VI.

 

De los símbolos de las entidades locales

 

Artículo 258.

Las entidades locales de la Comunidad Autónoma de Galicia podrán adoptar escudos heráldicos y banderas propios y privativos, modificar los ya existentes o rehabilitar los que históricamente utilizasen. Se basarán en hechos históricos o geográficos característicos y peculiares de su territorio, conforme a las normas de heráldica.

Artículo 259.

Ninguna entidad local de Galicia podrá utilizar escudo heráldico o bandera que no fuese aprobado por el Consello de la Xunta de Galicia, sin perjuicio de aquéllos que fueron aprobados por la Administración del Estado con anterioridad a la transferencia de competencias en esta materia a favor de la Comunidad Autónoma de Galicia.

Artículo 260.

La Comisión de Heráldica, adscrita a la Consellería competente en materia de régimen local, se constituye en el órgano consultivo de la Xunta de Galicia y le corresponderá emitir informe vinculante en los procedimientos de aprobación, modificación o rehabilitación de escudos heráldicos o banderas de las entidades locales gallegas.

La Comisión de Heráldica estará facultada para elaborar, sin cargo alguno para la entidad local interesada, las correspondientes propuestas para la aprobación, modificación o rehabilitación de escudos heráldicos y banderas.

También podrá asesorar, en materia de su competencia, a los órganos dependientes de la Xunta de Galicia, así como a todas aquellas corporaciones locales y entidades públicas o privadas que soliciten si dictamen.

Artículo 261.

La Comisión de Heráldica estará presidida por el director general con competencia en materia de régimen local e integrada por un vicepresidente y cinco vocales, cuatro de ellos designados por el conselleiro competente en materia de régimen local y el quinto por la asociación de municipios y provincias más representativa y con mayor implantación en el territorio de la Comunidad Autónoma de Galicia.

Será oída, en todo caso, la Corporación local interesada.

Artículo 262.

Las entidades locales que deseen aprobar, modificar o rehabilitar su escudo heráldico o bandera seguirán el procedimiento que reglamentariamente se establezca.

DECRETO 258/1991, DE 10 DE SEPTIEMBRE DE LA CONSELLERÍA DE LA PRESIDENCIA Y ADMINISTRACIÓN PÚBLICA DE LA XUNTA DE GALICIA (REGULADOR DEL PROCEDIMIENTO Y NORMAS HERÁLDICAS PARA LA ADOPCIÓN, MODIFICACIÓN O REHABILITACIÓN DE LOS ESCUDOS Y BANDERAS DE LAS CORPORACIONES LOCALES Y DE OTRAS ENTIDADES LOCALES).

DECRETO 369/1998, DE 10 DE DICIEMBRE, DE LA CONSELLERÍA DE XUSTIZA, INTERIOR E RELACIÓNS LABORAIS (REGULADOR DE LA COMPOSICIÓN Y FUNCIONES DE LA COMISIÓN DE HERÁLDICA DE LA XUNTA DE GALICIA).

CAPÍTULO I

Artículo 2.

El Pleno de la Corporación tiene la facultad de adoptar por mayoría simple los acuerdos relativos a la aprobación, modificación o rehabilitación de escudos y banderas a tenor de lo dispuesto en la Ley 5/1997, de 22 de julio, de la Administración local de Galicia.

El acuerdo plenario a que se refiere el punto anterior, será sometido a un trámite de información pública por el plazo de un mes mediante anuncios en el Diario Oficial de Galicia y en el tablón de edictos con el objeto de que se puedan efectuar alegaciones. El Pleno de la Corporación correspondiente resolverá las alegaciones.

Artículo 3.

Las corporaciones locales que soliciten la adopción, modificación o rehabilitación de blasones y banderas remitirán la siguiente documentación:

Certificación del secretario de la corporación sobre el acuerdo del pleno en relación a la aprobación, modificación o rehabilitación del escudo heráldico y/o bandera de la entidad local, así como el cumplimiento del trámite de información pública y a la presentación o no de alegaciones y, si es el caso, al acuerdo definitivo adoptado por el Pleno de la Corporación.

Memoria histórico-heráldica y/o vexilológica suscrita por un especialista en las mismas materias, en la que se expongan, de forma detallada, breve y precisa, los fundamentos y las razones que justifican la propuesta o proyecto de adopción, modificación o rehabilitación del blasón y/o bandera de la entidad local.c) Dos ejemplares originales del dibujo del escudo y/o bandera propuesto en el que se aprecien claramente los colores o esmaltes empleados.

d) Aquellos otros documentos que se consideren oportunos para complementar la propuesta.

Artículo 4

La documentación a que se refiere el artículo anterior será elevada por la entidad local a la Consellería de Xustiza, Interior e Relacións Laborais. Una vez recibida, esta consellería solicitará en el plazo de treinta días hábiles el informe de la Comisión de Heráldica, quien a su vez podrá solicitar dictamen de la Real Academia Española de la Historia o de otra institución análoga. Se en el plazo de dos meses no se emitiese el citado dictamen, que en ningún caso será vinculante, la Comisión de Heráldica procederá de acuerdo con sus propios criterios.

El informe de la Comisión de Heráldica de la Xunta de Galicia, que tendrá carácter vinculante, deberá de emitirse en el plazo de tres meses. Se en dicho plazo no se recibiese este informe, o otra comunicación al respecto se dará curso al expediente sin más trámite.

Artículo 5

Si la Comisión de Heráldica emite informe favorable al expediente o no emite su informe en el plazo previsto en el número 2 del artículo anterior, el conselleiro de Xustiza, Interior e Relacións Laborais elevará al Consello de la Xunta de Galicia propuesta de aprobación del expediente.

Artículo 6

En el caso de que el informe a que hace referencia el artículo anterior no fuese favorable a la pretensión de la entidad local, se le dará a ésta un plazo de audiencia de dos meses, durante el cual podrá adoptar nuevo acuerdo en pleno modificando su propuesta para adecuarla a las recomendaciones de la Comisión de Heráldica. El certificado del acuerdo se unirá al expediente, al que se le dará el trámite previsto en el artículo 4º. De no cumplirse este requisito por la entidad local proponente en el plazo señalado, la Consellería de Xustiza, Interior e Relacións Laborais dictará resolución motivada dando fin al expediente.

III.- EXPEDIENTE ADMINISTRATIVO

Por iniciativa del Concejal de Protocolo del Ayuntamiento de Narón, se encarga al Archivero e Historiador municipal Don Andrés Pena Graña, la elaboración de un estudio sobre la realidad en la pretensión de aquel título, constatando el citado funcionario, que tal distinción fue otorgada por SM el Rey D. Alfonso XI, con motivo del pronto auxilio prestado por diversos caballeros de estas tierras al Monarca en la batalla conocida como “El Salado” de Cabo Tarifa.

Por iniciativa do Concelleiro de Protocolo do Concello de Narón, encárgase ao Arquiveiro e Historiador municipal Don Andrés Pena Graña, a elaboración dun estudo sobre a realidade na pretensión daquel título, constatando o citado funcionario, que tal distinción foi outorgada por SM o Rei D. Alfonso XI, con motivo do pronto auxilio prestado por diversos cabaleiros destas terras ao Monarca na batalla coñecida como “O Salado” de Cabo Tarifa.

No segundo tercio do século XVI, Vasco D’Aponte, anota en su Recuento de las Casas Antiguas del Reino de Galicia: “Después […] se quenta la de Lago por muy antigua. Diçen que salieron de Françia o de Inglaterra y que vinieron de allí a probar a Galiçia, y por venir de alta sangre, que havía hombres de Don; y créolo porque ay una fortaleza metida en la mar, solar antiguo desta casa, muy acerca de la terra, la cual se llama oi en dia la peña de don Lope […] Y aquella Peña de don Lope que está metida en la mar es la fortaleza del solar de Lago. […] de manera que tiene fama, que en todo el obispado de Mondoñedo, de siete u ocho casas que son allá, era la más antigua según fama y más poderosa”. Narón II (1992), 384, 385. Lenda da Lopesa IV. Deseño de Carlos Alfonzo para O Val, a Súa Historia da Cooperativa O Val; Fundación Terra de Trasancos e Concello de Narón. [IL] © Cooperativa O Val; Carlos Alfonzo;  © Concello de Narón. Todos os dereitos reservados.

Así, indicaba, que en el año de 1377, y ante el Juez Real Don Martín Eanes, los hombres de los Cotos del actual municipio de Narón declaraban lo siguiente:

Así, indicaba, que no ano de 1377, e ante o Xuíz Real Don Martín Eanes, os homes dos Coutos do actual municipio de Narón declaraban o seguinte:

Sustén D’Aponte que nesta fortaleza Gil Pérez de Lago matou á sua mulher propiciando a ruína da casa a meados do século XIV: “Este Gil Pérez de Lago en este tiempo, no se por qué caso, mató a su muger; por lo cual perdió sus tierras y señoríos, y de allí quedó la casa baxada; y perdió el apellido, aunque aún tienen las armas”. Narón… II (1992), 370; 384, 385. Gil Pérez de Lago disposto a matar a sua esposa. Deseño de Carlos Alfonzo para O Val, a Súa Historia da Cooperativa O Val; Fundación Terra de Trasancos e Concello de Narón. [IL] © Cooperativa O Val; Carlos Alfonzo;  © Concello de Narón. Todos os dereitos reservados.

Siempre en la dicha tierra del dicho monesterio ovieron grandes Sennores naturales que servyran  a los Reyes de Castilla que ovieron Reinado, señaladamente Gil Pérez e Fernán Pérez de Lago, con ciertos homes de la dicha tierra del coto de Pedroso, en repartymentos de omes fijosdalgo, agetaron con Do Pedro Fernández de Castro, mayordomo mayor del Rey Don Alfonso e Pertiguero mayor de tierra de Santiago e Adelantado de la frontera en la batalla de “El Salado” de Cabo Tarifa, que del dicho Sennor Rey fueron vencidos el gran poderoso Abofasén (Abu-I-Hassan) Rey de Ver Ameren e de Fes e de Tremes Marocos, Simuel Meca (Yusuf I), el Rey de Granada, por que el dicho Sennor Rey, a la escapada de dicha batalla, e por amor e ruego de los dichos sennores e pro el dicho privylegio del dicho monesterio que le fueron mostrados por tal, por que los religiosos del dicho monesterio rogasen a Dios por el dicho Sennor, todo por vien et fue su merced de prevyllejar al dicho menesterio e a todos los onbres moradores en la su tierra et feligresías e conllaciones, que no pagasen monedas por cabeças nin otros pechos asy que portadgos, estas cosas, los onbres moradores de las tierras del dicho coto de Pedroso no eran tenidos de pagar las dichas monedas nin otros pechos nin pedidos al dicho Sennor Rey pertenecientes.

Continuaba el Historiador señalando en su Informe:

Continuaba o Historiador sinalando no seu Informe:

“Se sabe por sucesivas confirmaciones de esta concesión de hidalguía, que inmediatamente después de rematada la contienda del Salado, “a la escapada de la dicha batalla” el Rey, agradeciendo los servicios de armas de los señores y vecinos de nuestros cotos, les otorgó el privilegio de la hidalguía; para después extenderse tal privilegio a las tierras del Monasterio de Xuvia. Tales concesiones regias fueron sucesivamente confirmadas por otros monarcas hasta llegar a los Reyes Católicos, a quienes debemos el conocimiento del tenor y alcance de estos privilegios, a través de un diploma dado en Tarancón el día 20 de marzo de 1484 y conservado en el Archivo de Simancas, del que extraemos lo siguiente:

“Sábese por sucesivas confirmacións desta concesión de fidalguía, que inmediatamente logo de rematada a contenda do Salado, “a la escapada da devandita batalla” o Rei, agradecendo os servizos de armas dos señores e veciños dos nosos coutos, outorgoulles o privilexio da fidalguía; para despois estenderse tal privilexio ás terras do Mosteiro de Xuvia. Tais concesións rexias foron sucesivamente confirmadas por outros monarcas ata chegar aos Reis Católicos, a quen debemos o coñecemento do tenor e alcance destes privilexios, a través dun diploma dado en Tarancón o día 20 de marzo de 1484 e conservado no Arquivo de Simancas, do que extraemos o seguinte:

Nos fue suplicado e pedido por merçed que les confirmásemos la dicha carta de previlejo e la merçed en ella contenida, por todo, segund que en ella se contyene, e nos, los sobredichos Rey don Fernando e Reyna Dona Ysabel, por fager bien et merçed en ella contenida e mandamos que lles vala e sea guardada sy e segund que mejor e más complidamente les valió e se ha guardado en tiempo del Rey Don Juan, bisabuelo del Rey Don Enrique, nuestro hermano e caro, fasta aquí. (AGS; R.G.S 20-III-1484, Tarazona, fol 2)”

Pues bien, con base en el meritado informe, la Alcaldía del Ayuntamiento remitió escrito al Jefe de la Casa de SM el Rey, en el que solicitaba la confirmación regia de tal título honorífico para el municipio de Narón y su capitalidad, así como guía en cuantas cuestiones procedimentales se hubieren de seguir.

Pois ben, con base no meritado informe, a Alcaldía do Concello remitiu escrito ao Xefe da Casa da SM o Rei, no que solicitaba a confirmación rexia de tal título honorífico para o Concello de Narón e a sua capitalidade, así como guía en cantas cuestións procedimentais houbérense a seguir.

En comunicación remitida por el entonces Jefe de la Casa del Rey, se informaba al Ayuntamiento, que en virtud de lo dispuesto en el Real Decreto 2568/1986, de 28 de noviembre, por el que se aprueba el Reglamento de Organización, Funcionamiento y Régimen Jurídico de las entidades locales, la concesión de honores y distinciones corresponde al órgano competente de la Comunidad Autónoma, por lo que de acuerdo con el vigente ordenamiento jurídico, SM el Rey no ha ratificado ninguno de los privilegios que por otros monarcas españoles fueron otorgados en épocas pasadas.

En comunicación remitida polo entón Xefe da Casa do Rei, informábase ao Concello, que en virtude do disposto no Real Decreto 2568/1986, de 28 de novembro, polo que se aproba o ‘Reglamento de Organización, Funcionamiento y Régimen Jurídico de las entidades locales’, a concesión de honores e distincións corresponde ao órgano competente da Comunidade Autónoma, polo que de acordo co vixente ordenamiento xurídico, SM o Rei non ratificou ningún dos privilexios que por outros monarcas españois foron outorgados en épocas pasadas.

A la vista del tenor literal de tal misiva, la Alcaldía acuerda elevar al Presidente de la Comunidad Autónoma, idéntica solicitud, así como petición de información y asesoramiento en cuestiones de protocolo y cauces de procedimiento para alcanzar tal fin.

Á vista do tenor literal de tal misiva, a Alcaldía acorda elevar ao Presidente da Comunidade Autónoma, idéntica solicitude, así como petición de información e asesoramiento en cuestións de protocolo e canles de procedemento para alcanzar tal fin.

La respuesta a la petición formulada, viene dada por una carta firmada por el Excmº Sr. Presidente de la Xunta de Galicia, en la que se informa de la inexistencia, en ese momento, de normativa alguna que habilite al Gobierno autonómico para el otorgamiento de tal condición honorífica, sin perjuicio de que en el futuro se pudiera considerar la elaboración de una normativa autonómica que permitiera la concesión de honores, títulos y distinciones a los municipios de Galicia.

A resposta á petición formulada, vén dada por unha carta asinada polo Excmº Sr. Presidente da Xunta de Galicia, en la que se informa da inexistencia, nese momento, de normativa algunha que habilite ao Goberno autonómico para o outorgamento de tal condición honorífica, sen prexuízo de que no futuro puidésese considerar a elaboración dunha normativa autonómica que permitise a concesión de honores, títulos e distincións aos municipios de Galicia.

Encontrándonos pues, con un expediente sin visos de continuidad, la Alcaldía solicita del autor de este trabajo, la emisión de informe jurídico sobre los cauces procedimentales a seguir,  en el que resumidamente, se  reconocía la posibilidad de actuar del modo que a continuación se dirá, apoyándose en la aplicación analógica de las normas, prevista en el Código Civil, reconocida para aquellos casos en los que aquéllas no contemplen el supuesto específico, pero regulen otro semejante entre los que se aprecie identidad de razón.

Atopándonos pois, cun expediente sen visos de continuidade, a Alcaldía solicita do autor deste traballo, a emisión de informe xurídico sobre as canles procedimentales a seguir,  no que resumidamente, recoñecíase a posibilidade de actuar do modo que a continuación se dirá, apoiándose na aplicación analógica das normas, prevista no Código Civil, recoñecida para aqueles casos nos que aquelas non contemplen o suposto específico, pero regulen outro semellante entre os que se aprecie identidade de razón.

O blasonamento ou descripción heráldica do escudo de Narón, é: “De azur, dúas espigas de trigo, de ouro, talladas e folladas do mesmo, os tallos postos en aspa, e unha áncora de prata, có cepo no abismo brochéante sobre os tallos das espigas. O xefe partido: a destra, de ouro cinco trabas de azur: a sinistra, de azur, dúas chaves de ouro adosadas e entretidas, os paletós en alto e os aneis en forma de rombos pometeados. Ao timbre, coroa real pechada.”

Así se estimaba factible y por analogía con la regulación establecida en la legislación autonómica para la adopción de símbolos, escudos heráldicos y banderas propios y privativos por las Corporaciones Locales, seguir las siguientes actuaciones:

Así se estimaba factible e por analoxía con a regulación establecida na lexislación autonómica para a adopción de símbolos, escudos heráldicos e bandeiras propios e privativos polas Corporacións Locais, seguir as seguintes actuacións:

PRIMERO.- Adoptar acuerdo provisional por el Pleno Municipal del Ayuntamiento de Narón bastando la mayoría simple de sus miembros a tal fin, recuperando el Título señalado, siempre y cuando en aquel acuerdo y en el expediente tramitado se expresaren las razones que justificasen la histórica concesión regia de aquella distinción. (Memoria histórica).

PRIMEIRO.- Adoptar acordo provisional polo Pleno Municipal do Concello de Narón bastando a maioría simple dos seus membros a tal fin, recuperando o Título sinalado, a condición de que naquel acordo e no expediente tramitado expresárense as razóns que xustificasen a histórica concesión regia daquela distinción. (Memoria histórica).

SEGUNDO.- Pese a no establecerlo así la normativa aplicable para supuestos similares, y siguiendo el criterio dado por la redacción de “El Consultor” en contestación a la consulta evacuada en un supuesto similar (Nº EC: 02893/ Nº Revista: 20 / Nº Marginal: 196 / Año: 1996), se estimó oportuno seguir un trámite de información publica del acuerdo adoptado por el Pleno Municipal, a efectos de que los vecinos y colectivos afectados pudieran alegar o sugerir lo que por conveniente estimaren.

SEGUNDO.- Pese a non establecelo así a *normativa aplicable para supostos similares, e seguindo o criterio dado pola redacción de “O Consultor” en contestación á consulta evacuada nun suposto similar (*Nº *EC: 02893/ *Nº Revista: 20 / *Nº *Marginal: 196 / Ano: 1996), estimouse oportuno seguir un trámite de información publica do acordo adoptado polo Pleno Municipal, a efectos de que os veciños e colectivos afectados puidesen alegar ou suxerir o que por conveniente estimaren.

TERCERO.- Si no se producían tales sugerencias o reclamaciones o, en otro caso, adoptando nuevo acuerdo plenario a la vista de aquéllas, se acordó elevar testimonio del procedimiento seguido a la Comunidad Autónoma (Xunta de Galicia), con el fin de que por el organismo competente dependiente de aquella se informara del ajuste de lo actuado a la historia y al derecho y definitivamente así se reconociera por la administración autonómica  tal distinción.

TERCEIRO.- Se non se producían tais suxestións ou reclamacións ou, noutro caso, adoptando novo acordo plenario á vista daquelas, acordouse elevar testemuño do procedemento seguido á Comunidade Autónoma (Xunta de Galicia), co fin de que polo organismo competente dependente daquela informásese do axuste do actuado á historia e ao dereito e definitivamente así se recoñecese pola administración autonómica  tal distinción.

CUARTO.- Finalmente y en aras a la necesaria colaboración entre las instituciones do Estado, se daría cuenta a la Jefatura del Estado, de los acuerdos que se adoptaren.

CUARTO.- Finalmente e en aras á necesaria colaboración entre as institucións do Estado, daríase conta a la Jefatura do Estado, dos acordos que se adoptaren.

En base, pues, a la posibilidad apuntada, el Pleno municipal del Ayuntamiento de Narón adoptó efectivamente y por unanimidad de sus miembros, acuerdo provisional de recuperación del título de “Fidalga Cidade”, publicando posteriormente en los diarios oficiales de la Comunidad Autónoma y de la Provincia la apertura de un periodo de información pública para que vecinos e interesados pudieran presentar las sugerencias o alegaciones que estimaren procedentes, sin que, durante aquel plazo expositorio, se presentara alguna.

En base, pois, á posibilidade apuntada, o Pleno municipal do Concello de Narón adoptou efectivamente e por unanimidad dos seus membros, acordo provisional de recuperación do título de “Fidalga Cidade”, publicando posteriormente nos diarios oficiais da Comunidade Autónoma e da Provincia a apertura dun periodo de información pública para que veciños e interesados puidesen presentar as suxestións ou alegacións que estimaren procedentes, sen que, durante aquel prazo expositorio, presentásese algunha.

Con toda la documentación aludida, fue remitida copia completa del expediente a la Comunidad Autónoma, explicitando en tal comunicación, la propuesta municipal de que fuera la Comisión de Heráldica (adscrita a la Consellería de Xustiza, Interior e Administración Local, constituida como órgano consultivo de la Xunta de Galicia al que corresponde emitir informe vinculante en los procedimientos de aprobación, modificación o rehabilitación de escudos heráldicos o banderas de las entidades locales gallegas), quien informara aquél, por estimar indubitados los conocimientos historiográficos de sus integrantes.

Con toda a documentación aludida, foi remitida copia completa do expediente á Comunidade Autónoma, explicitando en tal comunicación, a proposta municipal de que fose a Comisión de Heráldica (adscrita a la Consellería de Xustiza, Interior e Administración Local, constituída como órgano consultivo da Xunta de Galicia ao que corresponde emitir informe vinculante nos procedementos de aprobación, modificación ou rehabilitación de escudos heráldicos ou bandeiras das entidades locais galegas), quen informase aquel, por estimar indubitados os coñecementos historiográficos dos seus integrantes.

Así mismo, en la precitada comunicación se solicitaba la máxima agilización en la adopción de un pronunciamiento expreso sobre la cuestión que tratamos, anunciando que el Consistorio de Narón no procedería a la aprobación definitiva de la recuperación del título honorífico, en tanto en cuanto la Administración Autonómica no comunicara de forma expresa acuerdo al respecto, o bien entendiendo éste favorablemente emitido por la figura del silencio administrativo positivo, ya previsto, para el supuesto de ausencia de resolución en el plazo de tres meses, en los expedientes de adopción o rehabilitación de símbolos, cuya aplicación analógica se instaba.

Así mesmo, na precitada comunicación solicitábase a máxima axilización na adopción dun pronunciamento expreso sobre a cuestión que tratamos, anunciando que o Consistorio de Narón non procedería á aprobación definitiva da recuperación do título honorífico, sempre que a Administración Autonómica non comunicase de forma expresa acordo respecto diso, ou ben entendendo este favorablemente emitido pola figura do silencio administrativo positivo, xa previsto, para o suposto de ausencia de resolución no prazo de tres meses, nos expedientes de adopción ou rehabilitación de símbolos, cuxa aplicación analógica se instaba.

En breve plazo, la Comunidad Autónoma comunicó al Ayuntamiento que efectivamente la documentación remitida había sido entregada a los expertos integrantes de la Comisión de Heráldica con el fin de deliberar en una próxima reunión de aquel organismo consultivo, la conveniencia de iniciar el correspondiente expediente para proceder, en su caso, a resolver expresamente sobre la procedencia de la declaración instada por el Consistorio.

En breve prazo, a Comunidade Autónoma comunicou ao Concello que efectivamente a documentación remitida fora entregada aos expertos integrantes da Comisión de Heráldica co fin de deliberar nunha próxima reunión daquel organismo consultivo, a conveniencia de iniciar o correspondente expediente para proceder, no seu caso, a resolver expresamente sobre la procedencia da declaración instada polo Consistorio.

Obtenido que lo sea, en su caso, el título histórico pretendido por el Ayuntamiento, bien por reconocimiento expreso del órgano superior de gobierno de la CC.AA. de Galicia, bien por silencio administrativo positivo, Narón, con sus aproximadamente treinta y cinco mil  [hoy al pie de cuarenta mil] habitantes, se constituirá en la octava ciudad de Galicia, y además, será FIDALGA.

Obtido que o sexa, no seu caso, o título histórico pretendido polo Concello, ben por recoñecemento expreso do órgano superior de goberno da CC. AA. de Galicia, ben por silencio administrativo positivo, Narón, cos seus aproximadamente trinta e cinco mil habitantes [hoxe ao pé de corenta mil habitantes], constituirase na oitava cidade de Galicia, e ademais, será FIDALGA.

Firmado/Asinado :

ALFONSO DE PRADO FERNÁNDEZ CANTELI

SECRETARIO DEL AYUNTAMIENTO DE NARON

TRABAJO ELABORADO POR  D. ALFONSO DE PRADO FERNÁNDEZ CANTELI EN EL AÑO 2003 / TRABALLO ELABORADO POR  D. ALFONSO DE PRADO FERNÁNDEZ CANTELI NO ANO 2003
Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en Uncategorized | Deixar un comentario

DIREITO COMÚN CELTOATLÁNTICO: FIR COIRI OU PENA CALDARIA

FIR COIRI OU PENA CALDARIA DIREITO COMÚN CELTOATLÁNTICO FIR COIRI OU PENA CALDARIA. DEREITO COMUM CELTOATLÂNTICO

Esta ilustración do Pleito Liuva-Antino, famoso caso dos anos centrais da Idade Media, realizada por Eva Merlán baixo miña dirección para Narón, unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos [1ª ed. maio 1995; 2ª ed. maio 2009, p 50. E. Merlán; A. Pena; A. Filgueira, autores. Concello de Narón Editor], mostra a aplicación segundo o universal dereito Celta do FIR COIRI , PENA CALDARIA no Mosteiro de Xuvia, Concello de Narón o día 1º de agosto de 1069, revelando a inxustiza e a opresión  dos poderosos

Esta ilustração do Pleito Liuva-Antino, famoso caso dos anos centrais da Idade Média, realizada por Eva Merlán baixo minha direção para Narón, unha História Ilustrada na Terra de Trasancos [1ª ed. maio 1995; 2ª ed. Maio 2009, p 50. E. Merlán; A. Pena; A. Filgueira, autores. Concello de Narón Editor], mostra a aplicação segundo o universal direito Celta do FIR COIRI ou PENA CALDARIA no Monasterio de Juvia, Concello de Narón no dia 1º de Agosto de 1069, revelando a injustiça e a opresión dos poderosos.

