Ars longa, vita brevis. Moito queda por andar na Historia de Narón e moito andamos. En 1987 consciente da oportunidade única de materializar o vello soño do Seminario de Estudos Galegos coa História de Narón, estudando na longa duración a xénese e evolución desde o Neolítico dunha comarca: Aterra de Trasancos, renunciei a unha carreira profesional na pintura [á que penso retornar, D.m., tras a miña xubilación o 1 de decembro deste ano de 2021]
Con enorme afeto e sincero agradecemento aos meus veciños, amigos e á miña familia, rendendo fonda homenaxe ao Concello de Narón, ao que servín ao longo de máis de tres décadas, deixo como mostra do realizado para divulgar a nosa Historia e o poder da nova rama da Arqueoloxía que enriquece e complementa as existentes bautizada como “Arqueoloxía Institucional por Venceslás Kruta este blog FIDALGOS DE NARÓN, con numerosos enlaces a traballos, libros, audiovisuais e outras publicacións do Concello de Narón
Muito fica por andar na História de Narón e muito temos andado. Em 1987 consciente da oportunidade única de materializar o velho sonho do Seminário de Estudos Galegos com a História de Narón, estudando na longa duração a génesis e evolução desde o Neolítico de uma comarca: A Terra de Trasancos, renunciei a uma carreira profissional na pintura [à que penso retornar, D. m, após a minha aposentação o 1 de dezembro deste ano de 2021]
Com enorme afecto e sincero agradecimento a meus vizinhos, amigos e a minha família, rendendo funda homenagem ao Concello de Narón, ao que servi ao longo a mais de três décadas, deixo como mostra do realizado para divulgar nossa História e o poder da nova rama da Arqueologia que enriquece e complementa as existentes baptizada como “Arqueologia Institucional” por Venceslás Kruta, este blog FIDALGOS DE NARÓN, com numerosos enlaces a trabalhos, livros, audiovisuais e outras publicações do Concello.
Ars longa, vita brevis. There is still a long way to go in the History of Narón and we have walked a long way. In 1987, aware of the unique opportunity to materialize the old dream of the Seminar of Galician Studies with the History of Narón, studying in the long term the genesis and evolution since the Neolithic of a region: A Terra de Trasancos, I gave up a professional career in painting [to which I intend to return, God willing, after my retirement on December 1st of this year (2021)].
With deep affection and sincere gratitude to my neighbors, friends, and family, rendering homage to the Council of Narón, which I served for more than three decades, I would like to offer as a sample of what I have done to spread our History and the power of the new branch of Archaeology that enriches and complements the existing ones, named “Institutional Archaeology” by Venceslás Kruta, this blog FIDALGOS DE NARÓN including many links to papers, books, audiovisuals and some other publications of the City Council of Narón.
ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014, a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía
Como, alleo a calquera consideración racial ou xeográfica, un común Dereito Canónico afecta e unifica a todos os curas e curia do Orbe Católico; do mesmo modo, felizmente alleo a cuestións de razas, de dinámica, de linguas, de desplazamentos, de obxetos arqueolóxicos do World Economic System, existe un Universal, Unificado e Codificado Dereito Celta, Público e Privado, descuberto no transcurso da investigación do primeiro e segundo volume da serie Narón Un Concello Con Historia de Seu: A Celtic Common Law.
As alien to any racial or geographical consideration, a common Canon Law affects equally and unifies all the cures and curia of the Catholic world; in the same way, happily alien to issues of race, dynamics, languages, displacements, archaeological objects of the World Economic System, there is a Universal, Unified and Codified Celtic Law, Public and Private, discovered by the Institutional Archaeology, in the course of the investigation of the first and second volumes of the series “Narón, Un Concello Con Historia De Seu”: The Celtic Common Law.
A Celtic Common Law, posibilita dende épocas ben remotas -documentandose a crica, ou lineolo demarcatorio da Treba xunto ao túmulo fundacional xa no Neolítico Atlántico [p. e. Dombate]- unha común organización creada e administrada polos Druidas, e un común tráfico xurisdiccional territorial, na Europa Celta, afectando no eido político, social, religioso, administratívo, xurisdiccional, científico e económico, a todas as eferas organizativas.
O funcionamento, universalidad, e milenária persistencia desta realidade institucional, antes, durante e despois da dominación romana, da paso, desaparecido o Imperio, ao sistema Feudal Europeo.
ABSTRACT: If the Ice Age glacial advance forced the Paleolithic Europeans to seek shelter from climate in places such as the Atlantic Lands End of NW Iberia, Finisterre, the subsequent climate change and ice retreat allowed the IE people settled for such a long period in the Atlantic coast of Iberia to return to Europe. As our rich mythology explains, this people probably left by sea from current Galiza, Nation of Breogão [“Brian”], first toward Ireland. They spoke an Atlantic Iberian Celtic language (as described by authors as Professor Moralejo, who analyzed river names, place names, deity names and other forms) and carried with them a social, political and religious organizational structure. They then migrated to Britain, moving into the Continent through the ice-free English Channel. This was the ‘Great Migration of the Celts’ as our present knowledge in population dynamics demonstrates.