Toponimia, hábitat e rede viaria de Xuvia em tempos de Froila Bermúdez,  Liuva e Antino. Deseño de José Ramón Fernández Villares [ex López Bouza e A. Pena Graña]

Liuva era dono dun pomar en A Maciñeira e outras heredades na Gatoira (Gatão) (144-149), lugar próximo ao monasterio de S. Martiño, panteón dos Petriz [prosápia dos condes de Traba e Trastámara]. Ambicionando o abade e os monxes de San Martinho de Xuvia as mazás, ou a sidra, falsificaron un documento notarial -segundo o cal Dona Aragunta  tería donado esas herdades nun testamento ao mosteiro- demandando a Liuva.

coutojuvia3 001

Toponimia, hábitat e rede viaria de Xuvia em tempos de Froila Bermúdez,  Liuva e Antino. Deseño de José Ramón Fernández Villares [ex López Bouza e A. Pena Graña]

así un litigio que nosos diplomas nomean intentio [Orta est intentio] con voz prestada do dereito privado romano nacida segundo D’ors [Dereito Privado Romano 1983, 119 e 120] “das accións encamiñadas a dividir unha cousa común”, onde o xuíz supostamente

non se limita a condenar ao pagamento dunha determinada cantidade de diñeiro, senón que debe producir unha división ou repartición entre os litigantes. O dereito pretendido polo demandante se sustancia naquela cláusula da que se chama ‘intentio’

Mais que en realidade aplica o Dereito Celta, a consuetam rationem da Terra de Trasancos, vixente [como hoxe o Dereito Canónico na Igrexa Católica], en todo o Atlântico e na Europa Celta continental

Compilado por Binchy para Irlanda en 1978 de varias fontes : Collectio Canonum Hibernensis (c. 720); ou a Senchas Már, “Gran Tradición” [Consueta Ratio Maior]  (ca 730).

liuvantino1

Copia do século XIII. A.H.N., Cód. 1047 B [= 1041B en 1992], n. 69  fol. 15 v. regras 13 a 41, e fol 16 r., regras 1 a 6. Ofrezo miña lectio directa de 1992 xa que a transcripción de Montero Díaz (ob. cit. Doc. IV, pág. 59 e 60) presenta alguns saltos de regras grandes [por exemplo as núm. 27 e 28]. In Era ICVII et quot Kalendas Auggusti. Orta fuit intento inter Antinus abba et fratres sancti Martini, et Liuva super hereditates et pumares de monasterio sancti Martini. Intendentes et contendentes unus con alios, Antinus abba et Liuva ic in monasterio Sancti Martini, ante dominus noster et iudex, et alii multorum proli bene natorum, dicentel ille abba et fratres monasterii ad Liuba pro hereditate que tenebat de Gataon, que est testata de monasterio cum suas adjuntiones et suos pumares : “tercia portione integra quantum me compotet inter meos germanos uel heredes”. Et testabit ipsas hereditates et ipso Kasale cum suas adjunciones ad ipso monasterio sancto Martino domina Aragunti, per sua anima, de Gatone quod superius nominabimus. Et est ipsa villa et pumare Territorio Trasanquos, villa quos vocitant Neixa, in loquo predicto, inter Kasa de Eika Duminizi, et de ipse Liuva, et vocitant ibi Kasale de Gaton prope rivulo que discurre sico pro ad Superato et intra ibi in illo mare discurrentes ad monasterio sancti Martini. Dicente in concilio ille abba domino Antino et frates ipsius monasterio ad Liuva quos tenebat subcitatas hereditates et pumares de Sancto Martino et de suos testamentos ibidem in ipsa villa de Neixa, respondente Liuva a ipso abbate et fratres quia tenebat sua veritas, et non de sancto Martino, et dicebat mentira supposita et pro tali actio devenerunt inde in concilio ille abba ab aralia et ad iudicio ante domino nostro et iudex froila Vermudiz, et alii multorum, et elegerunt et iudicaverunt hic in sancto Martino, pro ipsas hereditates pro ipsos pumares de ipso monasterio que iurasse Liuva pro se cum duas testimonias, et eleccisse de pena caldaria pro ipsas hereditates et pumares de Gatone que mitebat in contensa quia non erant testatas in monasterio Sancto Martini, nec non erat sua veritas et pro alias hereditates et testaciones ipsius monasterii que non celabat de illas nec celasset et iurasset ille cum una testimonia et si eixise illa penam ostulata, que pariasset illas hereditates et illos pumares qua modo lex et iudices hordinassent pro veritate, et timente Liuva penam, et parit et cognovit se in veritate, et fabulabat cum homines bonos et suos amicos et subicitabat se ad pedes ad ille abba domino Antino et ad fratres ipsius monasterii, que leixasent illo de Iura et de pena, et sic leixarunt propter Deum et suas animas, et pro tali actio rei posito juidicio adsignabat Liuva ad ille abba post partem ipsius monasterio illo Kasale et illa hereditate de Gaton et iii de illo pumares quos mittebat in contensa et ipso pumare in loco predicto inter illo Rio Sico que discurre pro ad Superato, et iusta illo sauto de iii ad illa fonte de Guail, damus atque concedimus vobis fratres et ad ipso monasterio atque consignamus et agnitio facimus et confirmamus de illo pumare ut habeatis illo semper firmiter in illo monasterio et fratres ibi habitantes et invita sancta perseverantes, uel qui illo monasterio obtinuerit habeant  et posideant iuri quieto evo et pereni. Ita ut de hodie die uel tempore de iuri meo adrrasa et in vestro dominio ipsus monasterio et fratres tradito atque confirmato et habeant et possideant in toto tempus uel tempore usque in finem seculi. Si quis tamen, quod fieri non credo, aliquis homo ex generis nostris, propinquis uel extraneis, filiis uel nepos a irrumpendum venerit uel venero contra hanc scripturam agnitionis testamenti pariat contra partem ipsius monasterii sancto Martino uel a quis […]

XPS. Primeiro de Agosto de 1069 [Era iª cª viiª et quot kalendas augusti]. Iniciouse un preito [intentio] entre o abade Antino e os frades de San Martiño, e Liuva sobre unhas herdades e pomares [terreo dedicado ao cultivo de maciñeiras] que son do mosteiro de San Martiño, acusándose e contendendo [intendentes et contendentes] os uns con os outros, o Abade Antino e Liuva, aquí no Mosteiro de San Martiño, diante do noso señor e xuíz [o conde Froila Bermudez], e de moitos outros, nobres todos eles (proli bene natorum), dicindo a Liuva o abade e frades do mosteiro por causa da herdade que tiña de Gatón que achase testada ao mosteiro, con os seus anexos [adjuntiones] e os seus pomares ‘a terceira parte íntegra de canto me corresponde entre meus irmáns ou herdeiros’, e foi testada de Dona Aragunta, pela súa anima, as herdades e o casal [ipsas hereditates et ipso kasale] de Gatón que xa antes nomeamos [de Gatón (hoxe A Gateira) quod superius nominabimus]. E achase esta uilla e pomar (ipsa uilla e pomar) no Território de Trasancos, na uilla [dentro dos seus limites antergos ou xurisdición] que chaman Neixa [uilla quos vocitant Neixa], no seguinte lugar, entre a casa de Eika Dominguez [Eika Dominici] e a do mesmo Liuva, e coñecese ese sitio pelo nome de Casal de Gatón [et uocitant ibi Kasale de Gatón] ao rente do río que discorre seco até Suprado [Superato] onde entra no mar levando o cauce en dirección a San Martiño.

Dicindo en concilio o abade don Antino e os frades do mosteiro a Liuva que tiñan as mencionadas herdades e pomares de San Martiño e os seus testamentos alí na vila de Neixa, respondendo Liuva ao abade e frades que el tiña súa verdade, e non [eran] de san Martiño; e dicía unha mentira suposta e por tal acción foran logo en concilio o abade ante as aras e a xuízo ante noso señor e xuíz Froila Vermudez, e de outros moitos, e decidiron e julgaron aquí en San Martiño, pelas ditas herdades pelos ditos pomares do mosteiro, que xurase Liuva por el con dúas testemuñas, e que escollese da pena caldaria pelas herdades e pomares de Gatón que metía en contenda, porque non estaban testadas no Mosteiro de San Martiño, e que non era súa a verdade; e por outras herdades e testadas do mosteiro que non coidaba delas, nin as coidara, e que jurasse el con unha testemuña, e que se escollese a Pena Caldaria, que pagase as herdades e os pomares no modo en que a lei e os xuíces ditaminaran por verdade. E temendo Liuva a pena, obedeceu e recoñeceuse en verdade, e conversaba con os homes bos e con seus amigos ,e axeonllábase aos pes do abade Don Antino e dos frades do mosteiro, que o librasen de Dereito e de pena, e así o libraron por Deus e polas súas ánimas. E por tal acción, reposto o tribunal, asinaba Liuva ao abade e á parte do dito mosteiro o casal e a herdade de Gaton, e a terza dos ditos pomares que metera en preito; e dito pomar está no dito lugar entre o Rio Seco que discorre a Suprado, e fronte ao Souto de Tres á fonte de Guail.

Damos e concedemos a vos, Frades, e ao dito mosteiro e o consignamos e facemos avinza [agnitio] e confirmamos de dito pomar para que o teñades sempre de modo firme na voz do mosteiro e frades que alí moran e perseveran en vida santa, e todo o que o mosteiro obtivera, o teñan e posúan en quieto e pacifico dereito en todo o tempo para sempre. De modo que do día de hoxe en adiante, tirado do meu dereito sexa traspasado a voso dominio, do mosteiro e dos frades, e confirmado, e que o tenham e posúan para sempre en todo o tempo até o fin dos séculos.

E também si, cousa que non penso que pase, algún home da nosa familia, próximo ou extaño, fillos ou netos, viñeran a irrumpir, ou eu viñera contra esta escrita de recoñecemento de testamento [agnitionis testamenti], pague a parte do Mosteiro de San Martiño, ou a quen [levara a súa voz, a dita uilla, con os seus anexos e pomares, dobrada ou triplicada, con cuanto por vos fora mellorado, e que vos a teñades para sempre].

XPS. Primeiro de Agosto de 1069 [Era iª cª viiiª et quot kalendas augusti]. Iniciou-se um preito [intentio] entre o abade Antino e os frades de São Martinho, e Liuva sobre umas herdais e pomares [terreno dedicado ao cultivo de maciñeiras] que são do mosteiro de São Martinho, acusando-se e contendendo [intendentes et contendentes] os uns com os outros, o Abade Antino e Liuva, aqui no Mosteiro de São Martiño, diante do nosso senhor e juiz [o conde Froila Bermudez], e de muitos outros, nobres todos eles [proli bene natorum], dizendo a Liuva o abade e frades do mosteiro por causa da herdade que tinha de Gatón que achasse testada ao mosteiro, com os seus anexos [adjuntiones] e os seus pomares ‘a terceira parte íntegra de canto me corresponde entre meus irmãos ou herdeiros’, e foi testada de Dona Aragunta, pela sua anima, as herdades e o casal [ipsas hereditates et ipso kasale] de Gatón que já antes nomeamos [de Gatón (hoje A Gateira) quod superius nominabimus]. E achasse esta uilla e pomar (ipsa uilla e pomar) no Território de Trasancos, na uilla [dentro dos seus limites antergos ou xurisdição] que chamam Neixa [uilla quos vocitant Neixa], no seguinte lugar, entre a casa de Eika Dominguez [Eika Dominici] e a do mesmo Liuva, e conhecesse esse sítio pelo nome de Casal de Gatón [et uocitant ibi Kasale de Gatón] ao rente do rio que discorre seco até Suprado [Superato] onde entra no mar levando o cauce em direcção a São Martinho.

Dizendo em concilio o abade dom Antino e os frades do mosteiro a Liuva que tinham as mencionadas herdades e pomares de São Martinho e os seus testamentos ali na vila de Neixa, respondendo Liuva ao abade e frades que ele tinha sua verdade, e não [eram] de são Martiño; e dizia uma mentira suposta e por tal acção foram logo em concilio o abade ante as aras e a julgamento ante nosso senhor e juiz Froila Vermudez, e de outros muitos, e decidiram e julgaron aqui em São Martiño, pelas ditas herdades pêlos ditos pomares do mosteiro, que jurasse Liuva por ele com duas testemunhas, e que escolhesse da pena caldaria pelas herdades e pomares de Gatón que metia em contenda, porque não estavam testadas no Mosteiro de São Martinho, e que não era sua a verdade; e por outras herdades e testadas do mosteiro que não cuidava delas, nem as cuidara, e que jurasse ele com uma testemunha, e que se escolhesse a Pena Caldaria, que pagasse as herdades e os pomares no modo em que a lei e os juízes ditaminaram por verdade. E temendo Liuva a pena, obedeceu e reconheceu-se em verdade, e conversava com os homens bons e com seus amigos, e ajoelhava aos pes do abade Dom Antino e dos frades do mosteiro, que o livrassem de Direito e de pena, e assim o livraram por Deus e pelas suas ánimas. E por tal acção, reposto o tribunal, assinava Liuva ao abade e à parte do dito mosteiro o casal e a herdade de Gaton, e a terza dos ditos pomares que metera em preito; e dito pomar está no dito lugar entre o Rio Seco que discorre a Suprado, e fronte ao Souto de Três à fonte de Guail.

Damos e concedemos a vos, Frades, e ao dito mosteiro e o consignamos e fazemos avinza [agnitio] e confirmamos de dito pomar para que o tenhais sempre de modo firme na voz do mosteiro e frades que ali moram e perseveram em vida santa, e tudo o que o mosteiro obtivera, o tenham e possuam em quieto e pacifico direito no tempo todo para sempre. De modo que do dia de hoje em adiante, tirado do meu direito seja traspassado a vosso domínio, do mosteiro e dos frades, e confirmado, e que o tenham e possuam para sempre no tempo todo até o fim dos séculos.

E também se, coisa que não penso que passe, algum homem da nossa família, próximo ou estranho, filhos ou netos, vieram a irromper, ou eu viera contra esta escrita de agnição de testamento [agnitionis testamenti], pague a parte do Mosteiro de São Martiño, ou a quem […].

liuvantino2par

Copia do século XIII. A.H.N., Cód. 1047 B [= 1041B en 1992], n. 69  fol. 16 r. regras 13 a 41, e fol 16 r., regras 1 a 6. [uel a quis] / voci sue pulsaverit, ipsa villa cum suas aiutiones et pumares duplato uel triplato uel quantum ad vobis fuerit melioratum et vobis perpetim habitura. Facta scriptura agnitionis testamenti quot et Era de super. Ego Liuva et omnis vox mea in hanc scripturam agnitionis testamenti uel comparationis manus meas roboravi (Signum) qui presentes fuerunt: Gondisendo testis, Gondemarus testis. Antinus, abba, confirmat. Item Gondemarus confirmat. Andreas confirmat. Eremosendo confirmat, Danungius? confirmat. Osario testis et confirmat. Donninus confirmat. Eika confirmato Gondisindus confirmat. Ero confirmat. Fernandus confirmat. Willerlan qui dinumerat- [Signum].

[ […] ou a quen] levara a sua voz, a dita uilla cos seus anexos e pumares dobrada ou triplicada, con cuanto por vos fora mellorado, e que vos a teñades para sempre.

Feita a escritura de recoñecemento [agnitionis] do testamento o día e era arriba sinalada. Eu Liuva e toda a miña voz en esta escritura de recoñecemento de testamento ou compra asino coas miñas propias mans [signum]. Estiveron presentes:

Gondisendo testemuña, Gondemarus testemuña. Antino, abba, confirma. Item Gondemaro confirma. Andreas confirma. Eremosendo confirma, Danungio? confirma. Oseiro testemuña e confirma. Donnino confirma. Eika confirmado Gondisindo confirma. Ero confirma. Fernando confirma. Willerlan que traslada- [Signum].

[ […] ou a quem] levara a sua voz, a dita uilla com os seus anexos e pomares dobrada ou triplicada, com cuanto por vos fora melhorado, e que vos a tenhais para sempre.

Feita a escrita de reconhecimento [agnitionis] do testamento o dia e era arriba assinalada. Eu Liuva e toda a minha voz nesta escrita de reconhecimento de testamento ou compra assino com as minhas próprias mãos [signum]. Estiveram presentes:

Gondisendo testemunha, Gondemarus testemunha. Antinus, abba, confirma. Item Gondemaro confirma. Andreas confirma. Eremosendo confirma, Danungio? confirma. Osario testemunha e confirma. Donnino confirma. Eika confirmado Gondisindo confirma. Ero confirma. Fernando confirma. Willerlan que transfere- [Signum].

Liuva era dono de um pomar em ‘A Maçinheira’ e outras heredades na Gatoira (Gatão) (144-149), lugar próximo do monasterio de S. Martinho, panteão dos Petriz [prosápia dos condes de Trava e Trastámara]. Ambicionando o abade e os monges de San Martinho de Juvia as maçãs, ou a sidra, falsificarão um documento notarial -segundo o qual Dona Aragunta as teria doado num testamento ao mosteiro-, demandando a Liuva.

Nasce assim um litigio que nossos diplomas nomeiam intentio [Orta est intentio…] com voz prestada do direito privado romano nascida segundo D’ors [Direito Privado Romano 1983, 119 e 120] “das ações encaminhadas a dividir uma coisa comum”, onde o juiz supostamente

não se limita a condenar ao pagamento duma determinada quantidade de dinheiro, senão que deve produzir uma divisão ou partilha entre os litigantes. O direito pretendido pelo demandante se substância naquela cláusula da que se chama intentio

Mas que em realidade aplica o Direito Celta, a consuetam rationem da Terra de Trasancos, vigente  [como hoje o Direito Canónico na Igreja Católica], em todo o Atlântico e na Europa Celta continental -compilado para Irlanda em 1978 de várias fontes por Binchy: Collectio Canonum Hibernensis (c. 720); ou a (Consueta Ratio Maior) Senchas Már, “Grande Tradição” (ca 730). 

O pleito Liuva-Antino mostra o vernáculo dereito Celta común Galaico ‘con vernices tomados do mundo romano ou germánico’, usualmente considerado ora romano, ora germánico, ora un híbrido romano-germánico.

O pleito Liuva – Antino mostra o vernáculo direito Celta comum Galaico ‘com vernices tomados do mundo romano ou germánico’, usualmente considerado, ora romano, ora germánico, ora um híbrido romano-germánico.

“No dereito procesual astur-leonés [é galego!] barallábanse e confundian-se” -di Sánchez Albornoz amoldando o desexo á realidade – “as dúas tradicións germana e romana”;  para el non existe un tradición consuetudinaria Celta en España e descoñece a existencia das galaicas trebas ou toudos, e súa continuidade nas terras, comisos, territorios, etc. Pena 1991 e 1992-

como en tantos outros ordes da vida xurídica da época. Dun modo evidente predominaba o sistema oral, formulista, público do proceso germano, sobre o sistema escrito, inquisitorio do proceso romano [In Historia de España de D. Ramón Menéndez Pidal (director) volume VII, 467  e ss]

“No direito processual astur-leonés [é galego!] baralhavam-se e confundiam” -diz Sánchez Albornoz amoldando o desejo à realidade – “as duas tradições germana e romana” -para ele não existe um tradição consuetudinaria celta em Espanha porque desconhece a existência das galaicas trebas ou toudos, e sua continuidade nas terras, comisos, territorios, etc. Pena 1991 e 1992

como em tantos outros ordens da vida jurídica da época. De um modo evidente predominaba o sistema oral, formulista, público do processo germano, sobre o sistema escrito, inquisitorio do processo romano. In História de Espanha de D. Ramón Menéndez Pidal (diretor) volume VII pp. 467 e ss. 

O Conde Froila Vermúdez o primeiro de agosto de 1069 ía presidir un xuízo en seu mosteiro. O Conde era algo máis que propietario en Xuvia dun mosteiro, era Señor de moitas Terras ou bisbarras, entre elas Trasancos, Labacengos, Arrós, Bezoucos e Terra de Nemitos.

O Conde Froila Vermúdez o primeiro de agosto de 1069 ia presidir um julgamento em seu monasterio. O Conde era algo mais que proprietário em Xuvia de um monasterio, era Senhor de muitas Terras “bisbarras”, entre elas Trasancos, Labacengos, Arrós, Bezoucos e Terra de Nemitos.

As in Ireland (MacCone 1990; Gibson 1995; Byrne 1971), Wales (Hubert ), Scotland (A. Dogshon), continental Europe (Wens; Halselgrove) and the Nordic countries (Kristiansen), the ancient Gallaecia configured itself as a succession of political territories that probably emerged at an early stage. In Treba y Territorium (USC 2004), in a long term study (1987-2010) of a Galician shrine in Narão (Northwest Galiza), this author notes a Neolithic origin of the Treba .
Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”,” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arrós or County Arrós. And the voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of The Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician language. Towards the end of the registration TREBA-RUNE [psb. determinant “of the Treb” + determinated “Moon” (r / l) “Luna”, and, again REVE TR[EBARUNA?] – psb. Old Irish Re, Re-ve “moon” ; lán na ré “full moon” cf RE-VE LANGA psb. “Full Moon Ascending” ], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “stone altar”, meaning the ancient voice pala “stone”, (Old Irish fail),  “stone of the tribe” in terms of sacred geography. The stone altar also appears as TOUDO-PALA (* TEWTO-PALA, “Túatha-Fáil” ) or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/cf. Cruachan “Stone altar” TOUDADIGO (as Teutates), “of the túath“]. In the epigraphic record of the Northwest’s  also the voice TREB [A] appears in Gallaecia Bracarense in a cruciform landmark terminalis pointing border of Obili [-anci?]: TERM [MINVS] TREB [AE] OBILI [-ORUM/-ANCORUM?], in Sanfins; Valpaços, Chaves (Portugal)]
Hubert assinala que Gales conheceu a palavra TREBA para o Teritório Político, dantes de que quatro reinos se repartissem o país subdividido em distritos chamados Can/tref. As vozes CONTREBIA (Celtiberia) e CONTRIBUTI in Interim Oscenses et Calagurritani qui erant cum oscensibus contributi (Caesar BC 1, 60), expressam confederación; as vozes ATREBATES e ATTRIBUTI , expressam a anexión por conquista de umas tribos a outra à que pagam tributo, censum (lat. AT/TRIBUERE, in p. e. insulae Rhodis attributae, “ilhas anexadas a Rodas”.

Nunca mellor dito as bases de seu “condado” eran territoriais. A Terra, chamada ut supra no mundo céltico galego da idade do ferro Treba ou Toudo -ing. Treba; irl. Túath/(Trebad); gal. Cantref– era aínda a base da articulación política, económica, relixiosa e social. Desde súas orixes en que un *corono, rí, princeps, xefe de homes armados, ocupaba a función soberana e até o século XII, se nomeando os condes principes ou imperantes da Terra, o Territorio Político non perdeu seu carácter.

Nunca melhor dito as bases de seu ‘condado’ eram territoriais. A Terra, chamada ut supra no mundo céltico galego da idade do ferro Trebaou Toudo -ing. Treba; irl. Túath/(Trebad); gal. Cantref- era ainda a base da articulación política, econômica, religiosa e social. Desde suas origens em que um *corono, rí, princeps, chefe de homens armados, ocupava a função soberana e até o século XII, se nomeando os condes principes ou imperantes da Terra, o Território Político não perdeu seu caráter.

Máis dun milenio separa a Nicer Clutosi Principis Albionum dos netos de Froila Bermúdez, D. Fernando Pérez, Conde de Trastámara e D. Bermudo Pérez, tamén titulados principes nas terras de Trasancos, Prucios, Faro e Ortigueira. Como un rí túath irlandès Froila Bermúdez, príncipe ou imperante [] da treba ou toudo (túath) celtogalaico chamada agora terra, era responsábel da ordenación dos conflitos internos e externos da Terra de Trasancos.

Mais de um milênio separa a Nicer Clutosi Principis Albionum dos netos de de Froila Bermúdez, D. Fernando Pérez, Conde de Trastámara e D. Bermudo Pérez também intitulados principes nas terras de Trasancos, Prucios, Faro e Ortigueira. Como um rí túath irlandês Froila Bermúdez, principe ou imperante () da treba ou toudo (túath) celtogalaico chamada agora terra, era responsável da ordenação dos conflitos internos e externos da Terra de Trasancos.

Trasancos é solar patrimonial de Froila Bermúdez que en realidade é , príncipe ou imperante dun celta mór-túath, de moitas trebas ou terras con frecuencia englobadas no concepto de condado, seu valor penal ou wergeld, é moi superior ao dun rí túath, “príncipe dunha única treba”, con frecuencia seu vasalo. [cf. Jean Michael Picard, “Les procédures judiciaires en Irlande au haute Moyen Age”] Actes des congrès des historiens médiévistes de l’enseignement supérieur public (2000, vol. 31, p 71)]. [Isto o publiquei fai, nada máis e nada menos, 27 anos, en 1992.

Trasancos é solar patrimonial de Froila Bermúdez que em realidade é rí, príncipe ou imperante dum celta mór-túath, de moitas trebas ou terras com freqüência englobadas no conceito de condado, seu valor penal ou wergeld, é muito superior ao de um rí túath, ‘príncipe de uma única treba’, com freqüência seu vassalo. [cf. Jean Michael Picard, “Les procédures judiciaires em Irlande au haute Moyen Age”] Actes des congrès des historiens médiévistes de l’enseignement supérieur public (2000, vol. 31, p 71)]. [Pena 1992].

 

Radical de Trasancos *Ters+ an+i+cos psvl. “os que queimam o monte para cultivar” [Pokorny 1078 (1870/47)]*ters-, idg., V., Sb.: nhd. trocknen, verdorren, dürsten, Durst; ne. dry (V.), thirst (N.); RB.: ind., iran., arm., gr., alb., ital., kelt., germ.; Hw.: s. *tr̥su-, *tr̥si̯ā, *tr̥sto-; W.: gr. τέρσεσθαι (térsesthai), V., trocken werden; W.: gr. τερσαίνειν (tersaínein), V., trocken machen, abtrocknen, abwischen; W.: s. gr. τρασιά (trasiá), tarsim̥ (tarsiá), F., Darre, Flechtwerk zum Trocknen; W.: s. lat. terra, F., Land, Erdboden; vgl. ae. fel-terr-e, sw. F. (n), Erdgalle (eine Pflanze); W.: lat. torrēre, V., dörren, braten, backen, rösten, sengen, versengen, entzünden; […] germ. *þarzjan [tharzjan], sw. V., trocknen, dörren; an. þerr-a, sw. V. (1), trocknen; W.: germ. *þarzjan, sw. V., trocknen, dörren; a.irl Tart “sede”. Cf. comparativamente TATERTARO  -na inscripción psb  máis antiga de Europa, de O Bancal, A Coruña- e Tartessos onde por queimar o monte quedarão sem portos e Tartares, Tártaro, etc.

O xuízo tería lugar na igrexa do monasterio o primeiro de agosto quizais de acordo cos usos da terra. [A data para o breth, “xuízo” fixouse para o 1º de agosto de 1069, penso que ese día foi domingo, en principio debería caer en sábado. O tratado xurídico Críth Gablach (literalmente “Forked Purchase”, “L’achat Fourchu”, “Merca Aforcada”) menciona entre os deberes do rei a responsabilidade de xulgar dúas veces por semana: Lúan do berithemnach, do choccertad túath [Críth Gablach § 41] “O luns [dedicado] ás decisións arbitrales, e asuntos relativas ás Terras (Trebas ou Toudos) […] e o Sábado [dedicado] aos xuízos”.  Picard ex Binchy (1970). Normalmente (Pena 1992) en ausencia do señor actuaban seus xuíces (Brithem, pl. Brithemainn, ingl. Bregon); mais neste pleito o (rí túath) “principe seu imperante de terra” preside. A presenza no xuízo do principe ou imperante de Trasancos o conde Froila Bermúdez  – sinalando os tratados referentes á función real no territorio político celta, para súa prosperidade a importancia dun príncipe xusto-, indica que o xuízo Liuva Antino, tiña moita importancia.

O julgamento teria lugar na igreja do monasterio o primeiro de agosto quiçá de acordo com os usos da Terra. [A data para o breth, “juízo, julgamento”, fixou-se para o 1º de Agosto de 1069, acho que nesse dia foi domingo, em princípio deveria cair em sábado. O tratado jurídico Críth Gablach (literalmente ‘Forked purchase’, ‘L’achat Fourchu’, ‘Merca Aforcada’) menciona entre os deveres do rei a responsabilidade de julgar duas vezes por semana: Lúan do berithemnach, do choccertad túath [Críth Gablach § 41] “Na segunda-feira [dedicado] às decisões arbitrales, e assuntos relativas às Terras (Trebas ou Toudos) […] e no Sábado [dedicado] aos julgamentos Picard ex Binchy (1970). Normalmente (Pena 1992) em ausência do senhor actuavam seus juízes (Brithem, pl. Brithemainn, ingl. Bregon); mas neste pleito o (rí túathprincipe seimperante de terra preside. A presença no julgamento do principe ou imperante de Trasancos o conde Froila Bermúdez – os tratados referentes à função real no território político celta, assinalam para sua prosperidade a importância de um príncipe justo-, indica que o julgamento Liuva Antino, tinha muita importância.

Esta bellísima lámina realizada por Eva Merlán Bollaín para a Historia Ilustrada de Narón, referente en seu xénero, mostra a volta milagrosamente salvada por intercesión de San Martinho -despois de perder a cruenta batalla da cristiandad contra os Almorávides en Sacralinas o 23 de outubro do ano 1086, do conde Froila Petriz Bermúdez. Chegou 18 días despois da derrota o piadoso conde a seu monasterio e panteón familiar de Juvia a cumprir a promesa e voto, doando a uilla domini Mironi, “Domirón” -hoxe os barrios de “San Xosé Obreiro e A Faisca”-, súa máis preciosa posesión.

Home dedidido noso Froila Bermúdez, uns anos denantes puxo fin a unha ‘insignificante’ cuestión xurisdiccional coa Diócesis de Santiago de Compostela, por tocarlle unhas uillas e herdades do Tambre e do Ulla, e con seu sobriño, o bispo Gudesteo. E asinando como precaución na cuaresma de 1089 pace inter eos fidei juramento firmata, mandou a parentela, ao amparo de Paz de Deus, recibida cos brazos abertos, ao retiro do prelado en Iría Flavia. Esta, cando todos dormían, franqueoulle a porta ao conde, que entrou; e matando a seu sobriño o bispo Gudesteo o descuartizou, repartindo os despoxos polo camiño. Di un refrán galego: Metinme nun pleito cun crego/ por un problema dun rego./ Perder, perdín o que tiña./Mais amolar, amoleino

Esta bellísima lámina realizada por Eva Merlán Bollaín para a História Ilustrada de Narón, referente em seu gênero, mostra a volta milagrosamente salvada por intercesión de San Martinho -depois de perder a cruenta batalha da cristiandad ontra os Almorávides em Sacralinas o 23 de Outubro do ano 1086 – do conde Froila Petriz Bermúdez. Chegou 18 dias despues da derrota piedoso conde a seu monasterio e panteão familiar de Juvia  a cumprir a promessa e voto, doando a uilla domini Mironi, “Domirón” -hoje os bairros de “San José Obrero”  e A Faisca-, sua mais preciosa posse.

Homem dedidido nosso Froila Bermúdez, uns anos dantes pôs fim a uma ‘insignificante’ qüestão jurisdiccional com a Diócesis de Santiago de Compostela, por tocar-lhe umas uillas e herdades do Tambre e do Ulla, e com seu sobrinho o bispo Gudesteo. E assinando como precaução na cuaresma de 1089 pace inter eos fidei juramento firmata, mando a parentela ao amparo de Paz de Deus, recebida com os braços abertos, ao retiro do prelado em Iria Flavia. Esta, quando todos dormian franqueou a porta ao conde [Froila Bermúdez e não Froila Arias], que entrou; e matando a seu sobrinho o bispo Gudesteo o descuartizó, repartindo os despojos pelo caminho. Diz um refrán galego:

Meti-me num pleito com um crego / por um problema dum rego/ Perder, perdi o que tinha /Mas amolar, amolei-o

Xunto ao Conde estaba seu xuíz para Trasancos, o oficial condal de maior rango no Territorio e sinalamos a Johan Asqueliz qui est vigario de domnus Froila Vermudiz [Tumbo II de Sobrado, núm. 391, fol. 138 v.] que interviría o 28 de agosto de 1063 nun xuízo entablado para dirimir un pleito entre Fernando Vistrimiz e o rico Paio Menendes marido de dona Munia Froilaz -unha disputa de heredades, en ausencia do Conde Froila Bermúdez, loxicamente favorábel a seu genro. Eva Merlán, por min asesorada, nolo o representa sentado como un rei, á dereita do seu armiger con seu escudo e espada -eu puxen como convencional homenaxe á prosapia a armaría dos Bermúdez de Mandiá de Trasancos, os señores da Casa do Monte], asistido por Johan Asqueliz súa man dereita, brithem túaithe, vicarius terrae, siue, maiorinus terre:

qui est avant toute le juge officiel du peuple du royaume, interprète ultime da loi et arbitre de tous les hommes libres, máis quie est aussi un proche du rei et son fidèle conseiller. [Picard]

como home de confianza, conselleiro e signifer-. O vicario da Terra de Trasancos non vía neste caso [ocupaba un lugar secundario] por estar presente en seu monasterio familiar [onde 22 anos despois sería enterrado] este Conde Froila Bermúdez, pai do conde de Traba, e Conde Mór de Galiza, Pedro Froilaz, titor do emperador galego Alfonso Raimúndez.

Mosteiroxuvia

A escasos metros da igrexa de Santa María se encontraba a pequena igrexa prerrománica monástica de San Martinho, desaparecida a principios do século XII para ser substituída polo espléndido monasterio da actualidade. Alí, dentro da igrexa do monasterio, constitúese esta asemblea xudicial [aínda reconocible no papel desenvolvido polo xurado dos países anglosajones] composta por unha selección do abano social dos homes libres, restrinxido aos campesiños bó áire, proprietrarios, bonos homines e aos filii bene natorum nobres do clan Petriz .

Acusado, Liuva ten a obrigación de defender publicamente súa inocencia e o acusado adopta o nome de defensor. O xuízo faise como os actuais en varias fases se interrompendo a sesión na cada unha; reponse o tribunal para continuar o proceso. Liuva ao informarse da reclamación inxusta tiña serios motivos de preocupación. O saión, ou allón funcionario xudicial, cuasi verdugo xudicial penator, tortor, qui reos protrahit in judicium ía a sellar cautelarmente a casa e propiedades en litigio. Desde o momento que se produce a acusación e se acepta ir ao xuízo, as dúas partes asinan un placitum ou acordo, ben a través de fiadores ben tomando cautelarmente en árach “fianza” as heredades en litigio previamente marcadas co caracter regis ou sigilum comitis neste caso, até que se vía a causa.

O primeiro de agosto un gran número de xente vai de toda a comarca para asistir ao xuízo presidido polo Señor da Terra todo un acontecemento social, e factor de animación que rompe a rutina diaria. Liuva non sabía escribir. Súas avenencias facíaas de palabra, vellos contratos sinalagmáticos de bona fides, de boa fe, entre bonos homines,  bos homes; ficaban firmes só cun apertão de mans. Liuva era un bono homine, “bo home”, un labrego propietario, e era honrado, posibelmente seus contactos coas letras estiveron limitados a precisar dun escribán ou notario para comprar ou vender unha herdade, ou a asistencia, como testemuña, ante un notario, por unha cesión testamentaria, mesmo pro remedio, ao monasterio da mellor parte do quinto de libre disposición do peculio dalgún veciño piedoso. Súa rutina estaba apartada das letras.

Junto ao Conde estava seu juiz para Trasancos, o oficial condal de maior rango no Território e assinalamos a Johan Asqueliz qui est vigario de domnus Froila Vermudiz [Tumbo II de Sobrado, núm. 391, fol. 138 v.] que interviria o 28 de agosto de 1063 num julgamento entablado para dirimir um pleito entre Fernando Vistrimiz e o rico Paio Menendes marido de Dona Munia Froilaz, uma disputa de herdades, em ausência do Conde Froila Bermúdez logicamente favorável a seu genro [Eva Merlán no-lo representa sentado como um rei, à direita do seu armiger, com seu escudo e espada -eu pus como convencional homenagem à prosapia a armaria dos Bermúdez de Mandiá de Trasancos, os senhores da Casa do Monte], assistido por Johan Asqueliz sua mão direita,  brithem túaithe, vicarius terrae, siue, maiorinus terre:

 qui est avant toute le juge officiel du peuple du royaume, interprète ultime da loi et arbitre de tous les hommes livres, mais quie est aussi um proche du rei et son fidèle conseiller. (Picard)

como homem de confiança, conselheiro e signifer-; o vicario da Terra de Trasancos não via neste caso [ocupava um lugar secundário] por estar presente em seu monasterio familiar [onde 22 anos depois seria enterrado] este Conde Froila Bermúdez, pai do conde de Trava Pedro Froilaz, titor do imperador galego Alfonso Raimúndez.

A escassos metros da igreja de Santa María se encontrava a pequena igreja prerrománica monástica de San Martinho, desaparecida a princípios do século XII para ser substituída pelo espléndido monasterio da atualidade. Ali, dentro da igreja do monasterio, constitui-se esta assembléia judicial [ainda reconocible no papel desenvolvido pelo júri dos países anglosajones] composta por uma seleção do leque social dos homens livres, restringido aos camponeses bó áire, proprietrarios, bonos homines e aos filii bene natorum, nobres do clã Petriz .

Acusado, Liuva tem a obrigação de defender publicamente sua inocência e o acusado adota o nome de defensor. O julgamento faz-se como os atuais em várias fases se interrompendo a sessão na cada uma; repõe-se o tribunal para continuar o processo. Liuva ao inteirar-se da reclamação injusta tinha sérios motivos de preocupação. O sagio, ou alhão, ou saion, servidor público judicial, cuasi verdugo judicial penator, tortor, qui reos protrahit in judicium ia a sellar cautelarmente a casa e propriedades em litigio. Desde o momento que se produz a acusação e se aceita ir ao julgamento, as duas partes assinam um placitum ou acordo, bem através de fiadores bem tomando cautelarmente em árach ‘fiança’ as heredades em litigio previamente marcadas com o caracter regis ou sigilum comitis neste caso, até que se via a causa.

O primeiro de agosto um grande número de gente vai de toda a comarca para assistir ao julgamento presidido pelo Senhor da Terra todo um acontecimento social, e fator de animação que rompe a rutina diária. Liuva não sabia escrever. Suas avenencias fazia-as de palavra, velhos contratos sinalagmáticos de bona fides, de boa fé, entre bons homens; ficavam firmes só com um apertão de mãos. Liuva era um bono homine, “bom homem”, um labrego, e era honrado, possivelmente seus contatos com as letras estiveram limitados a precisar de um escribano ou notário para comprar ou vender uma herdade ou a assistência como testemunha, ante um notário, por uma cessão testamentaria, mesmo pro remedio, ao monasterio da melhor parte do quinto de livre disposição do peculio de algum vizinho piedoso. Sua rutina estava apartada das letras.

Os monxes polo contrario -e Xuvia é un mosteiro excepcional tutelado e primado por un clan moi poderoso, con bispos da familia en Santiago, fan seus propios libros, contan con seu notario, como Pedro Luz, e, o que é máis importante, saben escribir e, tamén a Historia nos mostra unha chea de exemplos, saben falsificar cirógrafos. Non hai medios para distinguir entre unha carta falsa e unha auténtica. Só a declaración dos vedraños -os vellos do lugar- pode, en ocasións, desvelar a verdade. A reclamación vén do abad de Xuvia, e convento, e todos saben que quizais non sexa o Conde alleo á trapalhada. Liuva vai estar practicamente só.

Os monges pelo contrário – e Xuvia é um monasterio excepcional tutelado e primado por um clã muito poderoso, com bispos da família em Santiago, fazem seus próprios livros, contam com seu notário, como Pedro Luz, e, o que é mais importante, sabem escrever e também a história nos mostra um montão de exemplos, falsificar cirógrafos. Não há médios para distinguir entre uma carta falsa e uma autêntica. Só o depoimento dos vedranhos -os velhos do lugar- pode, em ocasiões, desvelar a verdade. A reclamação vem do abad de Xuvia, e convento, e todos sabem que quiçá não seja o Conde alheio à trapalhada. Liuva vai estar praticamente só.

Os da Terra de Trasancos foron sempre ‘botados para adiante’ con seus dereitos, non falamos por falar, e o comprobaremos, plenamente, tantas veces cantas seus pequenos dereitos foron conculcados. Aínda máis, os veremos morrer loitando por eles Velaí nosa estirpe! e crendo na xustiza até o último momento. Liuva ía ao xuízo convencido de aclarar súa inocencia. El plantara, con súas propias mans, os pomares reclamados polo monasterio. (20) Seus veciños sábeno; das uillae máis distantes chegarían talvez resmusmús que tiñan feito circular os monxes sementando a dúbida.

Chegan tamén o Conde e seus parentes, entran os membros escollidos para a asemblea xudicial de Trasancos. Dentro o abad Antino e os monxes do mosteiro. Entra Liuva, comeza o xuízo. Todos declaran dicir a verdade e comezan a debater as dúas partes intendentes et contendentes unos cum alios, de pé, no interior do mosteiro, ante o Conde Froila Bermúdez que sentado nunha cadeira, leva unha espléndida vestidura e insignias condais. A escena similar nos séculos IX, X e XI, coñecémola polas fermosas miniaturas dos beatos de Liébana. De pé rodean ao conde súa clase de bene natorum e labregos, bó aire, propietarios da xugada de bois, homines bonos. Liuva e Antino gesticulan. O xuízo é oral.

Os da Terra de Trasancos foram sempre ‘botados para adiante’ com seus direitos, não falamos por falar, e o comprovaremos, plenamente, tantas vezes quantas seus pequenos direitos foram conculcados. Ainda mais, os veremos morrer lutando por eles Eis nossa estirpe! e crendo na justiça até o último momento. Liuva ia ao julgamento convencido de aclarar sua inocência. Ele tinha plantado com suas próprias mãos os pomares reclamados pelo monasterio. (20) Seus vizinhos sabem-no; das uillae [ou uillas] mais distantes chegariam talvez resmusmús que tinham feito circular os monges semeando a dúvida.

Chegam tabém o Conde e seus parentes, entram os membros escolhidos para a assembléia judicial de Trasancos. Dentro o abad Antino e os monges do monasterio. Entra Liuva, começa o juízo. Todos declaram dizer a verdade e começam a debater as duas partes, intendentes et contendentes unos cum alios, de pé, no interior do monasterio, ante o Conde Froila Bermúdez que sentado numa cadeira, leva uma espléndida vestidura  e insígnias condais. A cena similar nos séculos IX, X e XI, conhecemo-la pelas formosas miniaturas dos beatos de Liébana. De pé rodeiam ao conde sua aula de bene natorum e labriegos bó aire, proprietários da xugada de bois base do estatus legal de homes livres, homines bonos. Liuva e Antino gesticulan. O julgamento é oral.

As formas de dereito romano apud iudicem sofren inevitabelmente a interpretatio […] [celtogalaica] común a tódalas institucións -e é imposíbel sinalar se permanecía algún elemento céltico nestes usos [dicía eu entón en 1992]; o sentido común nos di que si, o rigor ‘científico’ esixe os considerar germánicos [dicía eu entón en 1992]-. Sánchez Albornoz sustenta que predominaba o sistema oral, formulista, público do proceso germano sobre o sistema escrito, inquisitorio do proceso romano, cousa inexplicavel, sen dúbida, pois no dereito clásico romano tódalas actuacións apud iudicem son orais!.

Os procedementos [celtas] non se apartan do todo das accións e probas xudiciais do dereito privado romano. Fala en primeiro lugar a parte acusadora. O abad Antino mostra, entre as probationes, o cirógrafo aos presentes na asemblea xudicial, quizais poucos saben ler, e menos latin, mais todos en seu papel observarán a proba de presentación de documentos (instrumenta) como probados expertos.

Le o abad Antino o testamento suposto de Dona Aragunta e sinala que esa nobre cedera súa cuota [fintiú] “a terza parte de canto me corresponde entre meus irmáns e herdeiros”, pro remedio, a San Martiño este quinhão comprendía o casale de Gatón, as heredades en litigio e a terza dos pomares. Numerosas testemuñas integradas por representantes legais de ambas partes en xuízo (a.irl. breth), despois de prestar xuramento sobre o altar tocando coa man sobre os evanxeos abertos na páxina co signo da cruz maior, declaraban con valor directamente proporcional a seu estatus social. O mínimo legal son dúas testemuñas, considerándose inválido a declaración de só unha. Aínda sendo público e notorio que o pomar o plantase Liuva con súas propias mans –como Liuva o fai constar in articulo mortis o 13 de maio de 1084:

[…] e xa deramos outra terza […] -doando ao monasterio pro remedio- “a terza dun pumar que plantamos por nosas mans, volo o damos con seu terreo”-

ninguén en seu san xuízo, ningún veciño, ousaría declarar nos tribunais como testemuña da defensa.

As formas de direito romano apud iudicem sofrem inevitavelmente a interpretatio […] [celtogalaica] comum a tódalas instituições e é impossível assinalar se permanecia algum elemento céltico nestes usos -o sentido comum [dizia eu então em 1992] nos diz que sim, o rigor ‘científico exige [dizia eu então em 1992] os considerar germánicos-. Sánchez Albornoz sustenta que predominaba o sistema oral, formulista, público do processo germano sobre o sistema escrito, inquisitorio do processo romano, coisa inexplicavel, sem dúvida, pois no direito clássico romano tódalas atuações apud iudicem são orais!

Os procedimentos celtas  não se apartam do tudo das ações e provas judiciais do direito privado romano. Fala em primeiro lugar a parte acusadora. O abad Antino mostra, entre as probationes, o cirógrafo aos presentes na assembléia judicial, quiçá poucos sabem ler, e menos latim, mas todos em seu papel observarão a prova de apresentação de documentos, instrumenta, como verdadeiros experientes.

Lê o abad Antino o testamento suposto de Dona Aragunta e assinala que essa nobre tinha cedido sua cuota “fintiú” a terça parte de quanto me corresponde entre meus irmãos e herdeiros, ‘pro remedio’ a São Martinho¨. este quinhão compreendia o casal de Gatão [hoje A Gatoira], as heredades em litigio e a terça dos pomares. Numerosas testemunhas contribuídas por representantes legais de ambas partes em julgamento (a.irl. breth) depois de prestar juramento sobre o altar tocando com a mão sobre os evangelhos abertos na página com o signo da cruz maior, declaravam com valor diretamente proporcional a seu estatus social. O mínimo legal são duas testemunhas, considerando-se inválido o depoimento de só uma. Ainda sendo público e notorio que o pomar o plantasse Liuva com suas próprias mãos -como faz constar in articulo mortis o 13 de maio de 1084, 

[…] e já déssemos outra terza […]” – doando ao monasterio pro remédio –a terza de um pumar que plantamos por nossas mãos, vo-lo damos com seu terreno […]

ninguém em seu são julgamento, nenhum vizinho, ousaria declarar nos tribunais como testemunha da defensa.

A Lei outorga enorme valor probatorio ás escritura, o documento tiña un peso demoledor -o compilador do Gúbreta Caratniad “Falsos Xuízos de Caratnia”, as chama en Irlanda co termo legal ail anscuichte, “rocha inamovivel” (Picard). Liuva, despois de examinar tamén a grafía inútil do pergameo que non entende, expresa súas razóns ante o xuíz e dono do monasterio, o nobre máis irascible da Urbe Gallaecia, o Imperante de Trasancos: Froila Petriz Bermúdez. A declaración de súa parte baséase no xuramento.

En dereito celta contribúen os representantes legais de ambas partes con numerosas testemuñas, que despois de prestar en modo debido de dereito xuramento tocando coa man sobre a páxina do evangeliario aberto sobre o altar polo signo da cruz de maior tamaño, declaraban con valor directamente proporcional a seu estatus social. O mínimo legal de testemuñas a presentar nun xuízo son dous. Considérase inválido a declaración dunha única testemuña. Fala Liuva con dúas únicas testemuñas, poucos se atreven a depor en seu favor por medo a represalias.

liuvadoc2

A Lei outorga enorme valor probatorio às escritura, o documento tinha um peso demoledor -o compilador do Gúbreta Caratniad ‘Falsos Julgamentos de Caratnia’, as chama em Irlanda com o termo legal ail anscuichte ‘rocha inamovivel’ [Picard]. Liuva, depois de examinar também a grafía inútil do pergameo que não entende, expressa suas razões ante o juiz e dono do monasterio, o nobre mais irascible da Urbe Gallaecia, o Imperante de Trasancos: Froila Petriz Bermúdez. A declaração de sua parte baseia-se no juramento.

Em direito celta contribuem os representantes legais de ambas partes con numerosos testemunhas que depois de prestar em modo devido de direito juramento tocando com a mão sobre a página do evangeliario aberto sobre o altar pelo signo da cruz de maior tamanho, declaravam com valor diretamente proporcional a seu estatus social. O mínimo legal de testemunhas a apresentar num julgamento são dois. Considera-se inválido o depoimento de uma única testemunha. Fala Liuva com duas únicas testemunhas, poucos se atrevem a depor em seu favor por medo a represálias.

A partir de agora o procedemento xudicial pasa de novo a ser de ‘dereito germánico’ [Celta!]. Liuva sustenta súa posición, entón ‘dicía unha mentira suposta, dicebat mentira supposita, e por iso mesmo, o xuízo entraba nunha segunda fase.

Cando -non sendo este o caso, polas razóns enriba alegadas-, unha das parte non presenta no Xuízo [a.irl. Breth] a declaración de ningún fiadu, “testemuña ocular”, o dereito celta esixe que se recorra a unha ordalía, cousa que ocorre tamén en caso dun empate. Isto é, cando as probas a favor ou en contra, non permitían se pór de acordo ao tribunal, saber se Liuva dicía a verdade, ou se mentía.

A xente semi-asfixiada na pequena igrexa monástica, volvería a ela despois dun receso aproveitado pola asemblea xudicial trasanca para deliberar que novas probas conviñan. A partir de agora é moi probábel que Liuva estea exposto de se resistir, infitians, a ter que pagar o dobre das heredades. Muda o escenario.

Dispostos en torno á ara do mosteiro de San Martinho de Juvia olim de tempo sacrato -pedra de gran, cun buraco que recollía reliquias de infinidad de santos que facían famoso o lugar; cobizada ara da que, a escondidas, homes de todas as clases sociais arrancaban, de cando en cando, pequenos trozos portadores de infinitos poderes para facer ben e para facer mal-, cuberta polo mantel litúrgico de linho. Por enriba do altar, un evanxeo de “pulgameo de coyro” abríase mostrando o sinal da cruz.

araltar

Fermoso libro, sen dúbida, quizais saído do mesmo escritorio que falsificou o cirógrafo de Dona Aragunta. Liuva xurou, estendendo a man e tocando o sinal da cruz cos dedos, mais os xuíces creron máis no valor do cirógrafo que nas aseveraciones de Liuva e dos dous ‘conxurados’, ou testemuñas, que, desafiando o perigo, seguindo o mesmo procedemento previo a calquera declaración, falaron a seu favor.