This long journey across land and sea also signaled the dissemination beyond the Galizan epicentre of such elements as the cup and rings and labyrinth petroglyphs, the legends of the arrival across the ocean from Brigantia of the Gaels to Ireland, and the foundation in memory of the abandoned home, by the Gallaecian Amergin, of Dun na Gall, Donegal -the dun, briga “hillfort” or castro of the Gall-aecos?-.
A common political order and organization was also spread out, superimposed on the local differences, establishing a joint “public and private common law” consuetam rationem [ruling treba/toudo, “[noble] house”; “state”, and briga, “hill fort”, dun, castellum, “castro”], a common military organization [reges, ari, ambactos, ikurigos, acadrolios, etc.], a common calendar of annual festivities, etc., making the Celtic Civilization the true catalyzer for the creation of Europe.
AVISO A MAREANTES
AVISO A MAREANTES
The Celts Otto Hermann Frey, Venceslas Kruta. In 1991 we published (Concello de Narón Ed.) the first volume of the Historia de Narón. 24 years – and an obscurantist abyss – mediates between:
A) the year 1991 when, opening in the Palazzo Grassi of the Grand Canal in Venice -24 March to 8 December- the exhibition I Celti, la Prima Europa, “The Celts, The First Europe”, one of the curators, Venceslás Kruta, paid deep tribute to “the Celtic Civilization, First Constructor of Europe”
B) and the year 2015, when a curator, opening on September 24, the great exhibition at the British Museum, Celtas, Art and Identity [open until January 31, 2016], explained to the BBC: “The Celts do not exist , they are a construct of the archaeologists, a brand image, like Coca-Cola, or like Volkswagen”.
In the History of Narón I, II, III, studying in the long duration the genesis and the evolution of a Galician region: the Terra of Trasancos, we completed the idea and old project of the disappeared Seminary of Galician Studies, demonstrating, in the cradle of system, on the one hand, Galiza’s fully Celtic-Atlantic character – something by then denied by our University – and, on the other, that the Celts, of Insular and Continental Europe, far from being an invented brand image, share -all of them-, a Common Institutional Reality -effective like the Wolkswagen engines-and solid like the bottles of Coca-Cola-: The Celtic Common Law.
LIMIAR
En Treba e Territorium (USC 2004), culminando o estudo da Terra de Trasancos iniciado no Concello de Naron en 1987, sinalamos en Gallaecia o posíbel berce Neolítico do principado celta chamado Treba, “Casa, Territorio Político, Tribo”, ou Toudo “Estado, Nación”, acompañando o desenvolvemento arqueolóxico institucional do patrón organizativo até á Idade Media (c, 14-541).
Ese ano (2004), fortalecendo nosa visión, publicaba o Trinity College de Dublin unha investigación xenética. Sendo ‘Identidade Nacional’ e ‘Legado Celta”, no imaginário – lingua, anais, lendas, literatura, etc.- da Irlanda esenciais conceptos, o goberno financiou un estudo dirixido polo doutor Dan Bradley e Brian McEvoy, para encontrar na illa os Celtas da Europa Central que, segundo aquela consagrada doutrina, invadirían Irlanda o século V a. C.
Mais Bradley e McEvoy, comparando mostras de DNA de 200 voluntarios de diversos lugares da Irlanda cunha base de datos xenética de 8.500 individuos de toda Europa, buscando os Celtas da Europa Central, encontraron algo distinta: “We have” -di McEvoy – “a much older genetic legacy”, confirmando que a poboación irlandesa, contra o previsto, proviña do legado xenético Mesolítico e Neolítico dun Noroeste da Península Ibérica, que entón supuñan non Celta:
“The primary genetic legacy of Ireland seems to have come from people from Spain and Portugal after the last Ice Age.
No entanto agrupando perfís xenéticos nun mapa da Europa, o estudo do Trinity College, Dublin, de Bradley e McEvoy, redefinia o concepto da Céltica sinalando a Área Cultural Atlántica correspondente ao Algarve, Gallaecia, a Rexión Vasca, Gales, Escocia, Irlanda e Bretaña.
INTRODUÇÃO
Em Treba e Territorium (USC 2004), culminando o estudo da Terra de Trasancos iniciado no Concelho de Narom em 1987, assinalamos em Gallaecia o possível berço Neolítico do principado celta chamado Treba, “Casa Território Político, Tribo,” ou Toudo “Estado, Nação”, acompanhando o desenvolvimento arqueológico institucional do patrão organizativo até à Idade Média (c, 14-541). Nesse ano (2004), fortalecendo nossa visão, publicava o Trinity College de Dublim uma investigação genética. Sendo “Identidade Nacional” e “Legado Celta” no imaginário – língua, anais, lendas, literatura, etc.- da Irlanda essenciais conceitos, o governo financiou um estudo dirigido pelo doutor Dan Bradley e Brian McEvoy, para encontrar na ilha os Celtas da Europa Central que, segundo aquela consagrada doutrina, teriam invadido Irlanda no século V a. C.