Os xuíces considerando insuficientes, ou non concluintes, as probas -ante as preferencias legais conforme ao principio de ‘proba tasada’ que da maior validez ao documento que á testemuña- de inocencia de Liuva, recorreu ao procedemento habitual, a vella ordalía celta FIR COIRI ou PENA CALDARIA, documentada tamén entre os germanos: a pena de auga quente.

A partir de agora o procedimento judicial passa de novo a ser de direito ‘germánico’ [Celta!]. Liuva sustenta sua posição, então ‘dizia uma mentira suposta’, dicebat mentira supposita e por isso mesmo o julgamento entrava numa segunda fase.

Quando, não sendo neste caso pelas razões acima alegadas, uma das parte não apresenta no Julgamento (a.irl. Breth) o depoimento de nenhum fiadu, “testemunha ocular” o direito celta exige que se recorra a uma ordalía, coisa que ocorre também em caso de um empate. Isto é quando as provas a favor ou na contramão não permitiam se pôr de acordo ao tribunal, saber se Liuva dizia a verdade ou se mentia].

fircoirivicinhos

A gente semi-asfixiada na pequena igreja monástica, voltaria a ela depois de um receso aproveitado pela assembléia judicial trasanca para deliberar que novas provas convinham. A partir de agora é muito provável que Liuva esteja exposto de se resistir, infitians, a ter que pagar o duplo das heredades. Muda o palco.

Dispostos em torno da ara do monasterio de San Martinho de Juvia olim de tempo sacrato -pedra de grão com um buraco que recolhia reliquias de infinidad de santos que faziam famoso o lugar; cobiçada ara da que, a escondidas, homens de todas as classes sociais arrancavam, de vez em quando, pequenos trozos portadores de infinitos  poderes para fazer bem e para fazer mal- coberta pelo mantel litúrgico de linho. Acima do altar, um evangelho de ‘pulgameo de coyro’ abria-se mostrando o sinal da cruz.

Formoso livro, sem dúvida, quiçá saído do mesmo escritorio que falsificou o cirógrafo de Dona Aragunta. Liuva jurou, estendendo a mão e tocando o sinal da cruz com os dedos, mas os juízes creram mais no valor do cirógrafo que nas aseveraciones de Liuva e dos dois ‘conjurados’ ou testemunhas, que, desafiando o perigo, seguindo o mesmo procedimento prévio a qualquer declaração, falaram a seu favor.

Os juízes considerando insuficientes [ou não concluintes] as provas -ante as preferências legais conforme ao princípio de ‘prova tasada’ que da maior validade ao documento que à testemunha- de inocência de Liuva recorreu ao procedimento habitual, uma velha ordalía celta a FIR COIRI ou PENA CALDARIA [bem documentada também entre os germanos, mas não exclusiva deles]: a pena de água quente.

Piden ao sagio, home vil, policía xudicial e verdugo, cuxo valor penal enorme garantía que non fose asasinado por seus numerosos inimigo, que traia leña e lle prenda fogo, pondo sobre ela un caldero cheo de auga.

Pedem ao sagio, homem vil, polícia judicial e verdugo, cujo valor penal enorme garantia que não fosse assassinado por seus numerosos inimigos, que traga lenha e lhe prenda fogo, pondo sobre ela um caldero cheio de água.

Liuva sabía o que lle esperaba de continuar con súa reclfircoirifumeamación. Cando o borbolhante auga fervera o sagio botaría devagar pedras minúsculas que saltarían veloces no auga. A FIR COIRI, “pena de auga quente”, suporía o fin para as esperanzas de Liuva e tamén o fin de súa estúpida, cega confianza, na tamén cega xustiza. Os xuíces, fixeron prevalecer a tese do abade Antino: O pomar e herdades non podían ser de Liuva pois este ¡que o tiña chantado con súas propias mans!, que non celabat de illas nec celasset, “non as coidaba nin as tiña coidado nunca”. Liuva é condenado, mais a condemnatio non deixa a Liuva sen dereitos.

Liuva sabia o que lhe esperava de continuar com sua reclamação. Quando o borbolhante água fervera o sagio jogaria devagar pedras minúsculas que saltariam velozes no água. A FIR COIRI, “pena de água quente”, suporia o fim para as esperanças de Liuva e também o fim de sua estúpida cega confiança na também cega justiça. Os juízes, fizeram prevalecer a tese do abad Antino: O pomar e herdades não podiam ser de Liuva, pois este, [que o tinha chantado com suas próprias mãos!], que non celabat de illas nec celasset, ‘não as cuidava nem as tinha cuidado nunca”. Liuva é condenado, mas a condemnatio não deixa a Liuva sem direitos.

Se quere continuar Liuva tería que manter o brazo no caldeiro, mellor dito, conseguir un voluntario que o faga por el, buscar un innocentens (sic) -o pobo conservou até hoxe esta tradición popular de “unha man inocente” para a introducir nun recipiente do que se saca un obxecto a esmo dependendo da providencia-.

Se quer continuar Liuva teria que manter o braço no caldeiro, melhor dito, conseguir um voluntário que o faça por ele, buscar um innocentens (sic) -o povo conservou até hoje esta tradição popular de ‘uma mão inocente’ para a introduzir num recipiente do que se saca um objeto a esmo dependendo da providência-.

Este innocentens deberá, caso de continuar o proceso, deixar que o sagio lle meta o brazo no caldeiro de auga fervendo. Verificarían o procedemento unhas testemuñas chamadas fideles. Se Liuva seguise adiante o proceso público se convertería nun ‘show’, o Conde Froila Bermúdez, bene natorum, homines bonos, fideles, veciños de Liuva e multitude de circunstantes, todos, excepto a familia de Liuva, gozarían dun bo espectáculo sen dúbida, mentres axudado polo sagio o brazo do innocentens se escaldaba de vagar ante os pendentes ollos da demora das escurridizas pedras, recollidas pola man do innocentens, no fondo do recipiente.

Este innocentens deverá, caso de continuar o processo, deixar que o sagio lhe meta o braço no caldeiro de água fervendo. Verificariam o procedimento umas testemunhas chamadas fideles. Se Liuva seguisse adiante o processo público se converteria num show, o Conde Froila Bermúdez, bene natorum, homines bonos, fideles, vizinhos de Liuva e multidão de circunstantes, todos excepto a família de Liuva, desfrutariam de um bom espetáculo sem dúvida, enquanto ajudado pelo sagio o braço do innocentens se escaldaba de vagar ante os olhos pendentes da demora das escurridizas pedras, recolhidas pela mão do innocentens, no fundo do recipiente.

Conseguido isto os fideles vendarían despois man e brazo. Se selavam os nodos das vendas co sigilum comitis Froilani Petriz Beremundit e, tres días despois, reposta a asemblea, comparecía o innocentens, e coa extracción das vendas, a vista publicaría a mentira de Liuva -supoñendo que o brazo non sufrise queimaduras, Liuva ficaría libre de todos os cargos-.

Conseguido isto os fideles vendarían depois mão e braço. Se selavam os nodos com o sigilum comitis Froilani Petriz Beremundit, e três dias depois, reposta a assembléia, comparecia o innocentens, e com a extração das vendas, a vista publicaria a mentira de Liuva -supondo que o braço não tivesse sofrido queimaduras, Liuva ficaria livre de todos os cargos-. E ocorreu o que tinham previsto os monges de Xuvia, que temendo Liuva a pena se reconheceu culpado: et timente Liuva penam, et parit et cognovit se in veritatem. Que temia Liuva? Compartilhava o terror geral pela pena caldaria? pois perder um braço- supõe, para um labrego, numa economia autárquica [sive potius autárcica], ficar sem a ferramenta do seu sustento.

E ocorreu o que previran os monxes de Xuvia, que temendo Liuva a pena se recoñeceu culpábel: et timente Liuva penam, et parit et cognovit se in veritatem. Que temía Liuva?  Compartía o terror xeral pola pena caldaria? pois perder un brazo- supón, para un labrego, nunha economía autárquica [sive potius autárcica, ficar sen a ferramenta do seu sustento.]

Liuva non temía isto, pois o brazo non era seu. Temía á sanción pecuniaria recollida nas cláusulas testamentarias despois das conminações e exorcismos máxicos: in super pariat ipsa hereditas duplata uel triplata, sanción pecuniaria que o dereito privado “romano” recollía coa fórmula poena temere litigantium. Liuva foi afortunado, outros non tiñan oportunidade de rexeitar a pena; e intelixente, moitos campesinos, crendo no apoio divino caían vítimas da divina providencia que, polo contrario, contribuíndo a encher a tulla monástica in subsidis pauperum, nunca desasistía á cidade de Deus -comunidade de monxes congregados en vida santa deo servientibus-.

Liuva não temia isto, pois o braço não era seu. Temia à sanção pecuniaria recolhida nas cláusulas testamentarias depois das conminações e exorcismos mágicos: in super pariat ipsa hereditas duplata uel triplata, sanção pecuniaria que o direito privado ‘romano’ recolhia com a fórmula poena temere litigantium. Liuva foi afortunado, outros não tinham oportunidade de recusar a pena, e inteligente, muitos camponeses crendo no apoio divino caíam vítimas da providência divina que, pelo contrário, nunca desasistía à cidade de Deus (comunidade de monges congregados em vida santa deo servientibus, contribuindo a encher a tulla monástica in subsidis pauperum).

Os expoliadores de Liuva, Antino, os monxes e o Conde foron tamén razoábeis. O abad Antino chegou con Liuva para alén da clemencia.

Despois de rexeitar a pena caldaria e declararse culpábel, tendo medo á sanción pecuniaria, axeonllábase Liuva aos pés do abade e monxes de Xuvia, suplicando piedade, e publicando seu crime. Dixen que inventara falsas historias cos labregos e seus amigos, fabulabat cum homines bonos et suos amicos, e suplicaba que o deixasen libre de iura et de pena.

Os expoliadores de Liuva: Antino, os monges e o Conde, foram também razoáveis. O abade Antino chegou com Liuva para além da clemência.

Depois de recusar a pena caldaria e declarar-se culpado, tendo medo à sanção pecuniaria, jogava-se Liuva aos pés do abade e monges de Xuvia, suplicando piedade e publicando seu crime. Disse que tinha inventado falsas histórias com os labregos e seus amigos, fabulabat cum homines bonos et suos amicos, e suplicaba que o deixassem livre de iura et de pena.

Non é tan fácil traducir estas dúas palabras: iura quizais hai que o entender como ius in iure loci pois non pertence neste contexto ao dereito romano, Constitúe o pagamento dunha sanción por atentar contra a tranqüilidade dunha posesión testamentaria ao señor territorial; unha forma consuetudinaria? Non o sabemos. A pena, ut supra, non é a caldaria, é a sanción pecuniaria consistente en duplicar ou triplicar o valor das heredades que figuraban doadas ao monasterio no falso testamento de Aragunta.

Liuva podía ficar totalmente arruinado, a pesar de ser como vimos máis que un medio propietario. O monasterio confórmase con roubarlle unha migalla, unha boa migalla. Liuva asina a agnitio, un acordo coa parte demandante, o abade Antino e monxes de S. Martinho, comprometéndose a respectar de aquí en diante o dereito do monasterio. Recolléndose na agnitio aspectos do procedemento xudicial xa tratado.

Não é tão fácil traduzir estas duas palavras: iura quiçá há que o entender como ius in iure loci pois não pertence neste contexto ao direito romano, Constitui o pagamento de uma sanção por atentar contra a tranqüilidade de uma posse testamentaria ao senhor territorial; uma forma consuetudinaria?, não o sabemos. A pena, ut supra, não é a caldaria, é a sanção pecuniaria consistente em duplicar ou triplicar o valor das herdades que figuravam doadas ao monasterio no falso testamento de Aragunta.

Liuva podia ficar totalmente arruinado, apesar de ser como vimos mais que um médio proprietário. O monasterio conforma-se com roubar-lhe uma boa migalha. Liuva assina uma agnitio, um acordo com a parte demandante: O abad Antino e monges de S. Martinho, comprometendo-se a respeitar daqui por diante ‘o direito do monasterio’. Na agnitio recolhem-se aspectos do procedimento judicial já tratado. [desculpem as gralhas]

ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía
Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en ETNOARQUEOLOXIA INSTITUCIONAL DE NARON | Deixar un comentario

A LENDA DA PENA LOPESA LEGEND OF THE WOLF’S CRAG

ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno  e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  

Preservada polo tempo, a natureza absolutamente virxe aínda, en feliz conjunción coa etno-arqueología, deu moito a esta costa de O Val, feita para colmar todas as aspiracións, convertendo en colosal e magnífico este pequeno tramo costeiro de Narón que mira ao Atlántico, ideal para percorrer en barco, en kayak, para pasear, para ver as aves, para practicar a caza, a pesca ou o mergullo.

Preservada pelo tempo, a natureza absolutamente virxe ainda, em feliz conjunção com a etno-arqueología, deu muito a esta costa de O Val, criada para colmar todas as aspirações, convertendo em colosal e magnífico o pequeno treito costeiro de Narón que mira ao Atlântico, ideal para percorrer em barco, em kayak, para pasear, para ver as aves, para praticar a caça, a pesca ou o submarinismo.

The existence of natural landscapes still completely pristine today, and the fortuitous combination of these with an ethno-archaeological history preserved over time, give the coast of O Val its breathtaking qualities, and make a small stretch of cosastline colosal in terms of its magnificent attractions. It is an ideal destination for touring by boat, by kayak, or on foot, as well as for hunting, fishing, and scuba diving.

Algúns, os que chaman erosión ao noso escultor, sosteñen que se deben ao azar as espectaculares cores que visten rochas de singulares formas que cobran vida e cárganse de lendas grazas a imaginación.

Alguns, os que chamam erosião ao nosso escultor, sustêm que se devem ao azar as espectaculares cores que vestem rochas de singulares formas que cobram vida e carregam-se de lendas graças a imaginação.

Some, who consider erosion to be nature’s sculptor, believe the spectacular colours shown by the uniquely formed rock formations are a product of chance, which come to life and have inspired the imagination to create legendary tales.

Costa Valexa

Sobre algún dos altos acantilados de Europa aínda virxes, vento e mar desencadeados na costa batida por olas xigantes do Atlántico brindan un grandioso espectáculo wagneriano. Ninguén ten que reservar entradas. Sobre algún dos altos acantilados de Europa aínda virxes, vento e mar desencadeados na costa batida por olas xigantes do Atlântico brindan un grandioso espectáculo wagneriano. Ninguén ten que reservar entradas. On some of Europe’s highest cliffs, still pristine, the winds and seas unleashed on the coast, which is battered by gigantic waves of the Atlantic, produce a spectacle of Wanerian proportions, but with no tikets required.

Fraxil e continamente exposta a costa dende Ferrol a Ortegal, logrou, pese aos erros de onte, conservar indemne boa parte da súa integridade litoral, marinas, dunas, lagos de auga doce, ríos, prados enseñoreados polo caravel mariño, orquídeas e flores salvaxes, enseadas e acantilados, como estes de O Val, Narón, nos que se refuxan colonias de paxaros mariños.

Illas e illotes inzados de lendas, sucédense e adoptan, segundo lugares, formas e cores diferentes, cada hora a costa cambia, flutúa con maxia propria.

Fraxil e continuamente exposta a costa desde Ferrol a Ortegal, alcançou, pese aos erros de ontem, conservar indemne boa parte da sua integridade litoral, marismas, dunas, lagos de água doce, rios, prados ensenhoreados pelo caravel marinho, orquídeas e flores selvagens, enseadas e alcantilados, como estes de O Val, Narón, nos que se refuxan colónias de páxaros marinhos.

Ilhas e ilhotes inçados de lendas, sucedem-se e adoptam, segundo lugares, formas e cores diferentes, a cada hora a costa muda, flutua com magia propria

Fragile and ever-exposed, the coast from Ferrol to Ortegal managed, owing to the chances of history, to preserve undamaged the major part of its littoral integrity, estuaries, dunes, inlets, freshwater lakes, green meadows lording over the sea carnations and wild flowers, coves and cliffs, such as those at O Val, Narón, where colonies of seabirds find refuge.

Islands and islets full of legends are inherited and adopted, according to various spaces, forms, and colors. Every hour the coast changes, shimmering wiht its own magic.

Apreciamos como lugares de relaxamento os esquecidos carreiros costeiros entre capeliñas de Santos e Barcos de Pedra, de berce precristián e celta: San Xiao do Trebo, Santo André  de Teixido, Santa Comba, San Cristovo.

Peregrinos, camiñantes ou sendeiristas emociónanse ante a inmensidade do Océano cando o Camiño, antes de bordear o Cabo Prior ata San Cristovo das Serpers e as súas Areas do Paraiso, salva os Montes da Lagoa e Vilarquinte (O Val, Terra de Trasancos) entre os mais altos cantís de Europa.

paisaje3

Apreciamos como lugares de relaxamento os esquecidos carreiros costeiros entre capelinhas de Santos e Barcos de Pedra, de berço precristiano e celta: São Xiao do Trebo, Santo André  de Teixido, Santa Comba, São Cristovo.

Peregrinos, caminhantes ou sendeiristas emocionam-se ante a imensidão do Oceano quando o Caminho, antes de bordear o Cabo Prior até São Cristovo das Serpers e as suas Areias do Paraiso, salva os Montes da Lagoa e  de Viarquinte [O Val, Terra de Trasancos] entre os mais altos cantís da Europa.

Cherished as places for relaxation are the forgotten coastal paths between the small chapes of Saints and Stone Boats, of  pre-Christian and Celtic origins: San Xiao do Trebo, Santo André de Teixido; Santa Comba, and San Cristovo.

Pilgrims and trail walkers find their emotions stirred before the inmensity of the ocean when the path greets the Montes da Lagoa and Vilarquinte [O Val, Terra de Trasancos], among the highest cliffs in Europe. 

Aquí descobrese a intimidade das pequenas calas arroladas no oco dos acantilados, as escondidas praias, Lopesa; Hortiña; Casal; Ponzos, de fina area añiñadas entre Cabos rochosos e as estratéxicas escarpas onde se pesca a excelente esquiva robaliza.

Aquí a marcha a pé ten un feudo de seu. Cada pedra do camiño ten un nome propio. garda unha história ou un segredo.

Aqui descobrese a intimidade das pequenas calas arroladas no oco dos alcantilados, as escondidas praias, Lopesa; Hortinha; Casal; Ponzos, de fina areia añiñadas entre Cabos rochosos e as estratégicas escarpas onde se pesca a excelente esquiva robaliza.

Aqui a marcha a pé tem um feudo de seu. Cada pedra do caminho tem um nome próprio. guarda uma história ou um segredo.

SANYO DIGITAL CAMERA

Tal vez foi Deus o artista que estendeu sobre as rochas, as lousas e os granitos a divina paleta de grises, de ocres, de verdes, de rosa alaranxado, desde os incribles granates e azuis, ao negro acibeche.

Hai quen sostén que Galiza foi impresa pola man dereita de Deus, ao descansar sobre ela tras crear o mundo, e que as rias son os seus dedos…

Quén senón encheria de inclibles historias cada recanto da nosa costa, cada praia, cada río, cada monte?

Sexa quem sexa o autor, o sendeiro é a estrada do artista e a súa obra revélase paseando, saborease tomando un baño. A entrada é gratuita. Que ninguén espere un caos nesta galería onde cada día nos cambian a instalación.

Punta Ferruxeda. Que agradable é bañarse logo de percorrer os acantilados en busca de secretas e exclusivas praias onde non fallan nunca as fontes de auga e as cascadas dos pequenos ríos. Que agradável é banharse depois de percorrer os alcantilados em busca de secretas e exclusivas praias onde não falham nunca as fontes de água e as cascadas dos pequenos rios.  Esta fervenza do Rio da Fonte dos Tres Alcaldes, onde a noite de San Xoan un gaiteiro toca unha gaita co punteiro e roncóns de ouro, é a crica que separa Narón de Ferrol. What pleasures await those swimmers who descent the cliffs in serach of the secret an exclusive beaches, where springs and waterfalls from the small rivers appear in abundance?

Tal vez foi Deus o artista que estendeu sobre as rochas, as lousas e os granitos a divina paleta de grises, de ocres, de verdes, de rosa alaranxado, desde os incríveis granates e azuis, ao preto acibeche.

Há quem sustém que Galiza foi impressa pela mão direita de Deus, ao descansar sobre ela trás criar o mundo, e que as rias são os seus dedos…

Quén senão encheria de incríveis histórias a cada recanto da nossa costa, a cada praia, a cada rio, a cada monte?

Seja quem seja o autor, o sendeiro é a estrada do artista e a sua obra revela-se paseando, saborease tomando um banho. A entrada é gratuita. Que ninguém espere um caos nesta galería onde a cada dia nos mudam a instalação.

Perhaps it was God the artis who laid out, over the rocks, the flagstone, and the granite, the divine palette of grays, of ochres, of greens, of pinks and oranges, from the incredible garnets and azures, to the jet black.

There are those who believe that Galicia is the impression of God’s right hand, left as he rested after creating the world, and that the wide river inlets, the “rías” are his fingers…

Who else could fill each niche of our coast, each beach, each river, each mountain, with such incredible stories? 

Sendeiro2

Pola costa de O Val, no Mar, entre algúns dos máis esgrevios acantilados de Europa, caminantes e peregrinos se achegan a un mirador único sobre o Océano e o Val de Trasancos: o Curro Neolítico do Monte de A Lagoa, construcción dos primeiros pastores da Europa Atlántica – o primeiro ‘causewayed enclosure’ ou henge atopado en España- e privilexiado observatorio ou penetran nos segredos dos costumes funerários dos constructores dos enigmáticos túmulos. Pela costa do Vale, no Mar, entre alguns dos mais esgrevios alcantilados da Europa, caminantes e peregrinos se achegam a um mirador único sobre o Oceano e o Vale de Trasancos: o Curro Neolítico do Monte da Lagoa, construcción dos primeiros pastores da Europa Atlántica – o primeiro ‘causewayed enclosure’ ou henge encontrado em Espanha- e privilegiado observatório ou penetram nos segredos dos costumes funerários dos constructores dos enigmáticos túmulos. On the coas of O Val, by the sea, among some of the highest and most rugged cliffs in Europe, hikers and pilgrims approach a unique lookout point over the ocean and the Trasancos Valley. Here is found the Neolithic Curro “causewayed enclosure-“of Monte de A Lagoa, built by the first herders of Atlantic Europe. The wiew is exceptional, and visitors can penetrate the mysteries of the funeral custom of the builders of the enigmatic tombs.

Whoever the creator may be, the trail is the highway of the artist and the work of art is revealed as one walks througth, and relished while having a swim. The price of admission is free. It’s an art gallery where each day the exhibition changes.

Lopesa01

No Mar, afondar nas milenarias raíces Europeas e Celtas do Área Cultural Atlántica, que conserva en Galiza como viviente fósil as pegadas do antiguísimo imaxinario, atopamos a chave que desvela os segredos dunha mitología viva: os omnipresentes Mouros, a Serpe con Ás e conchas da Praia da Lopesa, o Mouro gaiteiro da Fonte dos Tres Alcaldes, A Moura e os durmientes da Molexa, etc. No Mar, aprofundar nas milenárias raízes Européias e Celtas do Área Cultural Atlántica, que conserva na Galiza como viviente fóssil as pegadas do antiguísimo imaxinario, encontramos a chave que desvela os segredos de uma mitología viva: os omnipresentes Mouros, a serpe com asas e conchas da Praia da Lopesa, o Mouro gaiteiro da Fonte dois Três Alcaldes, A Moura e os durmientes da Molexa, etc. With The Sea, the roots of the European and celtic people of the Atlantic Culture Area are found, deepened trhough the millenia, where the secrets of antiguity’s imagination are kept. Here we find the key that unlocks the mysteries of mythological life: the omnipresent Mouros, found among the waves and seashells on the beach of the Lopesa, the Mouro bagpiper of the Tres Alcaldes spring, A Moura and the sleeping horsemen of the Molexa, etc.

O Val é a única parroquia de Narón que mira ao Atlántico. No punto máis septentrional da alta e illada costa, adiantada no mar, case formando unha illa, transversalmente fendida por unha galería producida pola erosión mariña, pola que circula o auga, érguese a Pena Lopesa, um esgrevio penedo, como un asparón batido polo mar.

Outra grande fendedura separou a Pena Lopesa dos Montes de Vilarquinte formando unha península ao derrubarse un cantil de inaccesibles paredes vertical e de corenta e dous metros de altura.

A Lopesa é una dos centos de castros atlánticos destruídos pola forza do mar nos fisterras europeos dos que os mariñeiros contan vellas historias a carón das lareiras nas longas noites de inverno.

Pena Lopesa

O Val é a única freguesia de Narón que mira ao Atlântico. No ponto mais septentrional da alta e isolada costa, adiantada no mar, case formando uma ilha, transversalmente fendida por uma galería produzida pela erosião marinha, pela que circula o água, érguese a Pena Lopesa, uma esgrevia pena, como um asparão  batido pelo mar.

Outra grande fendedura separou a Pena Lopesa dos Montes de Vilarquinte formando uma península ao derrubar-se um cantil de inaccesívels paredes ,vertical e de quarenta e dois metros de altura.

A Lopesa é um dos centos de castros atlànticos destruídos pela força do mar nos fisterras europeus dos que os marinheiros contam velhas histórias ao rente das lareiras nas longas noites de Inverno.

The Val is the only parish in Narón with a view of the Atlantic. And that’s a view! At the northernmost point of this high and isolated coast, the Pena Lopesa stands above the swirling waters, a rocky escarpment like spindle, battered by the waves.

Another great fissure separated the Pena Lopesa from the Vilarquinte hills, forming a peninsula through the collapse of a cliff with inaccessible vertical walls over 300 feet high.

A Lopesa is one of the hundreds of Atlantic Iron Age forts “castros” destroyed by the forces of the sea in the European headlands, of which the mariners tell traditional tales around Galician dining tables during the long winter nights.

eva-merlc3a1n-pena-lopesa-iib

Eva Merlán Bollaín. Contos e Lendas de Trasancos de tradición oral. Concello de Narón Ed. (2000)

Na pena Lopesa, no tempo dos Mouros, os fermosos, élficos e leucodermos, seres míticos galegos, un poderoso rei custodiaba un fabuloso tesouro. O rei saía a cazar aos montes de Vilarquinte estendendo unha ponte levadiza e virando as ferraduras do cabalo para enganar a os seus inimigos, uns reis nefandos que querían roubarlle o tesouro.