Mas Bradley e McEvoy, comparando mostras de DNA de 200 voluntários de diversos lugares da Irlanda com uma base de dados genética de 8.500 indivíduos de toda Europa, buscando os Celtas da Europa Central, encontraram algo diferente: “We have” –diz McEvoy – “a much older genetic legacy”, confirmando que a população irlandesa, contra o previsto, provinha do legado genético Mesolítico e Neolítico dum Noroeste da Península Ibérica, que então supunham não Celta, “The primary genetic legacy of Ireland seems to have come from people from Spain and Portugal after the last ice age”. No entanto agrupando perfis genéticos num mapa da Europa, o estudo do Trinity College, Dublim, de Bradley e McEvoy, redefinia o conceito da Céltica assinalando a a Área Cultural Atlântica correspondente ao Algarve, Gallaecia, a Região Basca, Gales, Escócia, Irlanda e Bretanha.
DA BRIGA, “CASTRO” A UILLA MEDIEVAL
O VAL, CONCELLO DE NARÓN, COMO PARADIGMA [1991-1999]
Cadro Evolutivo amosando pervivencias do Inmobiliario Arqueolóxico Xurisdiccional
Visualmente e como marco institucional sírvanos aquí como ilustración do exposto na História de Narón, vols I, II, III:
unha Lámina A) onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva Merlán, nun libro para nenos editado polo Concello de Narón en 1995, nun cadro evolutivo, amosando pervivencias de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duración, se figura o paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval;
E unha Lámina B) onde sobre o territorio dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado, por un inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenario contense o cadro evolutivo deste Territorio Político similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlánticas e indoeuropeas [véxanse comparativamente estudios destes territorios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975] que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module “ESM”, tal e como figura representado no estudio factográfico – transcripción incluída do códice do AHN, clero, 64 b de San Martiño de Xuvia por min realizada – intitulado : “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.
Visualmente e como marco institucional nos sirva aqui como ilustração de todo o exposto, uma lámina A) onde, desenhado baixo a nosa direcção por Eva Merlán, nun livro para nenos editado pólo Concello de Narón em 1995, nun cadro evolutivo, amosando sobrevivências de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duração, se figura o passo do Castro á Villa galaico-romana e medieval; e uma lámina B)
onde sobre o território dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado por um inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenário
contense o quadro evolutivo deste Território Político similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlânticas e indoeuropeas (véxanse comparativamente estudos destes territórios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975) que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module ‘ESM’, tal e como figura representado no estudo factográfico – transcrição incluída do códice do AHN, clero, 64 b de São Martinho de Juvia por min realizada-, intitulado : “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.
Periodo Celtogalaico dos Territorios Políticos, Trebas ou Toudos conformados por Brigas, “Castros”, espazos demarcados, compartindo a consuetam rationem, “usos e costumes xurisdiccionais”
Resumindo podemos dicir que no período chamado ‘dos castros’ entre, senón antes, os anos 1600 antes da nosa era, ata o 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, pero desenvolve a súa actividade social e económica de labregos e gandeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos nun espacio económico exterior demarcado por límites e marcos de gran pervivencia.
Poren, o castro sería o asentamento humanizador da paisaxe (1).
Resumindo podemos dizer que no período chamado dos castros entre [se não dantes] os anos 1600 antes da nossa era, até o 500 da era actual, a gente vive dentro dos muros, mas desenvolve a sua actividade social e económica de lavradores e ganadeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos num espacio económico exterior demarcado por limites e marcos de grão pervivencia. Porem, o castro seria o assentamento humanizador da paisagem (1)
A pesar de que o caro amigo Carlos Alonso do Real fixese seu traballo, “Aquí os únicos Celtas que hay son os celtas sen filtro” -nos dicía a miudo en clase, ninguén pode evitar que en Cornualles, por pór un exemplo, o chamado Warbstow Bury Hillfort responda a un tipo de castro de chaira ou pequeno montículo, encaixando como unha luva a man con aqueles castros trasancos de Leixa (Ferrol), Quinta e Vilasuso (O Val, Narón), ou O Petouzal (Xuvia. Narón), que o castro chamado The Rumps teña como contraponto Baroña, Valdoviño ou Lobaríz, por citar algúns dos castros costeiros galegos, e que Castle an Dinas, Castle Dor; Saint Denis; Helsbury e moitos outros só poidan se apartar de nosos castros polo particular feito diferencial de súa conservación e limpeza, froito da sensibilidade e coidado que mostran os británicos con seu patrimonio, en contraste coa desídia – conjunción do desinterese […] das institucións e do pobo, e da vocación forestal á que parecen destinar […] os planos dos concellos-, [os castros sobreviventes] á devastadora acción da concentración parcelaria que ante a xeral passividade o derruba todo con seu indomável e sinistro avance
In “Territorio e categorías sociais na Gallaecia antiga. O matrimonio entre a Terra, Treba, e a Deusa Nai, Mater. Anuario Brigantino 1994 nº17.(1995): 33-80
Fai clic para acceder a 1994%20033_078.pdf
Periodo Celtogalaico-romano dos Territorios Políticos, Ciuitates, Populi, Respublicae conformados por Uillae espazos demarcados compartindo idéntica consuetam rationem “usos e costumes xurisdiccionais”.