Un dia estes reis, reunindo un grande exército, acamparon no monte, fronte a Lopesa.

eva-merlc3a1n-pena-lopesa-i

Eva Merlán Bollaín. Contos e Lendas de Trasancos de tradición oral. Concello de Narón Ed. (2000)

Na pena Lopesa, no tempo dos Mouros, os formosos, élficos e leucodermos, seres míticos galegos, um poderoso rei custodiava um fabuloso tesouro. O rei saía a caçar  aos montes de Vilarquinte estendendo uma ponte levadiza e virando as ferraduras do cavalo para enganar a os seus inimigos, uns nefandos reis que queriam roubar-lhe o tesouro.

Um dia estes reis, reunindo um grande exército, acamparam no monte, fronte a Lopesa.

At the Pena Lopesa [pena is a Galician Celtic word penn meaning “head”, and “rock”, because rocks are like heads, rising on earth], in the times of those wonderful, light-skinned elfin beings from Galician mythology, the Mouros, a powerful king guarded a fabulous treasure. The king would go hunting in the woods of Vilarquinte, laying down a drawbridge an reversing his horse’s horseshoes to fool his enemies, nefarious kings who sought to rob him of his treasure.

One day those kings gathered a great army, camping out on the woods in front of Lopesa

Tras sete anos de asedio, e a piques de se render pola fame, o rei Mouro argallou de botar aos paxaros o derradeiro ferrado de trigo que tiña.

Trás sete anos de assédio, e preste a se render pela fome, o rei Mouro argallou de deitar aos passaros o derradeiro ferrado de trigo que tinha.

After seven years of siege, and on the verge of surrender because of hunger, the Mouro King cleverly threw his last bushel of wheat to the birds.

eva-merlc3a1n-pena-lopesa-iii

Entón os sitiadores, levantando o cerco se marcharon, pensando que o Mouro tiña comida a fartar para moitos anos.

Então os sitiadores, levantando o cerco se marcharam, pensando que o Mouro tinha comida a fartar para muitos anos.

Seeing this, the besiegers lifted their barricades and marched away, convinced that the [*O]Mouro had an abundance of food to last for years.

Pero a Lopesa ainda reserva outras lendas. A Pena Lopesa, “Lobo” dominante sobre os esgrevios cantís, comparte cunha pena idéntica: a chamada Wolf ’s Crag, “Pena Do Lobo” de Escocia, unha lenda similar e algo mais.

A Pena Lopesa toma o seu nome de Lopo [do lat. lupus, “lobo”] de Lago, membro dunha importante liñaxe do Val, sen dúbida descendente dos autóctonos Petriz da casa de Trava. O apelido Lago –pois claro está O Val non ten lagos de auga doce– signifíca mámoa, como a que está non lonxe da Lopesa sobre os montes de Vilarquinte. Chamados na documentación medieval lacos antiquos, ou lagos, “túmulos ou mamoas”, abundan na parroquia.

De Lopo de Lago proclaman descender Juan Fernández de Lago e os seus fillos, Pedro de Lago, escudeiro de Santa Maria a Maior do Val, señor de Belote e do Couto de Baltar, e o escudeiro Gonzalo de Lago, o “postromeyro” que herdaría estes títulos; outro irmán foi o señor de Vilacornelle, Lopo Alonso de Lago.

Mas a Lopesa ainda reserva outras lendas. A Pena Lopesa, “Do Lobo” , dominante sobre os esgrevios cantís, partilha com uma pena idêntica: a chamada Wolf ‘s Crag, “Pena Do Lobo” da Escócia, uma lenda similar e algo mais, o primeiro episodio de violencia de xénero documentado na Terra de Trasancos.

A Pena Lopesa toma seu nome de Lopo [do lat. lupus, “lobo”] de Lago, membro de uma importante linhagem de O Val, sem dúvida descendente dos autóctonos Petriz; Peres ou Pires da Casa de Trava. O apelido Lago [celta ant. com. loco; lat. lacus, “túmulo”, “tumba”, “fosa”], -pois claro está O Val não tem lagos de água doze-, signifíca “mámoa”, como a que está, não longe da Lopesa, sobre os montes de Vilarquinte. Abundan na freguesia estes túmulos ou mamoas, chamados na documentação medieval “lacos antiquos et mamolas”.

No segundo terzo do século XVI, no ‘Recuento de las Casas Antiguas del Reino de Galicia’ escribe Vasco Da Ponte [ou De Aponte]:

No segundo terço do século XVI, no ‘Recuento de las Casas Antiguas del Reino da Galiza’ escreve Basco Da Ponte [ou De Aponte]:

In the mid-16th century, Vasco de Aponte, in the Inventory of the old houses fo the kingdom of Galicia wrote:

lopesaone

Después […] se cuenta la de Lago por muy antigua. Dicen que salieron de Francia y por venir de alta sangre, que había hombres de Don; y créolo porque ay una fortaleza metida en la mar, solar antiguo desta casa, muy acerca de la terra, la cual se llama oi en día la Peña de Don Lope [A Pena Lopesa].

Later […] the house of Lago was very ancient. The say that they left France and that they came from a high bloodline, one of Gentlemen; and I believe this is true because there is a fortress that lies in the sea and an ancient foundation of this house, very close to the land, which is today called the Pena of Don Lope [A Pena Lopesa / Wof’s Crag]

Vasco Da Ponte falando de Gil Pérez de Lago, un persoeiro que situa a principios do século XIV refire outra lenda relacionada coa Pena Lopesa:

Vasco Da Ponte falando de Gil Pérez de Lago, um persoeiro que situa a princípios do século XIV refere outra lenda relacionada com a Pena Lopesa:

Vasco de Aponte refers to another legend related to the Pena Lopesa that speaks of Gil Pérez de Lago, a noble who lived at the begining of the 14th century:

“Esto sería na era de mill y tresçientos y quarenta o cincuenta anos” [á Era Hispánica hai que restarlle 38 anos para saca-la data actual, o ‘anno incarnatione domini”] – di-

[…] Y aquella Peña de don Lope que está metida en la mar es la fortaleza del solar de Lago. […] de manera que tiene fama, que en todo el obispado de Mondoñedo, de siete u ocho casas que son allá, era la más antigua según fama y más poderosa”.
Narón II (1992), 384, 385

“This would be in the year one thousand three-hundred and forty or fifty” [38 years must be subtracted from Hispanic-era dates to arrive at the modern date or anno incarnatione domini] -He says: “This Gil Pérez of Lago, at that time, and I don’t know why, killed his wife, and because of this he lost his lands and titles, and the house fell to ruin, and the family name was lost.

Non cabe dúbida de que existiu unha fortaleza nesa pena, sendo a pedra seguramente reutilizada e levada a outro lugar [seguramente a un depósito de pedras cercano, nos montes de Vilarquinte], pero se encontraron no lugar restos de tellas e cerámica vidrada medieval.

Sustén D’Aponte que nesta fortaleza Gil Pérez de Lago matou á sua mulher propiciando a ruína da casa a meados do século XIV:

lopesatwo

Gil Pérez de Lago disposto a matar a sua esposa por Carlos Alfonzo. in O Val, A Sua Historia.

“Este Gil Pérez de Lago en este tiempo, no se por qué caso, mató a su muger; por lo cual perdió sus tierras y señoríos, y de allí quedó la casa baxada; y perdió el apellido, aunque aún tienen las armas”. Narón II (1992), 370; 384, 385

Sendo os Lago “petristas” ou legalistas, partido representado na Terra de Trasancos polo exiliado alcalde de Ferrol Nuno Freire de Andrade, Mestre da Orde de Crhistus, o abaixamento do Lago, donos de extensas  propiedades en Lago, Lourido, Tires e Valdoviño, podería deberse, a súa oposición ao cabeza do partido “golpista” mal chamado “trastamarista”, Fernán perez de Andrade O Boo, irmán do anterior.

Con todo a atribuíble á Pena Lopesa [Pena de Lopo, “Lobo”] podería ser eco de una lenda celta de tipo “melusino”, fixada á liñaxe dos Lago, pois en Escocia Walter Scott recolleu, nun escenario en todo idéntico, exactamente a mesma lenda, con morte da prometida polos ciumes do nobre, e con a Casa abaixada.

Sendo os Lago “petristas” ou legalistas, partido representado na Terra de Trasancos pelo exilado alcalde do Concello de Ferrol, Nunho Freire de Andrade, Mestre da Ordem de Crhistus, o abaixamento dos Lago, donos de extensas propriedades em Lago, Lourido, Tires e Valdovinho, poderia dever-se, a sua oposição ao cabeça do partido “golpista” mal chamado “trastamarista”, Fernán perez de Andrade O Boo, irmão do mencionado Nunho.

Contudo a lenda atribuíble à Pena Lopesa [Pena de Lopo, “Lobo”] poderia ser eco de um relato celta de tipo “melusino”, fixada à linhagem dos Lago, pois na Escócia, Walter Scott recolheu, num promontório em todo idêntico, exactamente a mesma lenda, com morte da prometida pelos ciumes do nobre, e com a Casa abaixada.

Pena_lopesa2

The Lago were “petristas” or legalists, the political party represented by the major of Ferrol, Nuno Freire de Andrade, Master of the Order of Christ. The fall of the Lago family, owners of extensive property in Lago, Lourido, Tires, and Valdoviño, may have therefore been due to opposition to the head of the “trastamarista” party, Fernán Pérez de Andrade O Bóo,  brother of the mentioned Nuno. In the end, the legend regarding the Pena Lopesa [Pena de Lopo, “Lobo”] could actually be a Celtic “melusino -type” legend, since in Scotland, Walter Scott collected an nearly identical legend, including the death of a bride because of the noble’s jealousy and the fall of the House.

WOLF’S CRAG (SCOTLAND) AND PENA LOPESA (GALIZA). WE HAVE TWO ROCKS, WITH THE SAME NAME AND THE SAME FOLKLORE? WHAT A COINCIDENCE! 

Lopesa e Lothian

Lopesa e Lothian. “The imaginary castle of Wolf’s Crag has been identified by some lover of locality with that of Fast Castle. The Author is not competent to judge of the resemblance betwixt the real imaginary scenes, having never seen Fast Castle except from the sea. But fortalices of this description are found occupying, like ospreys’ nest, projecting rocks, or promontories, in many parts of the eastern coast of Scotland, and the position of Fast Castle seems certainly to resemble that of Wolf’s Crag as much as any other, while its vicinity to the mountain ridge of Lammermoor renders the assimilation a probable one”. Walter Scott Bride of Lammermoor. The Lammermuir Hills are a range of moors which divide East Lothian to the north from Berwickshire in the Scottish Borders to the south. The fictional castle “Wolf’s Crag” has been identified with Fast Castleon the Berwickshire coast. [Sir Walter] Scott stated that he was “not competent to judge of the resemblance… having never seen Fast Castle except from the sea.” He did approve of the comparison, writing that the situation of Fast Castle “seems certainly to resemble that of Wolf’s Crag as much as any other”>> Wikipedia, sub vocabulo The Bride of Lammermoor published in 1819.

“Saberás que o vrao pasado, mentras facía apontamentos na costa de Esat Lotien e en Berbwickhire, interesoume visitar as montaña de Lammermoor, porque me dixeron que había en aquela rexión algunhas antigas ruinas. As que mais me sorprenderon foron as ruinas dun antigo castelo, no cal existiu unha vez ese cuarto isabelino coma ti o chamas. Pasei dous ou tres dias nunha granza próxima, cuxa vella dona coñecía moi ben a historia do castelo e os sucesos que tiveron lugar nel. Un destes era tan interesante que me sentía atraído igualmente a debuxar a paisaxe das vellas ruínas e a representar nunha novela, os singulares acontecementos ocorridos alí. Eis as miñas notas […]

escudowalter

Armas de Sir Walter Scott con a Muller Mariña , como os galegos Mariño e  os irlandeses Ellis

[…] xa había tempo que o ruxido do mar anunciaba aos viaxeiros o seu bater co cantíl, en cuxo cume, pendurara o seu niño, como o dunha mariña águia, o fundador da fortaleza […] [chamada] a Torre [do Lobo] solitaria e espida. Situada nunha rocha saínte sobre os mar do Norte. Por tres lados, as rochas eran inaccesibles. Polo cuarto, cara a terra, protexérase antigamente a entrada por medio dun foxo e dunha ponte levadiza.

Fast Castle. Berwikshire. Rev. John Thomson pinxit, John Horsburgh Sculptit. Wikimedia Commons. Gravado S. XIX.

Esta historia, que pola súa forza dramática deu orixe a dúas óperas, foi atribuida por Walter Scott, a unha familia nobiliaria escocesa.

armeria-dos-lago

‘AY UNA FORTALEZA METIDA EN LA MAR MUY ACERCA DE LA TERRA’

 “Después […] se quenta la de Lago por muy antigua. Diçen que salieron de Françia y por venir de alta sangre, que havía hombres de Don; y créolo porque ay una fortaleza metida en la mar, solar antiguo desta casa, muy acerca de la terra, la cual se llama oi en dia la peña de don Lope”. Narón II (1992),  384, 385

D’Aponte sustém que nesta fortaleza Gil Pérez de Lago “Esto sería na Era (psv. error por a. D.) de mil y tresçientos y quarenta o cinquenta años”, matou á mulher propiciando a ruína da casa a meados do século XIV

wolfs-crag

PENA LOPESA: “Este Gil Pérez de Lago en este tiempo, no se por qué caso, mató a su muger; por lo cual perdió sus tierras y señoríos, y de allí quedó la casa baxada; y perdió el apellido, aunque aún tienen las armas” Narón II (1992), 370; 384, 385 FAST CASTLE OR WOLF’S CRAG CASTLE:  ‘I resided for two or three days at a farmhouse in the neighborhood, where the aged goodwife was well acquainted with the history of the castle, and the events which had taken place in it. One of these was of a nature so interesting and singular, that my attention was divided between my wish to draw the old ruins in landscape, and to represent, in a history-piece, the singular events which have taken place in it. Here are my notes of the tale […] […] My friend, Mr. Sharpe, gives another edition of the tale. According to his information, it was the bridegroom who wounded the bride. The marriage, according to this account, had been against her mother’s inclination, who had given her consent in these ominous words: “Weel, you may marry him, but sair shall your repent it.”     Walter Scott

as duas rochas, Pena Lopesa e Wolf’s Crag, paralelas histórias, comum nome , comum -diríamos hoje- violência de gênero, comum destruição e decadência da Casa…a rocha escocesa inspirou uma grande novela de Sir Walter Scott e várias óperas, a rocha galega, inspirounos con Eva Merlán nos seus Contos e Lendas de Trasancos e con Carlos Alfonzo, na  nosa Historia de O Val, Narón.

“[…] my attention was divided between my wish to draw the old ruins in landscape, and to represent, in a history-piece, the singular events which have taken place in it [o marido matou a mulher propiciando a ruína da casa] . Here are my notes of the tale […] […] My friend, Mr. Sharpe, gives another edition of the tale. According to his information, it was the bridegroom who wounded the bride. The marriage, according to this account, had been against her mother’s inclination, who had given her consent in these ominous words: “Weel, you may marry him, but sair shall your repent it.”     Walter Scott

AS VECES A LENDA ESCONDE UNHA VERDADE/ AS VEZES A LENDA ESCONDE UMA VERDADE/SOMETIMES LEGEND HIDES A TRUTH

A absoluta concordancia topográfica e temática entre as dúas lendas, a novelada por Scott e aposta a unha familia nobiliaria escocesa, e a referida por Vasco de Aponte, aposta á sua vez, a unha coñecida familia galega, de O Val, os Lago, fainos pensar que poderia deberse a algo máis que a casualidade.
A absoluta concordancia topográfica e temática entre as duas lendas, a novelada por Scott e aposta a uma família nobiliaria escocesa, e a referida por Basco de Aponte, aposta à sua vez, a uma conhecida família galega, de O Val: os Lago, faz-nos pensar que poderia dever-se a algo mais que a casualidade.
This Story, that by its dramatic force was the inspiration for two operas, was attributed to Walter Scott, from a noble Scottish family, and recounted by Vasco de Aponte, who in turn was part of a noble and well-known Galician  family, the Lagos. We must wander wherther this could be something more than a coincidence.

ola de Lopesa

No alto da Lopesa, hoxe case unha illa exposta ao mar, atopamos moita cerámica procedente da briga ou castro da Idade do Ferro. Como fixemos cos restos do folclore, olas enteiras puderon ser reconstruidas dos esnaquizados fragmentos que sobrebiviron ao vento, a agua e a erosión mariña. Aparecenron tamén anacos e angas de ánforas viñarias romanas que nos falan de luxosas comidas e celebracións, orque os celtas que vivían nestes promontorios atlánticos bebían usualmente sidra, cerveza o viño brancos, inportando por mar, envasado nesas ánforas o viño tinto que viña do sur a grande prezo.

Tamén apareceron as fusaiolas das mulleres que pasaban o dia fiando, seguramente coa cabeza posta nos seus homes e fillos que andaban no mar. Cousas todas elas que nos lembran que para O Val, o Castro da Pena Lopesa é algo máis que outro castro derrubado polo mar [A. Pena]

anforalopesa

Con A. López e Ignacio García Novás, subimos ao alto da Pena Lopesa e constatamos como a erosión deixou a vista unha grande cantidade de anacos de olas de de vasillas celtogalaicas da Idade do Ferro, xunto a fragmentos de ferros [cravos], angas de ánforas romanas datables no primeiro terzo do século I, e varias fusaiolas que permiten dar como segura a presenza dun interesante asentamento, unha briga, “castro”, hoxe perdida polo derrube.

É oportuno suliñar como as mesmas formas cerámicas que aparecen na Pena Lopesa repítense no castro de Vilasuso, en Quintá e en xeral no resto dos castros de Trasancos; singularmente está moi estendido un tipo de labio cun particular reborde.

A recente [1990-1991] aparición  de anacos de cerámica similares que conservaban un verniz negro brillante permítenos asegurar que esta cerámica tiña un acabado moi coidado que non se pode apreciar sempre debido á perda do dito engobe ou verniz.

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en ETNOARQUEOLOXÍA | 1 comentario

O SEGREDO DA PENA MOLEXA. A LUNAR BARCA. CINCO COUSAS QUE DEBES SABER

             Este post súmase á lei aprobada por unanimidade polo parlamento galego o día 11 de marzo de 2014 co nome de Valentín Paz-Andrade capacitando á Xunta de Galiza para incorporar progresivamente a lingua portuguesa no sistema educativo galego como unha materia opcional coa finalidade de que nosa comunidade, aproveite como unha vantaxe competitiva súa proximidade a un bloque lingüístico conformado por 254 millóns de falantes dos cinco continentes/Este artigo soma-se à lei aprovada por unanimidade pelo parlamento galego no dia 11 de março de 2014 com o nome de Valentín Paz-Andrade capacitando à Xunta de Galiza para incorporar progressivamente a língua portuguesa no sistema educativo galego como uma matéria opcional com a finalidade de que nossa comunidade, aproveite como uma vantagem competitiva sua proximidade a um bloco lingüístico conformado por 254 milhões de falantes dos cinco continentes.

UN MONUMENTO MEGALÍTICO CON FORMA DISCOIDE ORIENTADO A SAÍDA NO CICLO METÓNICO DA LÚA CHEA

UM MONUMENTO MEGALÍTICO COM FORMA DISCOIDE ORIENTADO A SAÍDA EM O CICLO METÓNICO DÁ LÚA CHEA

20150514_173405

No Concello de Narón, na freguesía do Val, inmediata ao castro e lugar de Vilasuso, e ao lado dunha prehistórica corredoira que remata sobre o mar, preto da espectacular, illa chamada Pena Lopesa, moi dominante sobre os esgrevios cantís do Océano, e próxima á célebre mámoa chamada Pena da Arca dos Vilares, enterramento posibelmente calcolítico, encontrase un outeiro (de lat. altarium, “altar”, lugar de culto), trebopala e penedo, chamado pola forma que adopta de molexa de ave, Pena Molexa, do latín mollicula, “molexa”, aquí un penedo psbl. non figurativo, que a man do home extraendo e traballando o granito, encabalgou a mantenta entre dous bloques, sinalizando o punto da saida da lúa –Reve, ai. “risign moon”- o ano metónico. // Na Câmara municipal de Narón, na freguesia de O Val, imediata ao castro e lugar de Vilasuso, e ao lado duma prehistórica corredoira que remata sobre o mar, perto da espectacular, ilha chamada Pena Lopesa, muito dominante sobre os esgrevios cantís do Oceano, e próxima à célebre mámoa chamada Pena da Arca dos Vilares, enterramento possivelmente calcolítico, encontrasse um outeiro (de lat. altarium, “altar, lugar de culto”), trebopala, e penhasco, chamado pela forma que adopta de molexa de ave, Pena Molexa, do latín mollicula, ‘molexa’, aquí um penedo, psvlm. não figurativo, que a mão do homem extraindo e trabalhando o granito, encabalgou a mantenta entre dois blocos, sinalizando o ponto da saida da lua –Reve ‘rising moon-‘ no ano metónico.

A Pena Molexa -así chamada (1991,  pola forma de ‘molexa’  -do latín mollicula, “moega [> moegha > molexa]” de ave-, enorme penedo encabalgado en O Val, Narón, imitando á lúa chea, orientado a saída da lúa en ascención : Reve,  (Pena), no ano metónico con  forma discoide é, seguramente, o primeiro gran monumento astronómico de Galicia.

A Pena Molexa -assim chamada pela forma de “molexa” -do latín mollicula, “moega [> moegha > molexa]” de ave, enorme penhasco encabalgado em O Val, Narón, imitando à lua cheia, orientado a saída da lúa em ascenssão : Reve, (Pena), no ano metónico com  forma discoide é, seguramente, o primeiro grande monumento astronómico da Galiza.

PENEDO FIGURATIVO OU PENA ENCABALGADA A MANTENTA?

PENEDO FIGURATIVO OU PENA ENCABALGADA A MANTENTA?

 

SANYO DIGITAL CAMERA

O geólogo pensa que a pena non foi encabalgada á mantenta, que é un penedo figurativo/ O geólogo pensa que a pena não foi encabalgada adrede, que é um penhasco figurativo.

O arquitécto sostén que o monumento foi construído á mantenta,  a forma de disco é intencionada,  a cara interna foi traballada apreciándose claras as pegadas dese traballo/

O arquitécto sustém que o monumento foi construído adrede, a forma de disco é intencionada, a cara interna foi trabalhada apreciando-se claras pegadas desse trabalho.

Fan a segunda hipótese cando menos altamente verosímil: /

Fazem a segunda hipótese quando menos altamente verosímil:

O arquitecto Carlos Sánchez Montaña, en base á nosa investigación previa, e tras demorado estudo, concluíu que a Pena Molexa é unha barca lunar, talvez o prototipo de todas elas, coa función de “pouso”, para, de caminho ao túmulo, depositar o corpo dos reis, permitindo que a alma fose levada pola barca lunar./  O arquitecto Sánchez Montanha, em base à investigação prévia  (André Pena), e tras demorado estudo concluiu que a Pena Molexa é uma barca lunar, talvez o prototipo de todas elas, com a função de “pouso”, para, de caminho ao túmulo, depositar o corpo dos reis, permitindo que a alma fosse levada pela barca lunar.

  • A forma intencionada de disco  e orientación da pena cara á saída da lúa chea no solsticio de verán, no chamado “ano metónico”/A forma intencionada de disco e orientação da pena para a saída da lua cheia no solsticio de verão, no chamado ‘ano metónico’ . 

– OLD WOMAN Caileach (cf. Latin caelum “sky” and caeluleo ‘the color of the sky, blue’, and also “The Old Woman with a blue veil (representing sky)”. Builder of the landscape and the megalithic monuments. The Old [A]Moura builder of megaliths, holding the Pena Molexa with the little finger. By Carlos Alfonzo ex A. Pena Caminhos Milenários. A VELLA, Caileach [cf. Latin caelum, “ceo” e caeluleo “da cor do ceo, azul”, isto é psblm. “A Vella Do Veo Azul [representando ao ceo]”. Constructora do pasisaje e dos monumentos megalíticos de Europa. A ilustración de Carlos Alfonso, mostra á Vella Moura, sostendo a Pena Molexa co dedo meniño./ A VELHA, Caileach [cf. Latin caelum, “céu” e caeluleum [l/r],  “da cor do céu, azul”, isto é psvlm. “A Velha Do Velo Azul [representando ao céu]”. Construtora da pasissagem e dos monumentos megalíticos de Europa. A ilustração de Carlos Alfonso, mostra à Velha Moura, sustentando a Pena Molexa com o dedo meninho.

  • folklore [a galiña cos sete pitiños de ouro, as tres mulas de ouro] e densidad de lendas de Mouros – a maior de Galiza-  concentradas nun monumento                                                                                                                                      
  •  O folklore [ a galinha com os sete pitinhos de ouro, as três mulas de ouro] e densidad de lendas de Mouros – a maior da Galiza-concentradas nun monumento.

“Contan que nalgunhas madrugadas de San Xoán, na hora misteriosa en que a lúa aínda non se meteu e o sol xa vai querendo saír, pódese encontrar na Pena Molexa, peiteando os longos e fermosos cabelos, una belísima Moura que mostra ao abraiado mortal que a contempla un enxoval marabilloso: olas e xerros cheos a reverter de moedas e xoias, colares e diademas e brazais, peites e tesoiras, armas e adobíos de antigos guerreiros, e até unha galiña cos seus sete pitinhos, todo de resplandecente ouro”/ [in Eva Merlán Contos e Lendas de Trasancos]. Contam que em algumas madrugadas de São João, na hora misteriosa em que a lua ainda não se meteu e o sol já vai querendo sair, pode-se encontrar na Pena Molexa, peiteando os compridos e formosos cabelos, una belísima Moura que mostra ao abraiado mortal que a contempla um enxoval maravilhoso: olas e xerros cheios a reverter de moedas e jóias, colares e diademas e brazais, peites e tesoiras, armas e adobíos de antigos guerreiros, e até uma galinha com os seus sete pitinhos, tudo de resplandecente ouro” [in Eva Merlán Contos e Lendas de Trasancos]”

A  peculiaridade das lendas, relacionandose todas con determinantes aspectos do  conceito Celta de Soberanía –Sacral Kingship-, /

 A peculiaridade das lendas, relacionandose todas com determinantes aspectos do  conceito Celta de Soberania – Sacral Kingship-.