Dentro da mesma demarcación van evolucionando os asentamentos, e os labregos pasan a vivir en cachoupas, modestas grañas illadas, mentres os señores poderosos constrúense villae o xeito romano (2).
A villa vai funcionar como un pazo, os señores e os seus labregos viven agora fora do recinto fortificado. Os señores nunha luxosa villa con calefacción, habitacións e almacéns, seus labregos e home libres, vasalos todos do señor espállanse nas súas casas dentro do mesmo territorio demarcado que antes tiña o castro. So cambia a forma da distribución das vivendas máis non os usos e costumes anteriores.
Dentro da mesma demarcação vão evoluindo os assentamentos, e os lavradores passam a viver em cachoupas, modestas granhas isoladas, enquanto os senhores poderosos constroem-se villae o modo romano (2).
A villa vai funcionar como um pazo, os senhores e os seus lavradores vivem agora fora do recinto fortificado. Os senhores numa luxuosa villa com calefacção, habitación e armazém, seus lavradores e homem livres, vassalos todos do senhor espalham-se nas suas casas dentro do mesmo território demarcado que antes tinha o castro. Só muda a forma da distribuição das habitações mas não os usos e costumes anteriores.
Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas.
Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nossa era o antigo território dos castros passaria pelas duas opções descritas.
Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrado xa na Alta Idade Media, os señores mais modestos constrúen “castronelas” (defended farmsteads), grañas defendidas ás que chaman villae (3), evolucionando así o tipo de asentamento, pero conservando a demarcación ou espacio económico dos anteriores modelos.
Entre os anos 400 e 800 da nossa era, entrado já na Alta Idade Média, os senhores mas modestos constroem “castronelas” (defended farmsteads), granhas defendidas às que chamam villae (3), evoluindo assim o tipo de assentamento, mas conservando a demarcação ou espaço económico dos anteriores modelos.
Esta forma de habitación estendeuse ao pouco e a partires do S. V. converteuse na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, así ata finais do S. XII, (4)
período do que en Narón conservamos, identificamos por primeira vez na historia da arquitectura civil galega e publicamos na serie Narón un Concello con Historia de Seu T. II (Pena 1992) varias destas Villae como a que aquí ilustramos de Quintá, O Val, que nos serviu de modelo realizada por Eva Merlán seguindo indicacións nosas.
Esta forma de habitação estendeu-se ao pouco e a partires do S. V. converteu-se na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, assim até finais do S. XII, (4) período do que em Narón conservamos, identificamos pela primeira vez na história da arquitectura civil galega e publicamos na série Narón um Concelho com História de Seu V. II (Pena 1992) várias destas uillae como as que aqui ilustramos, de Quintá, O Val[e], e Pradeedo que nos serviram de modelos, realizados por Eva Merlán, e por Carlos Alfonzo seguindo indicações nossas.
A PARROQUIA DE O VAL, NARÓN, COMO PARADIGMA
O paso da briga, “castro” á uilla galaico-romana e medieval ilustra a permanencia institucional e xurisdiccional dun dos espacios acoutados da frigresía de O Val, Concello de Narón, conformada posiblemente por cinco castros ou xurisdiccións primordiais [Conservanse hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro.]
que deron pé, conservándose sempre o mesmo espacio e os mesmos limites cos mesmos marcos, mámoas moitos deles, a cinco villae Medievais e, xa no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais.
A UILLA QUINTANA, QUINTÁ, O VAL, NARÓN
O passo do castro à uilla galaico-romana e medieval ilustra a permanência institucional e xurisdiccional de um dos espacios acoutados da frigresía de O Val, Câmara municipal de Narón, conformada por cinco castros ou xurisdições primordiais [Conservanse hoje quatro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo provavelmente o castro que aparentemente falta, Ciobre, um outeiro] que deram pé, conservando-se sempre o mesmo espaço e os mesmos limites com os mesmos marcos, mámoas muitos deles, a cinco villae Medievais e, já no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais.
Como sabian nosos vellos seguidores paisaxistas, non escollemos aleatoriamente esta ilustración, máis por existir na parroquia moitas veces unha versión galega do coiced irlandés, chamado Quintá ou Quintana, un quinto espacio xurisdiccional situado no centro da frigresia, non sempre un castro, que , con máis de medio millar de topónimos e circunstancias similares, en moitas ocasións podería dar lugar, aínda construída en lugares aparentemente deshabitados, á propia igrexa parroquial.
“Uilla-fundus chamaremos de modo arbitrário e impróprio a um edifício referente, eixo da demarcação jurisdiccional e unidade por sua vez de exploração, uma verdadeira granja com heredades relacionadas com o trabalho de homens que são em muitos casos “conductores“, levadores em precário das propriedades do senhor. Em ocasião estes espaços conducta são cedidos em ‘empréstimo vasallático’ pelos condes da dinastía Pérez, Trava ou Trastámara, aos seus parentes e cavaleiros de Trasancos, na maioria dos casos formam a base geradora de rendas do seu património. Entre os séculos XI e XII, Bermudo Pérez, Menendo González, Munio Bermúdez, Oveco González, Oveco Muñiz, Pedro González, Pedro Suárez de Trasancos e os seus adfines e sucessores, fizeram parte de um grupo de homens de um status social privilegiado ao ser parente da dinastía e possuir por isso este tipo de bens. Algumas destas uillae ou uillas ocupam uma grande extensão, compreendendo tanto casas de servos ou de homens instalados de condição livre [pagam o ‘fonsado’] -com as suas terras sujeitas ao pago de um canon anual em espécie pelo senhorío [duas galinhas]-, como a residência: uma sólida Casa, verdadeiro paço, do dominus.
Os nobres que as possuem percebem por meio de cobradores e encarregados das explorações as rendas anuais, os serviços e até impostos que em teoria [fiscalia regalia] corresponderiam ao rei, serviços do rei e que eles recadam no seu nome ou por concessão real; pechos e dereitos dos que a origem [CCL] na maioria das vezes perderia na noite dos tempos. Muitas vezes o senhor faz, concentrando uillae, coutos -por exemplo, Caranza- particulares introduzindo novas formas de relação no tradicional espaço físico do Territorium, Territorio ou Terra, e exerce o senhorio exento.
Administram os senhores estas posses através do seu uillicus e o espaço político do Território por um meirinho, maiorino, ou mordomo, e também por um ‘vicario de terra’: juízes que impõem penas -com os ‘sagiones’, os ejecutores-, percebendo pela sua jurisditio os ditos senhores as calonniae, penas de câmara; o imposto militar fossatum, e outros serviços, próprios da iurisdictio. Relacionadas com estas Casas, uillae ou uillas fundiarias, além das cortinhas que a rodeiam e campos de pan, há também terras incultas, florestas, soutos, terras hermas, (gándaras e lóngaras) rios com caneiros e viveros de peces que o senhor afora ou usa exclusivamente ou dos que o senhor caça ou pesca, etc., junto a terras de labor bem em regime de enfiteusis ou bem propriedade de particulares – proprietários, donos da casa, terras e gando, que só pagam as galinhas e ónus do senhorio e prestam ajuda militar- no meio das que crescem os frutales ou monocultivo de pomares; os pastos e barbeitos, etc.” A. P.
Como sabem os caros seguidores paisagistas, não escolhemos aleatoriamente esta ilustração, mais por existir na freguesia muitas vezes uma versão galega do coiced irlandês, chamado Quintá ou Quintana, um quinto espacio xurisdiccional [em teoría] situado no centro da frigresia, não sempre um castro, que, com mais de médio milhar de topónimos e circunstâncias similares, em muitas ocasião poderia dar lugar, ainda construída em lugares aparentemente deshabitados, à própria igreja parroquial.
Entre os séculos XI e XII, Bermudo Pérez, Menendo González, Munio Bermúdez, Oveco González, Oveco Muñiz, Pedro González, Pedro Suárez de Trasancos e os seus adfines e sucesores, formaban parte dun grupo dun status social privilexiado ao ser prosapia da dinastía Petriz [Os Trava] e posuír por iso este tipo de posesións.
Algunhas destas uillae [mellor uillas] ocupan unha gran extensión, comprendendo tanto casas de servos ou homes instalados de condición libre -propietarios da parella de bois, [que pagan o fossatum ‘fonsado’, segundo erróneamente se pensaba ‘por estar isentos do servizo de armas de infantería’], coas súas terras suxeitas ao pago dun canon anual en especie-, como a residencia: unha sólida Casa, verdadeiro pazo, do dominus.
Os nobres que posúen esta uillas perciben, usualmente por medio de cobradores e encargados das explotacións, as rendas anuais, os servizos e ata certo tipo de impostos derivados do Cis/Censum: ‘servizos do rei’, que en teoría corresponderían ao rei, [fiscalia regalia], e que eles recadan no seu nome, ou por concesión real; cargas das que a orixe [na Celtic Common Law], na maioria dos casos perderíase na noite dos tempos. Moitas veces o señor fai, concentrando estas unidades chamadas uillae, ou uillas, particulares coutos -por exemplo, o Couto de Caranza-, introducindo algunhas formas novas de relación no espazo físico do Territorio tradicional, exercendo no seu interior o señorío exento.