“II A Moura convídao a admirar con detemento cada unha das pezas que compoñen o enxoval e logo pídelle que escolla entre todo canto ve aquilo que pense do seu gusto. Engaiolado e dubidoso ante tales riquezas, o coitado acaba sinalando algunha das xoias que se ofrecen á súa vista; ás veces a que encontra máis feitinha; caseque sempre a que lle parece de maior peso e valor. Entón escóitase á Moura lamentarse e chorar, recriminándolle a súa cobiza” [In Contos e Lendas de Trasancos by Eva Merlán]/ “II A Moura convida-o a admirar com detemento cada uma das peças que compõem o enxoval e logo pede-lhe que escolha entre todo quanto vê aquilo que ache do seu gosto. Engaiolado e dubidoso ante tais riquezas, o coitado acaba assinalando alguma das jóias que se oferecem à sua vista; as vezes a que encontra mais feitinha; caseque sempre a que lhe parece de maior peso e valor. Então escuta-se à Moura lamentar-se e chorar, lhe recriminando a sua cobiça” [In Contos e Lendas de Trasancos by Eva Merlán]”.

fan a segunda hipótese cando menos altamente verosímil/

“III A aparición esvaécese nun espelhar de luz que se delonga na claridade nacente do día. O cobizoso ve tornarse-lle negro carbón nas mans a alfaia que apreixara con tanto devezo. I é que a Moura espera en vao desde o fondal do tempo que un home, con máis corazón que ansia de ouro no peito, a desencante elixíndoa a ela como o máis fermoso e máis desexable dos regalos. Entón redimida do feitizo, marchará co seu liberador, levando consigo todo o tesouro. Até o de agora ningún dos que viran á Moura a preferiron ao ouro. De modo que alá debe seguir enfeitizada, esperando unha mañá propicia de San Xoan para mostrarse de novo na Pena Molexa” [In Eva Merlán. Contos e Lendas de Trasancos]. / “III A aparición esvaécese nun espelhar de luz que se delonga na claridade nacente do día. O cobizoso ve tornarse-lle negro carbão nas mans a alfaia que apreixara con tanto devezo. I é que a Moura espera en vao desde o fondal do tempo que un home, con máis corazón que ansia de ouro no peito, a desencante elixíndoa a ela como o máis fermoso e máis desexable dos regalos./ Entón redimida do feitizo, marchará co seu liberador, levando consigo todo o tesouro. Até o de agora ningún dos que viran á Moura a preferiron ao ouro. De modo que alá debe seguir enfeitizada, esperando unha mañá propicia de San Xoão para mostrarse de novo na Pena Molexa? [In Eva Merlán. Contos e Lendas de Trasancos].

facem a segunda hipótese quando menos altamente verosímil

pena-molexa-building1

Cabe  unha solución intermedia: a do intencionado traballo  sobre o preexistente grupo de penas para crear o monumento megalítico, co disco lunar e os elementos funcionales como a que chamamos “mesa de ofrendas”.

/Cabe uma solução intermédia: a do trabalho intencionado sobre o preexistente grupo de penas para criar o monumento megalítico com o disco lunar e os elementos funcionais como a que chamamos “mesa de oferendas”.

 II  AS LENDAS DA PENA MOLEXA SON LENDAS LIGADAS Á MOURA, MATER, A SOBERANÍA

AS LENDAS DA PENA MOLEXA SÃO LENDAS LIGADAS A [A]MOURA,MATER, A SOBERANIA

[Addenda]

[/Addenda]

Moitas civilizacións e culturas do mundo contemplan a existencia dunha divinidad feminina, asociada á fecunda terra e/ou á lúa, a modo de Nai Universal, Mater ou Deusa Nai. Pero só os Celtas conciben á  Mater, Nai Universal, como triple Virge e como unha trinidad ou feminino trío das Matres.
/ Muitas civilizações e culturas do mundo contemplam a existência de uma divinidad feminina, associada à fecunda terra e/ou à lua, a modo de Mãe Universal, ou Mater Deusa Mãe. Mas só os Celtas concebem a a Mater, Mãe Universal, como Virge e como uma trinidad ou feminino trío das Matres.

Os Celtas – como sucede co cristianismo celta na Igrexa Católica- son monoteístas trinitarios. Por unha banda teñen unha Trinidad masculina, un Fillo, un Pai e un Espírito, escenificando os tres pasos do sol, ao longo do día e do ano. Doutra banda teñen unha Trinidad feminina, unha Virxe que conforma o trío das Matres: casamenteira Moza, na primavera, grávida Nai , no verán e Vella no inverno. // Os Celtas – como sucede com o cristianismo celta na Igreja Católica- são monoteístas trinitarios. Por uma banda têm uma Trinidad masculina, um Filho, um Pai e um Espírito, escenificando os três passos do sol, ao longo do dia e do ano. Por outra parte têm uma Trinidad feminina, uma Virxe que conforma o trío das Matres, casamenteira Jovem, na Primavera; grávida Mãe, no Verão e Velha no Inverno.

[A]Moura e [O]Mouro: “A habitante do Alén e O habitante do Alén ” son epítetos da Triple Mater, “Nai”, Celta [Mater, Matres] e seu paredros, solar trinitario Deus /

[A]Moura e [O]Mouro: “A habitante do Além e O habitante do Além” são epítetos da Triple Mater, “Mai”, Celta [Mater, Matres] e seu paredros, solar trinitário Deus.

 CHAMADAS MATRES GALAICIS EN GALLAECIA  Da Nai Terra brotan as fontes, os ríos e os mares cheos de peixes, é fonte dos bosques, é fonte dos froitos. É fonte da fecundidade da natureza. Ten unha parte clara e veraniega e unha parte escura e invernal. Pola noite convertida núm semáforo celeste: A Lúa, axúdanos na caza nocturna, mídenos o paso dos meses, e moito máis. A cada día, a cada ano, pare seu santo, luminoso fillo, á Luz do Mundo, O Diying God, e a cada ano e a cada día chora a súa morte. Para os Celtas segundo o ensino dos Durvedes [nome que reciben os Druidas en Gallaecia, como o viu Miguel Costa] son as MATRES, tres persoas distinas unha moza, unha nai e unha anciá, mais unha sóla MATER nai certa. Os contos europeos e a etnología descríbenos con detalle súa santa e benfeitora interceção. A Deusa Nai [a bendita Terra] é moza desde febreiro a maio na Europa Atlántica; pare no verão o primeiro de agosto; envellece o primeiro de novembro, cando se converte na anciá velliña do friage, do inverno, e da morte da natureza. O primeiro de febreiro, na Candeloria, renace de novo a vida como fermosa virgem [Brigantia, Brigitt, Brígida] e funde a neve. /Da Mãe Terra brotam as fontes, os rios e os mares cheios de peixes, é fonte dos bosques,  é fonte dos frutos. É fonte da fecundidad da natureza. Tem uma parte clara e veraniega e uma parte obscura e invernal. Pela noite convertida núm semáforo celeste: A Lua, ajuda-nos na caça nocturna, mede-nos o passo dos meses e bem mais. A cada dia, a cada ano, pare seu santo, luminoso filho, á Luz do Mundo, O Diying God, e a cada ano e a cada dia chora a sua morte. Para os Celtas segundo o ensino dos Durvedes [nome que recebem os Druidas em Gallaecia, como o viu Miguel Costa] som as MATRES, três pessoas distinas uma jovem, uma mãe e uma idosa, mas uma sóla MATER mãe verdadeira. Os contos europeus e a etnología descrevem-nos com detalhe sua santa e benfeitora interceção. A Deusa Mãe [a bendita Terra] é jovem desde fevereiro a maio na Europa Atlántica; pare no verão o primeiro de agosto; envelhece o primeiro de novembro, quando se converte na idosa do friage do inverno e da morte da natureza. O primeiro de fevereiro, na Candeloria, renace de novo a vida como formosa virgem [Brigantia, Brigitt, Brígida] e funde a neve.

ETIMOLOXÍA DE MOURO/MOURA, SEGUNDO A ARQUEOLOXÍA INSTITUCIONAL

ETIMOLOGIA DE MOURO/MOURA , SEGUNDO A ARQUEOLOGIA INSTITUCIONAL 

espelho1

A voz Os Mouros (41), céltica, [[A]Moura poderia significar “The inhabitant of the under-sea world”. Following Koch: cf. tartessian *omuŕika*[ [J.16.2] < *u(p)omorikā ‘the under-sea world’, cf. Gaulish Aremorica ‘the land by the sea’, Welsh arfor-dir ‘coast’. [J. T. KOCH ActPal X = PalHisp 9, 343]], designando a seres míticos similares aos “elfos de Tolkien”, gente imortal, belíssima, de pele clara e cabelos de ouro, seres ‘élficos’ ou feéricos de bom porte, com jóias e roupa de grande valia, não se pode traduzir por “mouros africanos” nem muito menos por “negros” (42).

Documenta J. T. Koch na Idade do Bronze, a voz tartésica Omurika [< *u(p)omorika], [sinalando Koch o bretão Maciço Armoricano, do galo Aremorica “Terra do Mar”]. O Mundo Baixo o Mar”, ‘Infra Mundo’ [J. T. Coch] :

 E revelando-nos a etnografía galega e o folklore da Pena Molexa seu sentido, eu a asociei a o hábitat dos Mouros: *[A]Mora/*[A]Moura, a habitante psblm. do Mar Moiral, O Além (Pena), a moradora dun lugar diferente ao dos humanos. Moura e Mouro é probavelmente – como o observara meu caro amigo Robert Omnès um hiper-enxebrismo, de *Omorica > *Amor[ric]a, > *AMora, “A Moura”, e *OMor[ic]o  > *OMoro  > “O Mouro” – psvlm. por coincidir, segundo o penso, a voz Moro celta con o homónimo  castelán vocablo para o muslime “Moro” e “Mora”.

[MITOS E LENDAS CELTAS DE GALIZA: A MOURA E AS MATRES. Por André Pena]

[/ MITOS E LENDAS CELTAS DE GALIZA: A MOURA E AS MATRES. Por André Pena]

Linking the Trinitarian character of the Matres to the most important Mythical being of Galicia: A Moura [A. Pena], the origin of the concept of Sacred Celtic Sovereignty is explored in a lunisolar staging of the Annual Cycle [“Ana”].

Documenta J. T. Koch, na Idade do Bronze, a voz tartésica Omurika [< *u(p)omorika], [assinalando Koch o bretão Maciço Armoricano, do galo Aremorica “Terra do Mar”]; O Mundo Baixo o Mar”, ‘Infra Mundo’ [J. T. Koch]:

 E revelando-nos a etnografía galega e o folklore da Pena Molexa seu sentido, eu a associo a o hábitat dos Mouros: *[A]Mora/*[A]Moura, a que mora em o Mar Moiral, em O Além (Pena 2002), lugar diferente ao hábitat dos humanos. Moura e Mouro é probável hiper-enxebrismo, de *Omorica > *Amor[ric]a, > AMora > “A Moura”, e *OMor[ic]o  > OMoro  > “O Mouro” – psvlm. por coincidir, segundo o penso, a voz *MORO e *MORA celta com o homónimo vocabulo castelã para o muslime “Moro” e “Mora”.

Os mouros no imaxinario galego, bretón e irlandés, viven en lugares: baixo a auga ou a terra. Sendo en Irlanda arriscado construír a casa ou arar en terras de mouros [de, ut supra, *Omórica, o Alén Baixo o Mar, ou daoine sidhe].  En Donegal, facendo un labrego súa vivenda nun terreo de mouros [daoine] estes se lle aparecían pola noite dicindo:

Os mouros no imaxinario galego, bretão e irlandês, vivem em inhóspitos lugares: baixo a água ou a terra. Sendo na Irlanda arriscado construir a casa ou arar em terras de mouros [de, ut supra, *Omórica, o Além Baixo o Mar, ou daoine sidhe]. Em Donegal, fazendo um lavrador casa em terreno de mouros, [daoine], estes se lhe apareciam pela noite dizendo:

Ti destruiche a nosa casa e facenda e halo pagar, halo pagar / Tu destruiche a nossa casa e fazenda e há-lo pagar, há-lo pagar.

Contan Cuevillas e Fraguas que bérranlle ós labregos cando arando en certos sitios afondan moito na terra e a rella bate nos tellados das casas dos mouros/Contam Cuevillas e Fraguas que bérranlle aos lavradores quando arando em certos sítios aprofundam muito na terra e a rella bate nos telhados das casas dos mouros

Ai hom cerra o arado, non ares tan fondo que me destella-la casa [1955: 281]./ Ai hom cerra o arado, não ares tão fundo que me destelhas a casa [1955: 281].

Sempre en extraordinario contexto  [A]Moura e [O]Mouro: “O/A habitante do Alén” , son  epítetos da Triple Mater Celta [Mater, Matres] e de seu paredros: o Trinitario solar Deus /Sempre em extraordinário contexto [A]Moura e [O]Mouro: “O/A habitante do Além” , são epítetos da Triple Mater Celta [Mater, Matres] e de seu paredros: o Trinitário solar Deus .

AS LENDAS DE Á MOURA, A MATER, A SOBERANIA, LEGITIMAN O DEREITO DIVINO DA MONARQUÍA

AS LENDAS DE À MOURA, A MATER, A SOBERANIA, LEGITIMAN O DIREITO DIVINO DA MONARQUIA

A Pena Molexa é un rei convertido en pedra por un feitizo, ao non superar a proba. Os seus cabaleiros, tamén están encantados, son as pedras que rodean á Pena Molexa. Todos recuperan a forma humana a noite de San Xoan e percorren a terra protexendo á xente desvalida, sobre todo aos maiores./ A Pena Molexa é um rei convertido em pedra por um feitiço, ao não superar a prova  Seus caballeros, também estão encantados, são as pedras que rodeiam à Pena Molexa. Todos recuperam a forma humana a noite de San João e percorrem a terra protegendo à gente desvalida, sobretudo aos maiores. / In the worst cases, the greedy noble young man is cursed and turned to stone for failing her test.  The other surrounding stones are his horsemen. On Midsummer Night, San Seoane’s, São Jõao, or San Xoán eve, they all regain their human form and ride again, protecting the land, jus for one day, every year. It is also said that on the night of Saint John a treasure is carried away from the Pena Molexa on three golden mules. The mules march in to the sea if nobody can break the spell.

En clave PCP [Paradigma da Continuidade Paleolítica], desde a Idade do Bronce,  a ‘A Moura’ do Atlántico Celta–allea a invasión muslime da Península –, encarna á Soberania, á Deusa Nai, de quen as linaxes e señores da terra, a mostrando nas armarias, xustificando seu divino dereito ao dominio proclaman descer, ora como Muller Mariña[caso dos Scott de Escocia, antepasados de Sir Walter Scott, dos Ellis de Irlanda, ou, do primeiro de todos, Juan Mariño] , ora como Dama do Lago [caso dos nosos Lago].

/Em chave PCP [Paradigma da Continuidade Paleolítica], desde a Idade do Bronze, a ‘A Moura’ do Atlántico Celta -alheia a invasão muslime da Península-, encarna à Soberania, à Deusa Mãe, de quem as linaxes e senhores da terra, a mostrando nas armarias, justificando seu divino direito ao domínio proclamam descer, ora como Mulher Marinha[caso dos Scott de Escócia, antepassados de Sir Walter Scott, dos Ellis da Irlanda, ou, do primeiro de todos, Juan Marinho] , ora como Dama do Lago [caso dos nossos Lago].

E podendo adoptar calquera forma, a Moura, a Mater, neste contexto de Mariño Paraíso, adoita presentarse en forma de muller mariña, que é o nome que reciben as sereias en Galicia, e na Europa Atlántica.

Confirmando o dito nos precedentes parágrafos, a idea cristiana, medieval e moderna, do dereito divino da soberanía -‘por nacimento e por matrimonio’- [excluíndose “a conquista” – debendose lexitimar esta casando o conquistador coa muller do rei vencido-] nace e xustifícase, entre os Celtas do Atlántico, con a historia galega da Muller Mariña, recollida por primeira vez  no libro das liñaxes (circa 1340-1344) de D. Pedro de Barcelos – tamén recollida  en (1837) Den lille Havfrue, por Christian Andersen-, chamada Melusina polo trobador occitano Jean d’Arras  (ca. 1382-1394)/

Confirmando o dito nos precedentes parágrafos, a ideia cristã, medieval e moderna, do direito divino da soberania -‘por nacimento e por casal’- [excluindo-se “a conquista” – debendose lexitimar esta casando o conquistador com a mulher do rei vencido-] nasce e justifica-se, entre os Celtas do Atlântico, com a história galega da Mulher Marinha, recolhida pela primeira vez no livro das linhagens (circa 1340-1344) de D. Pedro de Barcelos,  também recolhida em (1837) Den lille Havfrue, por Christian Andersen-, chamada Melusina pelo trobador occitano Jean d’Arras (circa 1382-1394)

E podendo adoptar calquera forma, a Moura, a Mater, neste contexto de Mariño Paraíso, adoita presentarse en forma de Muller Mariña, que é o nome que reciben as mulheres marinhas en Galiza, e na Europa Atlántica./ E podendo adoptar qualquer forma, a Moura, a Mater, neste contexto de Marinho Paraíso, adopta apresentar-se em forma de Mulher Marinha, que é o nome que recebem as mulheres marinhas na Galiza, e na Europa Atlântica.

Este é cronolóxicamente o primeiro relato europeo do tema, chamado “melusino”, aunque con propiedade debería chamarse *“mariño”. *”marinho”

  “O primeiro foi ũu cavaleiro boo que houve nome dom Froiam, e era caçador e monteiro. E andando ũu dia em seu cavalo per riba do mar, a seu monte, achou ũa molher marinha jazer dormindo na ribeira. E iam com ele tres escudeiros seus, e ela, quando os sentio, quise-se acolher ao mar, e eles forom tanto empos ela, ataa que a filharom, ante que se acolhesse ao mar. E depois que a filhou aaqueles que a tomarom fe-a poer em ũa besta, e levou-a pera sa casa.

E ela era mui fermosa, e el fe-a bautizar, que lhe nom caia tanto nome nem uu como Marinha, porque saira do mar; e assi lhe pôs nome, e chamarom-lhe dona Marinha.  E houve dela seus filhos, dos quaes ũu que houve nome Joham Froiaz Marinho.E esta dona Marinha nom falava nemigalha. Dom Froiam amava-a muito e nunca lhe tantas cousas pode fazer que a podesse fazer falar. E ũu dia mandou fazer mui gram fogueira em seu paaço, e ela viinha de fora, e trazia aquele seu filho consigo, que amava tanto como seu coraçom. E dom Froiam foi filhar aquele filho seu e dela, e fez que o queria enviar ao fogo. E ela, com raiva do filho, esforçou de braadar, e com o braado deitou pela boca ũa peça de carne, e dali adiante falou. E dom Froiam recebeo-a por molher e casou com ela.

Livro de Linhagens do Conde de Barcelos Dom Pedro, Lisboa.                                       

Mostrando que o concepto de Soberanía “de dereito divino”, era moi importante […] nos séculos centrais da Idade Media, moitas de nosas damas de alcume do século XII chamábanse Mariña, evocando a bela historia galega da Muller Mariña “a Moura Soberana”, nai de Juan Mariño, primeiro representante do tema da legitimação da liñage mal chamado Melusino en Europa.

Mostrando que o conceito de Soberania ‘de direito divino’, era muito importante […] nos séculos centrais da Idade Média,  muitas de nossas damas de alcunha do século XII chamavam-se Marinha, evocando a bela história galega da Mulher Mariña –a Moura Soberana –, mãe de Juan Marinho, primeiro representante  do tema da legitimação da linhage mal chamado Melusino em Europa.

Na derradeira década do século pasado [Pena 1995] conetamos de modo multi e inter disciplinar os dous extremos da escenificación da Soberanía de Dereito Divino

Na derradeira década do século passado [Pena 1995] conetamos de modo multi e inter disciplinar os dois extremos da escenificação de a  Soberanía de Direito Divino

entronización de Carlos Alfonzo

É a encarnación da Soberanía, e procura un home digno de gobernar o País, a Treba, o Toudo ou Estado/ É a encarnacação da Soberanía, e  procura um homem digno de governar o Pais, a Treba, o Toudo ou Estado.  Download Here: http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab2004PDF/2004%20117-160%20ANDRES%20PENA.pdf

“Coma nun poético coloquio de amor, entre o rei e a categoría divina personificada polo outeiro, «altar» de pedra, da tribo, chámese Trebopala, “Pedra da Tribo”, chámese Toudopala, “Pedra do Teuta [Estado]”, chámese Crougintoudadigo, «Croio (altar de pedra) Teutático, ou chámense Mater/Matres,  “Nais”, establécese un diálogo ou mística conexión, o día da entronización”.

 “Coma num poético coloquio de amor, entre o rei e a categoria divina personificada pelo outeiro, “altar” de pedra, da tribo, chame-se Trebopala, “Pedra da Tribo”, chame-se Toudopala, “Pedra do Teuta (Estado)”, chame-se Crougintoudadigoe, “Croio (altar de pedra) Teutático”, ou chamen-se Mater/Matres, “Mães”, estabelece-se um diálogo ou mística conexão, o dia da entronizaçação”.

[…] Cando un galo se chama Matugenos ou un irlandés Mathgamhainn, “fillo do oso” […], non é porque se imaxine descer dun oso […] senón porque pretende relacionarse co simbolismo real do oso (H. Hubert)

[…] O día da entronización real é o momento máis fundo e máis belo da vida da tribo. Pero desaparecidos, se cadra coa súa vella Europa, os inmortais lazos dos Celtas coa súa Terra, desaparecidos xa case tódolos Celtas en realidade, igual que a santa a obriga se transformou hoxe nun abrevadeiro, xa na Idade Media a Trebopala aparece na historia galesa de Math, “Oso”, “Urso”, convertida nunha singular, e aínda triple, doncela porta-pés, noutra incomprendida e bizarra historieta, desenvolvida na Cuarta Póla dos Mabinogi:

[…] O dia da entronização real é o momento mais fundo e mais belo da vida da tribo. Mas desaparecidos, se calhar com a sua velha Europa, os imortais laços dos Celtas com a sua Terra, desaparecidos já case todos os Celtas em realidade, igual que a santa a obriga se transformou hoje num abrevadeiro, já na Idade Média a Trebopala aparece na história galesa de Math, “Urso”, convertida numa singular, e ainda triple, donzela porta pés, noutra incomprendida e bizarra historieta, desenvolvida na Quarta Rama dos Mabinogi:

No bronce de Monforte de Lemos de entronización y circunvalación real, do Instituto de Valencia de Don Juan, et non obscura per obscuriora, se certifica a marginal presencia, dun xóven ursiño arrastrado ao centro da escena sacrificial coa soga ao pescozo – dentro da Celtic Common Law, tanto no bronce de Monforte de Lemos [de entronización], canto na sítula de Bisenzio [de circunvalación da crica, “fronteira”]- desde o extremo distal ao caldeiro, por un desaparecido [máis non sen nos deixar como o ‘gato de Cheshire’ a impronta ou pegada dos seus pés] personaxe. É de manual de peto que o oso ie. *arctos e categoría divina expresada pola Dea Artionis é, entre os celtas, coñecido símbolo da soberanía. “[…] Cando un galo se chama Matugenos ou un irlandés Mathgamhainn, fillo do oso […], non é porque se imaxine descender dun oso […] senón porque pretende relacionarse co simbolismo real do oso” (H. Hubert). Ao Ursiño do bronce votivo de Monforte de Lemos vénlle ao peluche a observación (HUBERT) de que un galo ou un irlandés pretendía simbolizar -e esa é, segundo o penso, a simboloxía da historia de Math nos galeses Mabinogi– a súa pertenza á nobre estirpe ou á liñaxe real entre os Celtas; a súa prosápia, non a unha aberrante descendencia dun oso, se chamando Matugenos ou Mathgamhainn “fillo do oso”, voz seguramente procedente, pars pro toto, do galego portugués “mato” [fronte ao brit. mangan “oso”], termo equivalente a dicir sen o nomear: “o animal do mato” [esp. “matorral”], o “bicho do mato” -e lembremos que non só os nosos Matos e Matosinhos, mancheia de topónimos e antropônimos do galego-portugués poderán significar, pars pro toto, “oso”, senón tamén, e como real probe do noso asserto, como sinónimo de oso a cláusula (sic) “bicho-do-mato”, empregase e pervive aínda ata os nosos días no brasileiro e no portugués -E nos movendo da hipótese ao terreo da poesía, acaso a derradeira vez que aparece “mato” coma sinónimo de “oso” en galego-portugués, “o esquivo mato rexistrando vai [o vento ]”, na típica actitude de erguer a cabeza para cheirar o ar en posición bípede (como fan os osos), o foi no poema Feros Corvos de Xalhas dedicado aos “seres vagamundos”, que sempre intrigou ao que subscribe estes papeis, de Eduardo Pondal Abente (1835-1917)]. / /No bronze procedente de Monforte de Lemos, de entronização e circunvalação real, do Instituto de Valencia de Don Juan, e não obscura per obscuriora, se certifica a marginal presença, dum jovem ursinho arrastado ao centro da cena sacrificial com a soga ao pescoço –tanto no bronze de Monforte de Lemos quanto na sítula de Bisenzio- desde o extremo distal ao caldeiro, por um desaparecido [mais não sem nos deixar como o ‘gato de Cheshire’ a impronta ou pegada dos seus pés] personagem. É de manual de peto que o urso ie. *arctos e categoria divina expressada pela Dea Artionis é, entre os celtas, conhecido símbolo da soberania. “[…] Cando un galo se chama Matugenos ou un irlandés Mathgamhainn, “fillo do urso” […], non é porque se imaxine descer dun oso […] senón porque pretende relacionarse co simbolismo real do urso” H. Hubert. Ao ursinho do bronze votivo de Monforte de Lemos vem-lhe ao peluche a observação (HUBERT) de que um galo ou um irlandês pretendia simbolizar -e essa é, segundo o penso, a simbologia da historia de Math nos galeses Mabinogi- a sua pertença á nobre estirpe ou á linhagem real entre os Celtas; a sua prosápia, não uma aberrante descendência dum urso, se chamando Matugenos ou Mathgamhainn ‘filho do urso’, do galego português ‘mato’ [fronte ao brit. mangan ‘urso’], termo equivalente a dizer sem o nomear: ‘o animal do mato’ [esp. ‘matorral’], ‘bicho do mato’ -e lembremos que não só os nossos Matos e Matosinhos, mancheia de topônimos e antropônimos do galego-português cós que intitulo, em choqueiro, este apartado [Bicho do Mato], poderão significar pars pro toto, ‘urso’, senão também, e como real probe do nosso asserto, como sinônimo de urso a verba (sic) ‘bicho-do-mato’, empregasse e pervive ainda ata os nossos dias no brasileiro e no português -E nos movendo da hipótese ao terreno da poesia, acaso a derradeira vez que aparece mato coma sinônimo de urso em galego-português, “o esquivo mato registrando vai [o vento ]”, na típica atitude de erguer a cabeça para cheirar o ar em posição bípede (como fazem os ursos), o foi no poema Feros Corvos de Xalhas dedicado aos ‘seres vagamundos’, que sempre intrigou ao que subscreve estes papeis, de Eduardo Pondal Abente (1835-1917)]. A cena do arraste do urso, repete-se no programa iconográfico a sítula da tumba XXII de Visenzio [710 a.C.] mostrando (Pena) a cerimônia da tomada de posse da Treba pelo arante rei circunvalando a crica “fronteira” -motivo pelo que a voz celta  também significa arado no moderno galego-. (Desculpem as gralhas)

MATH o fillo de Mathonwy era o señor de Gwynedd, e Pryderi o fillo de Pwyll era señor dos vinteún Cantrefs do Sul; e eran eses os sete Cantrevs de Dyved, e os sete Cantrevs de Morganwc, os catro Cantrevs de Ceredigiawn, e os tres de Ystrad Tywi. Por aquel tempo, Math o fillo de Mathonwy non podia existir a menos que os seus pés estivesen na barriga dunha virxe, excepto só cando o estaba prevenido polo tumulto de guerra. Agora a doncela que estaba co era Goewin, a filla de Pebin de Dol Pebin, en Arvon, e ela era a mas preclara doncela do seu tempo coñecido nese lugar.