Administran os señores estas posesións a través de un funcionario seu, o uillicus; e o espazo do Territorio Político por seu maiorino “meiriño ou mordomo” e tamén por o ‘vicario de terra’. Os vicarios son xuíces que impoñen as penas axudados dos sagiones, os ejecutores; percibindo os señores pola jurisditio, as calonniae “multas, penas de cámara”, o mencionado imposto militar fossatum, as loitosas e outros serviços, propios da jurisdicción.
UNIVERSAL ARTICULACIÓN DO TERRITORIO POLÍTICO CELTOATLÁNTICO
UNIVERSAL ARTICULAÇÃO DO TERRITÓRIO POLÍTICO CELTOATLÂNTICO
ABSTRACT
Our Political Territory was named in Galician and Lusitanian language TREBA. The voice, from the domestic sovereignty, means “House,” Shire”,” Political Territory “. Pliny mentions the Arroni or Arrotrebae, this is Arros or County Arrós. And the voice Treba is mentioned twice -among the epithets undoubtedly intensify the role of Matres – in an inscription found in Cabeço das Fraguas, Portugal, written in late Vulgar Latin, infiltrated with the substrate of the Lusitanian-Galician Q Celtic language. Towards the end of the registration [dat. s.] TREBA-RUNE [psb. determinant “of the Treb” + determinated psb. “Moon” (r / l) “-Runa / -Luna”, and, again REVE TR[EBA-RUNA?] – cf. psb. Old Irish Re, Re-ve “moon ( -ve, ‘in ascension’- ], and to the beginning of the inscription in TREBO-PALA, referring no doubt this time to an “altar stone”, meaning the ancient voice pala “stone”, (Old Irish fail) of the tribe in terms of sacred geography.
The altar stone also appears as TOUDO-PALA (* TEWTO-PALA, “Túatha Fáil” ) or CROUGIN-TOUDADIGO [CROUGIN/Cruachan “Stone altar” TOUDADIGO (as Teutates), “of the túath”]. A.P.
Non hai terra no mundo mais articulada que a galega. As trebas, toudos ou terras de Gallaecia – remontables en PCP, ao Neolítico -, como o amosa, entre outras cousas, a espectacular crica do dolmen de Dombate- antes, durante, e despois da dominación romana e sueva, manteñen na Idade Media intactos os seus límites, e o seu sistema articulativo político.
As reorganizacións relixiosas de época sueva, re-estruturando territorialmente as sedes episcopais, contribúen a reforzar este modelo.
Devandito isto, unha Celtic Common Law, aplicable con pequenas variantes locais por un igual en toda a Céltica -dende o Neolítico pese á pretensión, dico aperte, da arqueología anglosajona de converter amoldando a realidade ao desexo a migración celto atlántica e seu ‘fósil director’: a proto-indoeuropea ou protocelta Hidronimia Alteuropäische, en vasca! cando se sabe que aínda en época histórica a terra dos actuais vascos estaba habitada por trebas ou toudos de lingua e cultura indoeuropea e celta: os várdulos, caristios, autrigones, Berones, etc.-,
[ Cf. Xaverio Ballester “LENGUAS ANINDOEUROPEAS DE HISPANIA ¿ANTIGUAS O RECIENTES?” Palaeohispanica 18 (2018), 13-24.
Fai clic para acceder a 01ballester.pdf
], confire aos habitantes dunha treba ou toudo, un paquete de dereitos e obrigacións.
Entre os que está o dereito de propiedade e un paquete de garantías juridicas persoais, adaptadas ao valor penal de cada individuo, segundo a clase social na que, por nacemento, por formación, ou por riqueza estaba encadrado.
Estes dereitos consuetam rationem só teñen validez dentro dos límites e a jurisdicción de cada Treba ou Toudo, que funciona como un verdadeiro ‘Estado independente’.Cando -para roubar o gando das veciñas trebas e facerse cun dote para un matrimonio vantaxoso-, na época escura do ano, os mozos traspasan a crica, “fronteira” da súa treba, e, “saindose de madre, desmadrándose”, entran na veciña treba, convértendose, cada un deles en ‘fóra da lei’ , “forajido”, en castelán, fír tar Crich, literalmente “un home detras da crica” [raia ou fronteira da súa treba]”.
Fora da sua crica, da fronteira da sua treba ou toudo os homes e as mulleres perden todos os dereitos legais.
A crica, rego, lineolo ou fronteira, represéntase a modo dun trenzado de egua, simbolizando pars pro toto o Pais, o Estado, a Nación Nos galaicos bronces votivos entronizatorios do Noroeste (1995, 33; 1999; 2004) onde o solar touro e outros atributos da soberanía celta -e o son o torques, o oso e, seguramente, a crina de cabalo-, comparten protagonismo nun feliz día inaugural, dun notorio acto público do rei e dun alto sacerdote, digno de ser rememorado sen ningunha dúbida con ese gran despregue figurativo, en once ou doce magnificas e únicas pezas de orfebrería sacrificial entronizatoria celta que chegaron ata nós.