“Urna funeraria in bronzo (710 a.C.) ritrovata nella Tomba 22 della necropoli di Olmo Bello a Bisenzio, l’antica città etrusca di Visentium e attualmente conservata presso il Museo di Villa Giulia a Roma. Sul coperchio compaiono diversi personaggi in atteggiamento di danza intorno ad un orso incatenato; più in basso alcuni uomini itifallici, muniti di scudo, sembrano girare in tondo intorno alla scena principale. […] [ “Cando un galo se chama Matugenos ou un irlandés Mathgamhainn, “fillo do oso” (…), non é porque se imaxine descer dun oso (…) senón porque pretende relacionarse co simbolismo real do oso” (H. Hubert)]”   La cattura dell’orso costituisce ancora oggi un motivo ricorrente nelle cerimonie carnevalesche di tutta Europa e fonti iconografiche medievali mostrano scene di caccia all’orso, come pure uomini selvatici e orsi incatenati accanto a dame o domatori”. Fonte: http://www.leportedellanno.unito.it/roma_animali_grande_1.htm

E Math estaba obrigado a morar permanentemente sempre en Cair [“croio”, ” pétreo outeiro”»] Dathyl, en Arvon, e non podia ir a circunvalar a Terra [“Treba”, “Territorio Político” (67), pero Gilvaethwy o fillo de Don, e Eneyd o fillo de Don, os seus sobriños, os fillos da súa irmá, co seu mordomo, ian a circunvalar a Terra no seu lugar (68).

Ao Ursiño do bronce votivo de Monforte de Lemos vénlle ao peluche a observación (HUBERT) de que un galo ou un irlandés pretendía simbolizar -e esa é, segundo o penso, a simboloxía da historia de Math nos galeses Mabinogi- a súa pertenza á nobre estirpe ou á liñaxe real entre os Celtas; a súa prosápia, non a unha aberrante descendencia dun oso, se chamando Matugenos ou Mathgamhainn “fillo do oso”. Math é voz seguramente procedente, pars pro toto, do galego portugués “mato” [fronte ao brit. mangan “oso”], termo equivalente a dicir sen o nomear: “o animal do mato” [esp. “matorral”], o “bicho do mato”

MATH o filho de Mathonwy era o senhor de Gwynedd, e Pryderi o filho de Pwyll era senhor dos vinteúm Cantrefs do Sul; e eram esses os sete Cantrevs de Dyved, e os sete Cantrevs de Morganwc, os quatro Cantrevs de Ceredigiawn, e os três de Ystrad Tywi. Por aquele tempo, Math o filho de Mathonwy não podia existir a menos que os seus pés estivessem na barriga de uma virxe, excepto só quando o estava prevenido pelo tumulto de guerra. Agora a donzela que estava com ele era Goewin, a filha de Pebin de Dol Pebin, em Arvon, e ela era a mais preclara donzela do seu tempo conhecido nesse lugar. E Math estava obrigado a morar permanentemente sempre em Cair [«croio», «colina de pedra»] Dathyl, em Arvon, e não podia ir a circunvalar a Terra [“Treba”, “Território Político”] (67), mas Gilvaethwy o filho de Dom, e Eneyd o filho de Dom, os seus sobrinhos, os filhos da sua irmã, com o seu mordomo, ian a circunvalar a Terra no seu lugar (68).

Na Historia de Math, na Cuarta Rama, tres virxes, simbolizando esta triplicidade o carácter da Mater (unha moza, unha nai e unha vella), ou tres mozas portapés do rei, representan sucesivamente segundo o penso a Soberanía das Matres encarnada no altar da tribo: Trebo-Pala; unha categoría divina do ónfalos “embigo”,  da Mater Virge Nai, mentres que o principal protagonista, o rei Math «Urso», escenifica coa súa obriga de ter sempre os pés postos sobre o ventre da Virxe, o perpetuo compromiso dun soberano celta de andar cos pés no chan, de gobernar o seu país, adquirido polo rei no día da súa entronización, desde o mesmo momento en que chantou os seus espidos pés sobre o outeiro, o crougintoudadigo «croio teutático» ou a trebopala, e poñéndose en contacto directo co ónfalos da Mater, Pala ou Fál, o ventre fecundo da virxe que coñeceu co particular ashvamedha (69), o día da súa entronización e con quen se é tolerable- poderiamos dicir que comungou (70). In:

Na História de Math, na Quarta Rama, três virxens, simbolizando esta triplicidade o carácter da Mater [uma jovem, uma mãe e uma velha], ou três jovens portapés do rei, representam sucessivamente segundo o penso a Soberania das Matres encarnada no altar da tribo: Trebo-Pala; uma categoria divina do ónfalos “embigo”,  da Virxe Nai, enquanto que o principal protagonista, o rei Math «Urso», escenifica com a sua obriga de ter sempre os pés postos sobre o ventre da Virxe, o perpétuo compromisso de um soberano celta de andar com os pés no chão, de governar o seu país, adquirido pelo rei no dia da sua entronização, desde o mesmo momento em que chantou os seus despidos pés sobre o Outeiro ou Crougintoudadigo “Croio Teutático” ou a Trebopala, “Pedra da Treba”, e pondo-se em contacto directo com o ónfalos da Mater, Pala ou Fál, “Pedra [Protectora]”, o ventre fecundo da Virxe que conheceu com o particular ashvamedha (69), o dia da sua entronização e com quem se é tolerável- poderíamos dizer que comungou (70). In:

Fai clic para acceder a 2004%20117-160%20ANDRES%20PENA.pdf

O PRINCIPIO QUE ENTRONIZA AO NU REI NA PENA MOLEXA PON OS PES DE CRISTO REY NA BARRIGA DA VIRXE MARÍA

O PRINCÍPIO QUE ENTRONIZA AO NU REI NA PENA MOLEXA PÕE OS PÉS DE CRISTO REI NA BARRIGA DA VIRXE MARIA

“Esta unión expresaríase entre os Celtas e Germanos celtizados dunha maneira solemne, mesurada, sen se recargar, figurando o ventre fecundo da virxe garante da subsistencia dunha sociedade agropecuaria, unha imaxe expresada maxistralmente no famoso Libro de Pericopios de Enrique II, Richenau, Lago Constanza. A miniatura  representa ao bendito rei sentado no seu trono [a Pedra Fría ou Pala], a Cristo en Maxestade tendo como porta pés á Mater Santísima, nada máis e nada menos [Matres, unha trinidade, Virxe, Nai Fecunda, e Vella, para os Celtas) (65).

“Esta união expressar-se-ia entre os Celtas e Germanos celtizados duma maneira solene, mesurada, sem se recarregar, figurando o ventre fecundo da Virxe garante da subsistencia duma sociedade agropecuaria, uma imagem expressa magistralmente no famoso Livro de Pericopios de Enrique II, Richenau, Lago Constanza. A miniatura representa ao bendito Rei sentado no seu trono [A Pedra Fria ou Pala], a Cristo em Majestade tendo como porta pés à Mater Santísima, nada mais e nada menos [Matres, uma trinidade Virxe, Mãe fecunda, e Velha], para os Celtas) (65)

A maxestuosa imaxe de Cristo Entronizado, pousando os seus pés no benditiño ventre froitífero da súa Nai, non é en consideración á súa simboloxía en modo algún incongruente ou irreverente, nen para o sistema Celta, nen para o dogma Católico, onde a Virxe María é Nai Universal. […] Estes conceptos facilitaron a instantánea conversión  ao cristianismo dos Celtas de Gallaecia“. AB, ibid.

A majestuosa imagem de Cristo Entronizado, pousando os seus pés no benditinho ventre froitífero da sua Mãe, não é em consideração à sua simbologia em modo algum incongruente ou irreverente, nen para o sistema Celta, nen para o dogma Católico, onde a Virxe María é Mãe Universal. […] Estes conceitos facilitaram a instantanea conversão  ao cristianismo dos Celtas de Gallaecia“. AB, ibid.

Corrompéndose a linguaxe segundo universal lei postulada por MAX MÜLLER,o que simbolizaba o compromiso do soberano de ter os pés no chan, é dicir, de gardarse digno en todo momento coa súa conducta e superior virtude moral e mental da Treba, do Toudo ou Terra, do País, do Estado que o escolleu […] un día deixou de ter sentido [AB, ibid].

Corrompendo-se a linguagem segundo universal lei postulada por MAX MÜLLER,o que simbolizava o compromisso do soberano de ter os pés no chão, é dizer, de guardar-se digno em todo momento com a sua conducta e superior virtude moral e mental da Treba, do Toudo ou Terra, do País, do Estado que o escolheu […] um dia deixou de fazer sentido [AB, ibid].

Esta miña concepción do significado das categorías Trebopala, e Trebaruna, de difícil interpretación [que bebendo da Mitoloxía Comparada, tan cara aos lingüistas decimonónicos, mais que de neogramaticóloxía e de abrevadeiros, require, para a interpretación do obxecto arqueolóxico, casando as palabras coas cousas, dun coñecemento da etnografia galega, fósil vivente da cultura celta europea] co tempo esqueceuse, posibilitando a entrada no xogo ou na escena, na Cuarta Póla dos Mabinogui, do Señor de Gwynedd, Math, fillo de Mathonwy – nome e patronímico de ursulino arrecendo- e a súa excentricidade de manter os pés, salvo en tempo de guerra, en todo momento sobre o ventre da fermosa doncela Goewin; até que deixando a virxe fecunda o estado virtuoso e a Math sen porta pés, florece ese celta, delicioso enguedello, coa empreñada substituta de obscura virtude e luminoso nome, Arianrhod, nai dun louro vástago Dylan Eil Ton «Fillo da Onda» e do solar Lleu Llawgyffes, a quen lle foi destinada unha sen par esposa, Blodeuwedd, criada dos pétalos das flores do campo.

Esta minha concepção do significado das categorias Trebopala, e Trebaruna, de difícil interpretação [que bebendo da Mitoloxía Comparada, tão cara para os lingüistas decimonónicos, mais que de neogramaticólogia e de abrevadeiros, requer, para a interpretação do objecto arqueológico, casando as palavras com as coisas, dum conhecimento da etnografia galega, fóssil vivente da cultura celta européia] com o tempo esqueceu-se, possibilitando a entrada no jogo ou na cena, na Quarta Rama dos Mabinogui, do Senhor de Gwynedd, Math, filho de Mathonwy – nome e patronímico de ursulinho arrecendo- e a sua excentricidade de manter os pés, salvo em tempo de guerra, em todo o momento sobre o ventre da formosa donzela Goewin; até que deixando a virxe fecunda o estado virtuoso, e a Math sem porta pés, floresce esse celta, delicioso enguedelho, com a emprenhada substituta, de obscura virtude e luminoso nome, Arianrhod, mãe de um louro vástago Dylan Eil Tom “Filho da Onda” e do solar Lleu Llawgyffes, a quem lhe foi destinada uma sem par esposa, Blodeuwedd, criada dos pétalos das flores do campo.

Na extraordinaria trama que apresentamos nin os empreñes da fecunda Virxe, correspondentes coa fructificación da Nai Terra, teñen nada de particular, nen o ten o que na Idade Media se represente ao soberano Cristo Rei, radiante no seu trono e cos pés sobre o ventre da súa Santísima Nai, a Virxe María.

Na extraordinária trama que apresentamos nem os emprenhes do fecundo ventre da Virxe, correspondentes com a fructificación dá Mãe Terra, têm nada de particular, nen o tem que na Idade Média se represente ao radiante  Cristo Rei, sentado no trono com os pés sobre o ventre dá sua Santísima Mãe: a Virxe María.

Laus Deo

1º Inauguración do Reino

O registro arqueológico e a epigrafía sacrificial do Noroeste mostra, o País, o Estado, o Territorio Político ou Treba, encarnado coma pétreo ventre e ónfalos, “embigo” da Virxe Nai,  Mater,  no sacrosanto o Outeiro ou Pala  o dia da entronización do Soberano.

O registro arqueológico e a epigrafía sacrificial do Noroeste mostra, o País, o Estado, o Território Político ou Treba, encarnado coma pétreo ventre e ónfalos, “embigo” da Virxe Mãe, Mater, no sacrosanto Outeiro ou Pala o dia da entronización do Soberano .

Enriba. Esquerda, Pedra do Destino, onde se entronizan os reis de Escocia e Inglaterra. Dereita, transporte da Pedra do Destino desde Brigantia, A Coruña a Escocia. Abaixo. Esquerda, Lia Fáil, ou Pedra da Coronação de Irlanda. Dereita, Trebo Pala, com lacus de San Miguel de Celanova.// Acima. Esquerda, Pedra do Destino, onde se entronição os reis de Escócia e Inglaterra. Direita, transporte da Pedra do Destino desde Brigantia, A Crunha, a Escócia. Abaixo. Esquerda, Lia Fáil, ou Pedra da Coronação de Irlanda. Direita, Trebo Pala com lacus, de San Miguel de Celanova.

A PENA MOLEXA ORIENTADA A LÚA [CHEA] EN ASCENSIÓN, REVE, É UNHA BARCA LUNAR

Lousiña de Santa Comba Covas. Ferrol, có epígrafé Rebe Trasanciuge. “A Reva Trasanquiña” ten a virtude de resplandecer baixo a agua ao ser mollada . “May I be protector for those without one, /A guide for all travellers on the way;/ May I be a bridge, a boat and a ship/ For all who wish to cross (the water).” A deusa REVATI— Shanti Deva

2º Morte do Rei

Bela ilustración de Carlos Alfonzo, baixo a miña dirección, mostrando ‘o abellón’-e sutilmente o sati o suttee- no funeral dun príncipe. Disposto sobre un pano entre o enxoval funerario calcolítico-reiterado, gravado da Idade de Bronce a época Tardo Antiga, na pétrea estela erixida sobre o túmulo- xunto ao espello, un áureo peite,como o de Caldas, para A Moura, Mater, que probará a alma do cabaleiro, antes de a levar ao Alén. //Bela ilustração de Carlos Alfonzo, baixo a minha direcção, mostrando o abelhão -e subtilmente o sati o suttee- no funeral de um príncipe. Disposto sobre um lenço entre o enxoval funerário calcolítico -reiterado, gravado da Idade de Bronze a época Tardo Antiga, na pétrea estela erigida sobre o túmulo- junto ao espelho, um áureo peite,como o de Caldas, para A Moura, Mater, que provará a alma do cavaleiro, antes a levar ao Além.

Este é o desenvolvemento: a Nai Divina [Mater/Matres] inviste un rei de extraordinaria prestancia e virtude no pétreo outeiro, cásase e rexe con el o Toudo, “Estado”, levando na súa nave ao final do reinado a súa alma ao Paraíso.

Capela de Santa Comba -lugar do achado do disco-, trasunto de Reve, “Rising Moon, Ascensión [da Lúa]”, e de San Silvestre [trasunto do Sol]. A capela, como a Pena Molexa do O Val, está orientada á lúa, Revati , “A Brillante” na India Védica: May I be protector for those without one, /A guide for all travellers on the way;/ May I be a bridge, a boat and a ship/ For all who wish to cross (the water).” REVATI— Shanti Deva. E así o que un día foi no pasado pagano o lugar da partida do alma do cabaleiro – de todos os cabaleiros en realidade- transportados na barca lunar ao Alén, unha illa atlántica, convertese no presente cristián na lendaria praia de arribada por mar, nunha barca, dos fundadores de afamados linajes. “Entón fixeron xexún contra o Diaño, e a señora de inmediato fíxose co meniño, e mantivo súa gravidez até o final dos nove meses. Tras iso chegaron as contraccións da señora e as poderosas dores de parto, e deu a luz tres fillos nun dilatado parto, a saber: un fillo ao comezo da noite, e un fillo á medianoite, e un fillo ao final da noite. E foron bautizados segundo o bautismo pagano 4, e estes foron seus nomes, Lochan e Enne e Silvestre 5. / Santa Comba e o seu fillo, o papa San Silvestre, chegaron a Ínsua do Medio na barca de pedra que aínda se conserva xunto ao seu santuario. Santa Combiña bendita/ten un navío no mar/ Quen llo deu?/ Quen llo daría?/ Quen llo deu, púidollo dar. // Então fizeram jejum contra o Diabo, e a senhora de imediato fez-se com o menino, e manteve sua gravidez até o final dos nove meses. Após isso chegaram as contrações da senhora e poderosas dores de parto, e deu a luz três filhos num dilatado parto, a saber: um filho ao começo da noite, e um filho à meia-noite, e um filho ao final da noite. E foram batizados segundo o bautismo pagano 4, e estes foram seus nomes, Lochan e Enne e Silvestre 5. / Santa Comba e seu filho, o papa San Silvestre, chegaram a Ínsua do Médio na barca de pedra que ainda se conserva junto a seu santuário. Santa Combinha bendita/tem um navio no mar/ Quem lho deu?/ Quem dar-lho-ia?/ Quem deu-lho, pôde-lho dar.  E assim o que num dia foi no passado pagano o lugar da partida do alma do caballero – de todos os caballeros em realidade- transportados na barca lunar ao Alén, uma ilha atlántica, converte-se no presente cristão na legendaria praia de arribada por mar, numa barca, dos fundadores de afamados linhagens.

Pero antes de marchar a alma do rei  a compartir con Ela, leito e Reino, no Outro Mundo, debe superar a proba -escenificada polo pobo-  elixindo entre a Mater e un tesouro.

No actual estado dos coñecementos, o rexistro arqueológico institucional – en claves de Xeografía Sagrada e PCP [o marco institucional indoeuropeo post glaciar atlántico]-, permite encadrar o megalito – intencionado ou non- da Pena Molexa na xénese do promptema de Barcas Lunares co seu contrapunto na India Védica.

O piaculum de “A Proba” -ou mellor piacula, por desenvolverse a representación en varios dias- descríbese con todo detalle no II milenio a. C.  o ŠALLIŠ WAŠTAIŠ, o funeral real hitita. Sen a Pena Molexa e lendas asociadas, fósil viviente arqueo etnográfico galego, a modo de Pedra Rosetta, este funeral real e os registros arqueológicos funerarios, serian, como outras moitas cousas, incomprensibles.

Este é o desenvolvimento: a Mãe Divina [Mater/Matres] investe um rei de extraordinária prestancia e virtude no pétreo outeiro [“altar”], casa-se e rege com ele o Toudo, “Estado”, levando na sua nave no final do reinado a sua alma ao Paraíso.

Mas antes de marchar com Ela a partilhar, leito e Reino, no Além, a alma do rei tem que superar a prova -escenificada pelo povo- elegendo entre a Mater ou um tesouro.

No actual estado dos nossos conhecimentos o registro arqueológico institucional – em claves de Geografia Sagrada e PCP [o marco institucional indoeuropeo post glaciar atlántico]-, permite enquadrar o megálito – intencionado ou não- da Pena Molexa na xénese do promptema de Barcas Lunares com seu contrapunto na Índia Védica.

O piaculum de “A Prova” -ou melhor piacula, por desenvolver-se a representação em vários dias- descreve-se contudo detalhe no II milénio a. C. o ŠALLIŠ WAŠTAIŠ, o funeral real hitita. Sem A Pena Molexa e lendas associadas, fóssil viviente arqueo-etnográfico galego, a modo de Pedra Rosetta, este funeral real e os registros arqueológicos, serian, como outras muitas, coisas incompreensíveis.

Imagen24

Ao sol chámanlle Lourenzo e á Lúa Catalina. Cando Lourenzo déitase, acórdase Catalina, di a canción popular. Max Müller explica que o mito resulta da corrupción da linguaxe. Así Endimión a voz que en grego arcaico significaba “o descenso – a morte- do sol”, dá paso, ao ser incomprendida, ó mito. Sendo Endimión un mortal amado por Selene, a Lúa , esta pediulle a Zeus -ou a Hipnos- concedéselle vida eterna-. E concedéuselle o soño eterno, pois el decidiu vivir para sempre durmindo para que cada noite, Selene puidéseo vistar onde estaba enterrado [o monte Latmo preto de Heraclea de Caria ( Asia Menor)] Tiveron cincuenta fillas, entre elas Naxos. Con todo sostén Plinio o Vello, que Endimión foi o primeiro ser humano que observou os movementos da Lúa. Sentíndose observada cada noite, Selene reparou en Endimión e así foi como se namorou. Pero Que ten que ver isto coa Pena Molexa? Rógoche que sigas lendo e xa ti xulgarás se ten, ou non ten, que ver. // Ao sol chamam-lhe Lourenzo e à Lua Catalina. Quando Lourenzo deita-se, acorda-se Catalina, diz a canção popular. Max Müller explica que o mito resulta da corrupção da linguagem. Assim Endimião a voz que em grego arcaico significava “o descenso – a morte- do sol”, dá passo, ao ser incomprendida, ao mito. Sendo Endimião um mortal amado por Selene, a Lua , esta pediu-lhe a Zeus -ou a Hipnos- concedesse-lhe vida eterna-. E concedeu-se-lhe o sonho eterno, pois ele decidiu viver para sempre dormindo para que cada noite, Selene pudesse-o vistar onde estava enterrado [o monte Latmo perto de Heraclea de Caria ( Ásia Menor)] Tiveram cinquenta filhas, entre é-las Naxos.   Contudo sustém Plinio o Velho, que Endimião foi o primeiro ser humano que observou os movimentos da Lua. Sintiendose observada cada noite Selene reparou em Endimião e assim foi como se namorou do. Mas Que tem que ver isto com a Pena Molexa? Rogo-te que sigas lendo e já o teu julgarás se tem, ou não tem, que ver.

Orientada á saída da lúa chea ‘en ascensión’ no solsticio de verán do ano metónico  [b/v] REBE, a etno-arqueoloxía da Molexa é precedente do mito da Lúa recollendo na súa posta [ “Endimión“, Max Müller] ao dorminte sol na lunar barca.