Nestes bronces conmemórase a entronización ou legitimación ante a súa Treba, Pobo, ou Nación, do Soberano Celtogalaico. Como a memoria desta investidura e solemne acto público deixounos ecos teatrais nas representacións galegas da apropiación jurisdiccional, ata finais do Antigo Réxime.
Ata meus estudos dos galaicos bronces votivos entronizatorios do Noroeste (1995, 33; 1999; 2004) e a data de exposición pública de Treba y Territorium [2004], ao non terse relacionado estes bronces cos rituais entronizatórios, as escenas neles representadas non se interpretaron na súa función.
Até meus estudos dos galaicos bronzes votivos entronizatórios do Noroeste (1995, 33; 1999; 2004) e a data de exposição pública de Treba y Territorium [2004], ao não ter-se relacionado estes bronzes com os rituais entronizatórios, as cenas neles representadas não se interpretaram na sua função.
Nun deses exvotos contemplamos a imaxe xusta, perfecta, dun rei da cultísima, nunca castrexa, castrexada ou analfabeta, inmarcesível Callaecia ou Gallaecia, cabeza dos grados da sociedade nunha terra en paz [ai. trebad] e guía do seu pobo, plantado sobre a Trebopala, descalzo, espido, xunto aos símbolos da realeza, do oso, do grande torques e do circunvalatorio touro, e a protectora crina -circunvalando a modo de crica a escena,- ante o caldeiro e ante o cocido, ” de carne ao caldeiro”, da sua entronización.
Num desses ex-votos contemplamos a imagem justa, perfeita, dum rei da cultíssima, nunca castreja, castrejada ou analfabeta, imarcescível Callaecia ou Gallaecia, cabeça dos graus da sociedade numa terra em paz [ai. trebad] e guia do seu povo, plantado sobre a Trebopala, descalço, despido, junto aos símbolos da realeza, do urso, do grande torques e do circunvalatório touro, e a protetora crina -circunvalando a modo de crica a escena,- ante o caldeiro e ante o cozido, “de carne ao caldeiro”, da sua entronização.
Así aparece representado no bronce votivo do Instituto de Valencia de don Juan, obra mestra da orfebrería e da síntese simbólica Celta de Gallaecia – procede de Monforte de Lemos, por onde o seu propietário Guillermo Joaquín de Osma era diputado “e vaticino, deciamos entón, nos demostrarán que apareceu nunha rúa de Valladolid, ou em Piloñes… “-,
si nosa interpretatio é correcta, bebendo e comendo, “posiblemente co cucharón” [Lois Armada] na man como contraponto á groseira ilustración da Topographia Hibérnica de Gerardo de Gales, o caldo elaborado co sangue e a carne da sacrificada egua, da commaian, “crinosa” Icona Loiminna, “Epona Luminosa” encarnación da Deusa Nai que o elexiu, segundo o principio “a Soberania escolle o rei” .
Usualmente ultrapasa a crica ou raia, o corio, a banda de “mozos armados” dunha treba ou toudo para ir roubar gando aos castros da veciña treba, saldar debedas ou vingar as mortes de compañeiros.
Mas chegounos algo máis que o carrito de Gimarães e, por primeira vez, na arqueología hispana e europea en Narón, entre 1995 e 2004, mostramos a nutrida representación plástica dos piacula da entronización e circunambulación Celta na Gallaecia Antiga .
Mas chegou-nos algo mais que o carrinho de Gimarães e, pela primeira vez, na arqueologia hispana e europeia em Narón, entre 1995 e 2004, mostramos a nutrida representação plástica dos piacula da entronização e circunambulação Celta na Gallaecia Antiga.
O Carriño de Gimarães ilustra, este ambiente de toma de posesión do rí ou princeps , do dominus, ou do señor jurisdiccional celtogalaico da Idade do Ferro, investido do poder real do dominio e jurisdicción señorial, na Trebopala ou Croio Teutático. A circunambulación desenvolvía-se habitualmente sobre a inmemorial crica, “demarcación”.
O Carrinho de Gimarães ilustra, este ambiente de tomada de posse do rí ou princeps , do dominus, do senhor jurisdicional celtogalaico da Idade do Ferro, investido na Trebopala ou Croio Teutático do poder real do domínio e jurisdição senhorial. A circumambulação desenvolvia-se habitualmente sobre a imemorial crica, “demarcação”.
Pasando os mozos a crica ou fronteira – cada treba ten a sua, existindo entre os marcos de unha treba e os da outra unha franxa a modo de terra de ninguén – organizados estes en cofradías ou fianna, que durante unha parte do ano actuaba localmente como policía fronteriza, nunha especie de exército permanente, e, durante outra – no inverno-, saían do seu país e penetraban nas terras dos pobos veciños (fer tar crích = “un home alem da crica ou fronteira”), como os lusitanos descritos por Diodoro (V, 34, 5), entre outras cousas para vingar as mortes (Críth Gablach 72) e os homicidios dos seus compatriotas e camaradas perpetrados polos habitantes doutros territorios, estaban fóra da Lei, cometendo roubos nos países inimigos do Túath ao que pertencían, facendose de paso cun dote ou unha asignación persoal para (= morgengabe) acceder a un matrimonio vantaxoso-.