[/Addenda]

“[…] no lugar de Baltar [Alta Límia] apareceu, en paredria con noso Deo Maximo, a outra ara dedicada, agora segundo o penso, a outra protagonista, unha luminosa ascensional Virxe, da que falamos demoradamente no primeiro volume da Historia de Narón [a, 157-172] da que hai constancia, ut supra, ex Orosio, por Prisciliano: a Reve Larouco. Eu penso que o epiteto Re/ve (vogalismo e/i) é psvlm. ‘Rising Moon, Ascendente Lúa’, pois ré- é en antigo gaélico irlandés ‘lúa’ . O ara a dedicou Valerio Aper cumprindo un voto non ao sobredito Deo Larouco, como pensa o comúm, senón a meu cabal entender a Dea Reve Larouco, algo así, si é toleravel, como ‘A Deusa Ascendente Lúa do Larouco’ , a modo, si a comparación é tolerable, de ‘Luminosa Virgem da Asunção (Ascenção) de Larouco’ , en qualqueira casso unha Señora do Ascenso pagana [que cedeu no felíz presente cristián seu lugar, papel e función a nosa Señora da Asunción] recetora do ara: D(EA) REVE /LARAVCO /VALE(RIVS) /APER / EX /VOTO [(Baltar, Our: IRGA IV, 94; AF 111]. À DEUSA LÚA ASCENDENTE. VALERIO APER. POR UNHA PROMESA. Queres unha real probe? Sabes cal é o nome ou advocación da capeliña que en Baltar alberga hoxe o ara? Non cho podes imaxinar? Virxe da Asunción [ou Ascensión] Branco é en garrafa”. Fonte da imaxe: http://patrimoniogalego.net/index.php/62145/2014/07/ara-na-capela-da-asuncion/

[/Addenda]

This image has an empty alt attribute; its file name is revetrasanciuge-copia-2-1.jpg

[Aguaforte aguatinta á poupée polo autor André Pena (2003)]

“Ladeando en 1992 a publicación da mencionada obra irlandesa; Requerido un dia para ver uns restos e estructuras descubertos polo temporal nun cantíl en Covas, [inmediato ao santuario de Santa Comba e San Silvestre – santos herdeiros dun culto anterior, relacionado co solsticio de inverno; patróns das meigas-], con posterioridade a publicación deste segundo volume: achei a lousiña [coa reseñable particularidade, de brillar como o ouro na agua], furada como unha fusaioa, co epígrafe dedicado a á Deusa Nai, [B/V] REVE TRASANCI-AVGE?/ANIGE? . REBE/REVE epíteto en dat. s. a Re-ve “lúa ascendente”, [cf, comparativamente, o irlandés Re, “Lua”, e Lan na Re “Lua Chea”, Re-va langa psbl. “Ascensión da Lúa Chea”] TRASANCI-AVGE?/ANIGE? da Terra/Terriña de Trasancos. Catalogouse no lugar un castro destruido polo mar, e un centro monástico altomedieval de monxes celtas [berço la lenda da chegada dos tres Vi Corra], previo á actual capela orientada non ao sol, senón como a Pena Molexa próxima, cousa singular, á Lua, que foi igrexa parroquial con camposanto durante toda a Idade Media. A Ínsua do Medio non existia no século XII, polo que non se debe nem pode confundir coa, psbl. tamén lunar [vogalismo e/i] Insula Selina, que Tructino (a. 868) menciona na Terra de Cedeira.
Na praia próxima, Pedro, Conde de Barcelos situa o desembarco das grandes linaxes galegas: os Petriz ou Froilaces de Trasancos; os Mariño; os Freire de Andrade, etc.
Unha sucesión encadenada de grandes temporais como nunca antes recordábase retirando a area das praias deixou ao descuberto un grande bote de madeira encabillada, – encadrable en calqueira época por usarse a milenária técnica dende tempo inmemorial ata o século XIX -, e este pretexto anímoume a inserir, a Viaxe dos Ví Corra, o IMMRAM CURAIG VA CORRA, vendo eu entre o relato irlandés e o relato da lenda fundacional da arribada dos cabaleiros a Trasancos, algo máis que un vínculo.” […] Abaijo. Aguaforte aguatinta de André  Pena Lán na Ré [Revalanga!].”Ascendente Lua Cheia”, Lua Cheia e rebeco… psvlm. [B/V] Rebe+i/e+co [ cf Rebeyeco]. Rebe-co, “O de Reve”, cof. Comp. O rato do Monte do Seijo que relouca à lúa [ex Calros Solha] Rabisaco [… ] “[…] Capela de Santa Comba, trasunto de Reve, “Rising Moon, Ascensión [da Lúa]”, e de San Silvestre [trasunto do Sol]. A capela, como a Pena Molexa do O Val, está orientada á lúa, Revati , “A Brillante”, ” The Moon of Splendour” a 27 mansión da lúa, na India Védica: May I be protector for those without one, /A guide for all travellers on the way;/ May I be a bridge, a boat and a ship/ For all who wish to cross (the water).” REVATI— Shantideva […] by André Pena
 

Orientada à saída da lua cheia, ‘em ascensão’, no solsticio de Verão do ano metónico [b/v] REBE, a etno-arqueología da Pena Molexa é síntese do mito da Lua recolhendo na sua posta [= “Endimión“, Max Müller] ao durmiente sol na lunar barca.

[…] [Addenda]

[/] [/Addenda]

Unha testemunha anterior ao peite de ouro de Caldas que precede en máis dun milenio ao ritual hitita, e de todos peites e espellos das estelas e os enxovais funerarios indoeuropeos do Bronce á Idade Media.

Unha testemunha anterior ao peite de ouro de Caldas que, por sua vez precede em mais de um milénio ao ritual hitita, e de todos os peites espelhos  nas estelas e enxoval funerario indoeuropeo do Bronze à Idade Média .

 EXTENSIÓN AO MEDITERRÁNEO ORIENTAL ŠALLIŠ WAŠTAIŠ  / EXTENSÃO AO MEDITERRÂNEO ORIENTAL ŠALLIŠ WAŠTAIŠ 

 

Este melusino concepto atlántico da soberanía Celta, probabelmente vixente xa no Neolítico, sen dúbida xa presente [o Peite de Caldas ca. 3300 a.C] na Galiza Calcolítica, estendeuse desde Occidente, seguramente vía ‘world economic systems’, ao mediterráneo oriental e oriente indoeuropeu o segundo milenio A.C., mil trescentos, ou catrocentos anos despois do áureo peine de Caldas, cando de novo eu documento a proba encuberta da elección do tesouro da Mater ao rei, nas tabletas de arxila hititas contendo os textos do ritual funerário real Šhališ Uašhtaiš, atopadas en 1936, no nivel arqueolóxico máis antigo, cerca do gran templo de Bogazköy, ritual que nosa ‘compatriota’, VELASCO (2001, 233) considera “[…] moi orixinal e desgraciadamente, tamén moi fragmentario”, e que poñen voz e documentan o ambiente que acabo de ilustrar.

Este melusino conceito atlântico da soberania Celta, provavelmente vigente já no Neolítico, sem dúvida já presente [o Peite de Caldas ca. 3300 a.C] na Galiza Calcolítica, estendeu-se desde Ocidente, seguramente via ‘world economic systems’, ao mediterrâneo oriental e oriente indoeuropeu no segundo milênio A.C., mil trezentos, ou quatrocentos anos após o áureo peine de Caldas, quando de novo eu documento a prova encoberta da eleição do tesouro da Mater ao rei, nas tabletas de argila hititas contendo os textos do ritual funerário real Šhališ Uašhtaiš, achadas em 1936, no nível arqueológico mais antigo, cerca do grande templo de Bogazköy, ritual que a compatriota VELASCO (2001, 233) considera “[…] muito original e desgraçadamente, também muito fragmentario”, e que põem voz ao ambiente que acabo de ilustrar.

Fragmento duma tableta hitita contendo o piacula Hasawa, rituais cenificados e representados pola Mulher Velha

 

O REI BEN VESTIDO/ O REI BEM VESTIDO

Confirmado meu vello aserto, as tabletas Hititas do horizonte máis antigo (ca XVI a. C.), 201 contendo as cerimonias do ritual funerario chamado Šalliš Waštaiš  realizadas ao falecer un rei en Hattusas, describen no protocolo do segundo día, como ao amañecer, despois de recoller con coidado as mulleres nunha furna de prata chea de aceite (202) as cinzas e os osos do defunto rei, incinerado na pira a noite anterior, consomen en honra del unha parva de doce pans grandes e un pan graso, bebendo e facendo libações á fogueira.

Confirmado meu velho aserto, as tabletas Hititas do horizonte mais antigo (ca XVI a. C.), 201 contendo as cerimônias do ritual funerário chamado Šalliš Waštaiš  realizadas ao falecer um rei em Hattusas, descrevem no protocolo do segundo dia como ao amanhecer, depois de recolher com cuidado as mulheres em uma furna de prata cheia de azeite (202) as cinzas e os ossos do defunto rei, incinerado na pira a noite anterior, consomem em honra dele uma parva de doze pães grandes e um pão grasso, bebendo e fazendo libações à fogueira.

No segundo dia ao abrente, despontando a alva, as mulheres vão [a] a pira a recolher os ossos, extinguindo o fogo com dez jarras de cerveja, dez jarras [de vinho], e dez jarras de walhi. Dispõem uma cunca de prata de media mina e o peso de vinte siclos cheia ‘de fino azeite’. Recolhem os ossos com pinças de prata depositando-os com cuidado na jarra de prata com o azeite, sacam-nos depois do fino azeite, colocando-os sobre um lenço gazarnulli, para que se encontre “bem vestido”. Ao terminar de recolher os ossos, envolvem-nos com o lenço [se sobre entende que reconstruindo o corpo do rei defunto recheando com os ossos e restos o lenço] e situam ao “bem vestido” numa cadeira [trono], mas se é uma mulher, a colocam num tabulete.

Confirmando mi viejo aserto, estas tabletas Hititas del horizonte más antiguo del palacio real (ca XVI a. C.),  201 conteniendo las ceremonias del ritual funerario llamado Šalliš Waštaiš , realizada al fallecer un rey en Hattusas, describen en el protocolo del segundo día como al amanecer, tras recoger con cuidado las mujeres  en una urna de plata llena de aceite 202 las cenizas y los huesos del difunto rey, incinerado en la pira la noche anterior, consumen en honor del rey difunto una parva de doce panes grandes y un pan graso, bebiendo y haciendo libaciones a la hoguera.

En el segundo día, despuntando el alba, las mujeres acuden [a] la pira a recoger los huesos, extinguiendo el fuego con diez jarras de cerveza, diez jarras [de vino], y diez jarras de walhi.

Disponen un cuenco de plata de media mina y el peso de veinte siclos lleno ‘de fino aceite’. Recogen los huesos con pinzas de plata depositándolos con cuidado en la jarra de plata con el aceite, los sacan luego del fino aceite, colocándolos sobre un lienzo gazarnulli, para que se encuentre “bien vestido”.

Al terminar de recoger los huesos, los envuelven con el lienzo [se sobreentiende que reconstruyendo el cuerpo del rey difunto rellenando con los huesos y restos el lienzo] e sitúan al “bien vestido” en una silla [trono], pero si es una mujer, la colocan en un taburete.

Dispuseram doze pães rodeando a pira onde o corpo se queima e um pastel de manteiga com os pães. O fogo já se apagou com a cerveja e o vinho. Ante a cadeira na que estão sentados os ossos dispõem a mesa e um  pequeno almoço da manhã de pães quentes, pães […] e pães doces. Os cozinheiros e camareiros servem com diligência os pratos e com a mesma diligência levantam-nos da mesa. E entregam alimentos para que comam todos os presentes na recolhida dos ossos. A seguir, lhes convidão três vezes a bebida e inclusive dão três vezes de beber à alma. Não há pan ou instrumentos musicais de Ishtar.

Dispusieron doce panes rodeando la pira donde el cuerpo se quema y un pastel de manteca con los panes. El fuego ya se ha apagado con la cerveza y el vino. Ante la silla en la que están sentados los huesos disponen la mesa y un desayuno de panes calientes, panes […] y panes dulces. Los cocineros y camareros sirven con diligencia los platos y con la misma diligencia los levantan de la mesa. Y entregan alimentos para que coman todos los presentes en la recogida de los huesos. A continuación, les convidan tres veces a bebida e incluso dan tres veces de beber al alma. No hay pan o instrumentos musicales de Ishtar.

COLLO Á MULLER IŠLI /COLHO À MULHER IŠLI

[AVISO: post en proceso de redacción]

(Fazem depois) no meio da fogueira uma imagem em forma humana com frutos [figos, uvas, passas, olivas], perna de cordeiro e lana 203 vertem sobre ela cerveja e colocam pães. A “mulher sábia”, denominação da sacerdotisa maga, coloca em uma balança oro, prata e pedras preciosas em um dos pratinhos, no outro varro.

Chama depois ao morto por seu nome e tem lugar uma conversa com sua ajudante na que por três vezes pergunta à dita ajudante quem se leva ao defunto e a resposta desta [saindo agora eu à palestra, sobre-entendo no contexto da representação que a ajudante personifica o morto], “os homens de Hatti, os homens de Hatti, os homens de Uruhha” [ordenam que não lho levem]. Também por três vezes recusa tomar o ouro e a prata […] a ajudante”.  A resposta é diferente a terceira vez, não conservada em sua totalidade -assinala sem poder entender nada Velasco-, na Galiza o perdido não nos impede a interpretação, pois o conservado: “colho à mulher išli”.

Eva Merlán. Contos de Trasancos Baseados en Lendas de Tradición Oral. Ed. Concello de Narón. Se desdeñando á muller -a sobrenatural [*A]Moura, celtogalaico epíteto da Mater, habitante de *Omórica “o Alén baixo o mar”- escolleuse o ouro, a alma do rei non superaría a proba. A superación da proba (Pena 1994), é requisito, para que o rei sexa ‘arrebatado’ pola Nai e transportado ao Alén. / Se desdenhando à mulher -a sobrenatural [*A]Moura, celtogalaico epíteto da Mater, habitante de *Omórica “o Além baixo o mar”- escolheu-se o ouro, a alma do rei não superaria a prova. A superação da prova (Pena 1994), é requisito, para que o rei seja ‘arrebatado’ pela Mãe e transportado ao Além. 

Esta eleição, conhecendo o promptema, indica-nos que a alma do rei hitita superou com sucesso a prova.

A seguir rompe fora a balança [segundo penso-o desparramando o tesouro real pelo chão, sobre o pó e acinza da fogueira, se representando a rejeição do ouro e a eleição da Deusa Mãe Solar, pois todo o ritual, muito cenográfico, é uma solene obra teatral, muito medida, despregada à vista do povo] e canta ao deus Sol e começa a chorar” [mostrando a emoção de ter superado a prova].

[Hacen luego:] “en medio de la hoguera una imagen en forma humana con frutos [higos, uvas, pasas, olivas], pierna de cordero y lana 203 vierten sobre ella cerveza y colocan panes. La “mujer sabia”, denominación de la sacerdotisa maga, coloca en una balanza oro, plata y piedras preciosas en uno de los platillos, en el otro barro. Llama después al muerto por su nombre y tiene lugar una conversación con su ayudante en la que por tres veces pregunta a la ayudante quién se lleva al difunto y la respuesta de ésta [saliendo a la palestra, sobreentiendo en el contexto de la escenificación en Hattusas de nuestro conocido promptema de la elección encubierta, que el ayudante personifica la voz del muerto], “los hombres de Hatti, los hombres de Hatti, los hombres de Uruhha” [ordenan que no se lo lleven]. También por tres veces rechaza tomar el oro y la plata […] [por orden] del ayudante”.

La respuesta es diferente la tercera vez, no conservada en su totalidad -señala sin poder entender nada Velasco-, en Galicia lo perdido no nos impide la interpretación, pues lo conservado: “Cojo a la mujer išli”, conociendo el promptema, nos indica que el alma del rey hitita superó con éxito la prueba.”

A continuación rompe fuera la balanza [según lo pienso desparramando el tesoro real por el suelo, sobre el polvo y ceniza de la hoguera, escenificándose el rechazo del oro y la elección de la Diosa Madre Solar, pues todo el ritual, muy escenográfico, es solemne representación teatral, muy medida, desplegada a la vista del pueblo] y canta al dios Sol y comienza a llorar” [escenificando ahora la emoción de haber superado la prueba].

Enquadrado o texto do piaculum funerário hitita, chamado Šalliš Waštaiš, desenterrado em 1936 pelos arqueólogos alemães, com a sublime etnografia galaica, fóssil vivente institucional, no promptema da prova da Mãe [à alma d]o rei. Sabendo agora que o boneco confeccionado com os frutos do fértil país representa a Mater, “Mãe”, Fecunda Terra, e que o resto do piaculum põe em cena o desencanto do tesouro e posterior casal do soberano (morrido) com a Mater, como sabiam na Galiza no século XVII os garimpeiros, tomb raiders, ou violadores das mámoas (antas) do crego e Senhor do Couto de Recimil, e soube eu em 1991, quando encontrei este encaixe a uma história escutada inúmeras (sic) vezes em nossa geografia mágica e sagrada –estendida depois com a reconquista além Galiza – e anualmente representada pelos vizinhos de O Val na Pena Molexa.

Escondendo nós nosso as na manga, observemos agora as interpretações protagonizadas por colegas de outros pagos forâneos do funerário piaculum do rei hitita. A Arqueologia tradicional não pode, hoje como ontem, definir, per se, nem uma sozinha instituição da Pré História, à margem dos promptemas gerados de forma multi e inter-disciplinar pela Arqueologia Institucional. Os que tenham lido os precedentes parágrafos já o sabem. Do desconcerto e hesitação causado pelo visitado piaculum funerário hitita, fez-se eco em uma nota a sua tese “O Prado Verde…” minha compatriota VELASCO comentando o fragmento, para ela então ininteligível, acima reproduzido. Recolhe Velasco que “K. BITTEL (MDOG 78, 1940, 12-28, p. 23) assinala que a fabricação desta estátua supõe a crença de que o defunto deve voltar ao menos simbolicamente ao corpóreo ou [que] também pode ser uma representação similar às imagines romanas […]; assinala que De SILVESTRI (em G.GNOLI- J. P. VERNANT, la mort, les morts), considera que tanto os frutos figos, uvas passas, olivas, como o trigo com que se forma a segunda imagem no dia oitavo são produtos Mediterráneos pobres. “Em sua opinião” –diz López- a diferença entre esta imagem feita sobre a cinza e a outra com trigo seria que uma representa a morte e a outra a regeneração” 176; e, por sua vez, sem romper o nó do enredo, VELASCO diz: “[…] cabe que a imagem do defunto tenha uma explicação apotropaica […], desde depois quando há incineração resulta impossível apresentar os dons ao próprio morto, se faz aos ossos ou à imagem. Não pode se descartar que seja um signo da sobrevivência corporal, noção também constatada na Índia e na Grécia […] [enquanto] que pára Th. P, J. Van Den HOUT [em Hidden Futures, pp. 37-35] a efigie expressaria a continuidade real e a imortalidade individual do monarca” [in VELASCO, 177, cf. pié de nota nº27].

Encuadrado en el promptema de la prueba de la Madre al alma del rey, el texto desenterrado en 1936 por los arqueólogos alemanes con el piaculum funerario hitita, llamado Šalliš Waštaiš,  con la sublime etnografía galaica, fósil viviente institucional.  Sabiendo ahora que el maniquí confeccionado con los frutos del fértil país representa la Mater, “Madre”, Fecunda Tierra, y  que el resto del piaculum  pone en escena el promptema del desencanto del tesoro y  el posterior matrimonio del soberano (muerto) con la Mater, como sabían en Galicia en el siglo XVII los garimpeiros,  tomb raiders o violadores de las mámoas de cierto cura, Señor del Couto de Recimil, y supe yo en 1991 cuando encontré el encaje a una historia escuchada inúmeras (sic) veces en nuestra geografía mágica y sagrada –extendida luego con la reconquista allende Galicia – y anualmente escenificada por los vecinos de O Val en la Pena Molexa.

Escondiendo nosotros nuestro as en la manga, observemos ahora las interpretaciones protagonizadas por colegas de otros pagos foráneos  del funerario piaculum del rey hitita.

La Arqueología tradicional no puede, hoy como ayer, definir por si sóla ni una sola institución de la Prehistoria,  al margen de los promptemas generados de forma multi e inter-disciplinar por la Arqueología Institucional. Los que hayan leído los precedentes parágrafos ya lo saben. Del desconcierto y hesitación casusado por este pasaje, se hizo eco en una nota a su tesis “El Prado Verde…” mi amiga compatriota VELASCO comentando el fragmento, para ella entonces ininteligible, arriba reproducido.  Recoge Velasco que “K. BITTEL (MDOG 78, 1940, 12-28, p. 23) señala que la fabricación de esta estatua supone la creencia de que el difunto debe volver al menos simbólicamente a lo corpóreo o [que] también puede ser una representación similar a las imagines romanas […]; señala que De SILVESTRI (en G.GNOLI- J. P. VERNANT, la mort, les morts), considera que tanto los frutos higos, uvas pasas, olivas, como el trigo con que se forma la segunda imagen el día octavo son productos Mediterráneos pobres. “En su opinión” –dice López- la diferencia entre esta imagen hecha sobre la ceniza y la otra con trigo sería que una representa la muerte y la otra la regeneración” 176; y, por su parte, sin romper el nudo del enredo, VELASCO dice: “[…] cabe que la imagen del difunto tenga una explicación apotropaica […], desde luego cuando hay incineración resulta imposible presentar los dones al propio muerto, se hace a los huesos o a la imagen. No puede descartarse que sea un signo de la pervivencia corporal, noción también constatada en la India y en Grecia […] [mientras]  que para Th. P, J. VAN DEN HOUT [en Hidden Futures, pp. 37-35] la efigie expresaría la continuidad real y la inmortalidad individual del monarca” [in VELASCO, 177, cf. pié de nota nº27].

Com o fóssil vivente institucional da etnografía galega, ‘o ovo de Colón’, ante o maniquí da Mater, o bem vestido rei embutido em seu lenço e sentado no trono, ainda feito pó se submete à prova da casamenteira [A]Moura, e elegendo entre Ela [a mulher išli , o maniquí que a personifica o estar confeccionado com seus frutos e dons, e o fabuloso tesouro, apanha bem: “Apanho à mulher išli” –diz o rei morrido por médio de seu intérprete-, e passa a prova, pega o lote e se vai  ao desfrutar com Ela no Além.

Con el fósil viviente institucional de la etnografía gallega, el huevo de Colón, ante el maniquí de la Mater, el  bien vestido rey embutido en su lienzo y sentado en el trono, aún hecho polvo,  se somete a la prueba de la casamentera [A]Moura eligiendo entre Ella  [la mujer išli, el maniquí que la personifica por estar confeccionado sus frutos y dones, y el fabuloso tesoro. Eligiéndola a Ella -“Cojo a la mujer išli” –dice el rey muerto por medio de su intérprete- pasa prueba se queda el lote y se va con ella a disfrutarlo en el Além.

Imagen2

A Barca de pedra na que chegaram Santa Comba e San Silvestre

Selene e Endymion. Susan Seddon Boulet

Parten as almas tralo solar ronsel polo Camiño escrito no estrelado ceo de Europa, o Camiño Francés ou de Santiago, a embarcar en Finisterre.

Parte a alma do Cabaleiro por San Andrés e a Pena Molexa ao navio lunar que na Pena Molexa, ou na praia Santa Comba fronte ao Cabo Prior, nas Partes Extremas de Gallaecia, agarda.

Imagen3

O autor com Tom O’Neill, Senior Writer de National Geographic Magazine, em Sta Comba 15 de Sept. de 2004

Bon Camiño/ Bom Caminho

ADDENDA

SIMPÁTICAS CURIOSIDADES

DO XURÉS / GERÊS  E DA PENA MOLEXA

Depois de esconjurar Calros Solla, Durvede Mór, “Druida Mór”, o Neboeiro, a brétema dissipa-se no Parque de O Gerês, aparecendo a Moura, impressionante montanha, com forma de mulher em espectación do parto.

Visitando as rochas de O Val con Fran, recoñecido xóven geólogo -que respondeu con amabilidade todas as miñas perguntas-, entendín a acción antrópica sobre o conxunto rochoso que conformou o extraordinario megalito da Pena Molexa, orientado á saída no ano metónico, da super lúa chea ascendente tras un picudo perfecto monte.

Coincidindo a visita a tres días do solsticio de verán, a véspera da saída dunha superluna vermella, quedamos ao día seguinte na Pena Molexa.

Amenceu co ceo cuberto e una densa néboa, lloviznando todo o día. Algúns mandaban mensaxes  para saber si a visita suspendíase ou non. Non se suspendeu. Algún non asistiu, pero veu outra xente. Esperando un milagre por si abría o ceo.

Faltaba xa pouco para a posta do sol o ceo seguía cuberto pero a xente non marchaba.

Para levantar o ánimo, mostreilles o meu vídeo do grupo de amigos un bretemoso día, chovendo a cachón parados xunto ao dolmen do Parque Natural de Ou Gerês ou Xurés sen poder divisar desde alí a lendaria Pena da  [dormente e empreñada] Moura.

Entón Carlos Calros Solla, magno demiurgo recolleu do solo un curvado pau, como un corno de carneiro, e empolicado á pena cuberta, exconxuró [exorcizó] ao Neboeiro. Todo cambiou.

Tras ver o vídeo, Javier Rosado, un dos asistentes, colleu un pau similar empolicouse ao disco da Pena Molexa, e, pedíndome que o asistise, pronunciou o exconxuro. Rimos.

Permanecemos falando, perdidas as esperanzas. Entón una moza gritou. Alí, alí!. O resplandor sobre o despexado horizonte anunciaba a inminente saída. E saíu a Lúa e todos quedamos, , marabillados, sobrecogidos. Non hai palabras. Galicia é… Máxica. Gallaecia Fulget.  Querido Calros, irmán, A Terra chama por Nós.

“Visiting the rocks of “O Val” with Fran, a well-known geologist -who answered all my questions with kindness-, I understood the anthropic action on the rocky complex that formed the extraordinary megalith of the Pena Molexa, oriented to the exit in the metonic year, of the super full moon rising behind a perfect mountain peak.

Coinciding with the visit, three days before the summer solstice, with the eve of the rise of a red supermoon, we met the next day in the Pena Molexa.

The sunrise was overcast and dense fog, drizzling all day. Some sent messages to find out if the visit was suspended or not. It was not. Some did not attend, but other people came. Hoping for a miracle, if the sky opened up.

It was not long before sunset, the sky was still cloudy, but people were not leaving.

To lift their spirits, I showed them my video of the group of friends one very cloudy day, pouring with rain, standing next to the dolmen in the Natural Park of O Gerês or Xurés without being able to see from there the legendary Pena da [sleeping and pregnant] Moura.

Then Carlos Calros Solla, Master Demiurge, picked up a curved stick from the ground, like a ram’s horn, and perched on the covered pain, exorcised the Neboeiro. Everything changed.

After watching the video, Javier Rosado, one of the assistants, took a similar stick and climbed up on the rocky disk of the Pena Molexa, and, asking me to assist him, pronounced the exconxuro [magic words]. We laughed. We remained talking, lost all hope, when a young woman shouted. There, there! The glow on the clear horizon announced the imminent rise of the moon. And the moon came out and we all stood there, transfixed, astonished, in wonder.  There are no words. Galicia is… Magical. Gallaecia Fulget!!!  Calros, my dear chap, The Earth is calling us. “A TERRA CHAMA POR NOS”

Foto e comentario de Javier Rosado “A pena no momento que recibe o primeiro raio no solsticio ¿Relembrando un contido fálico? En liña xusta coa saida do sol, comprobado nese intre], e a testemuña da noite da lua vermella en video, por si queres subila ou alguén a youtube”

Addecet. O resplandor ao redor da Pena Molexa non se debe á contaminación lumínica, e efeito da iluminación da lúa.

Xavier Rosado, [en atenta comunicación epistolar] ” Estou subido na pena no lado oposto de O Val, no Forgoselo, xusto en liña coa Molexa, que semella o ollo dun dragon. sobre un posible aliñamento [onde se atopa miña muller]”

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl
Publicado en ETNOARQUEOLOXIA INSTITUCIONAL DE NARON | 1 comentario