E pois a crica é sagrada e inviolável, situándose un mozo ‘trala crica’ da sua treba ou toudo “fóra da lei”, pode ser morto si é atopado o sorprendido, sen que, en ningún caso, os que lle dean morte, ou os que o atopen morto teñan que responder polo homicidio, “cargar có morto”, ou pagar o seu valor penal
salvo, claro está, que o morto sexa un peregrino no Camiño (sic), ou exista tratado ou carta de hospitalidade entre as dúas trebas ou toudos – como mostra, por exemplo o hospitium do Caurel, en ese caso toda as gentes “xentes”, ou plebes -voces latinas que ao notar dereito celta significan “habitantes” sin máis-, de ambas trebas comparten igual protección.
O normal é que as trebas se vinculen en grupos de catro a unha superior unidade política chamada Mór Túath, que nós traducimos como comisso ou condado [os once condados de Lugo, p. e.] ; As gentes, ou plebes, isto é, os habitantes das trebas gozan dentro da crica dun Mór Túath ou condado, de liberdade de movementos, participando da mesma protección penal e jurídica . Este sistema, nacido en Kaltia ou Galtia, no Neolítico Atlántico, e non como se pretende, por personais necesidades do mundo angosaxón, na Idade do Bronce -abonda con unha olhada a espetacular crica de Dombate, entre outras cousas mais, que aquí non veñen ao caso-, é de xeral aplicación.
ORATORES
[Addenda]
CELTIC RELIGION AND ITS INFLUENCE ON THE CHRISTIAN PRESENT By André Pena & Joám Evans
The Three Steps Of The Sun And The Matres. Celtic religion and its influence on the Christian Present. Andre Pena & Joám Evans The Celts from insular and continental Atlantic Europe left as a legacy a common pantheon and a common theology. This was in essence a Trinitarian monotheistic religion that encompassed a feminine lunar trinity (the Matres) and a masculine solar trinity embodying the three steps of the Sun: Sky, Sea, and the Other World in the Orbe Tripartito. This presentation explores the continuity of these basic elements of Celtic religion in the new Trinitarian monotheistic religion that followed (Christianity) with its imposition by the Emperors of a decaying Rome after the crisis of the 3rd century CE. In The XVIth International Congress of Celtic Studies. Bangor 22-26 July 2019. Bangor University, Wales Cymru Sesiwn 57 Ystafell 9
[/Addenda]
Since the dawn of the Bronze Age Celtic Europe has been a mosaic of identical autonomous political territories we commonly call tribes and Romans called ciuitates/populi/res publicae/ plebes. Sharing a common structure, these tribes – as in Gallaecia- are known either in Europe (Pena 1992; Karl 2002) with words of domestic sovereignty: TREBA [TRIFU, TRIBE, etc.] and TOUDA [TEUTA, TOUTO, etc.] with a term alluding to the people, state or nation.
[Addenda]
The Celts from insular and continental Atlantic Europe left as a legacy a common pantheon and a common theology. This was a Trinitarian monotheistic religion encompassing a feminine lunar Trinity (the Matres) and a masculine solar Trinity embodying the three steps of the Sun: Sky, Sea, and the Other World in the Orbe Tripartite. The Matres, characterized as three virgins through the seasonal cycle, also embody the Celtic political system. The young Virgin that chooses the king that is to rule the Treba or Toudo remained as Saint Brigid or the Blessed Virgin Mary commemorated on Candlemas (Candelária or da Luz); when she married him and gave birth she became Mater (Virgin ‘mother’ of the dying god Esus); and, after the death of the king, She assumes his soul (as an old Virgin, the Cailleach, builder of the landscape); finally rejuvenating, She reinitiates the cycle with a new king that is to rule the land. The masculine Trinity represents the three steps of the Sun in the Earth’s orbit. In the first step, it takes possession of the sky, in the second it takes possession of the sea, and in the third, it takes possession of the Earth, the Underworld. It is conceived as a child and a teenager in the first step (with the related epithets sometimes shared in Roman interpretatio by the same deities); as a psychopomp, guide of souls, in the second step; and as dying God and a judge of the afterlife in the third, symbolized by the Orbe Tripartite and the triskelion. This presentation explores the continuity of these basic elements of Celtic Religion in the new Trinitarian Monotheistic Religion that followed (Christianity) with its imposition by the Emperors of a decaying Rome after the crisis of the 3rd century CE. In The XVIth International Congress of Celtic Studies. Bangor 22-26 July 2019. Bangor University, Wales Cymru Sesiwn 57 Ystafell 9
[/Addenda]
O dereito público e privado Celta -á Celtic Common Law, administrado pola vertical e universal Igrexa Celta é común [precedente da Igrexa Católica e do seu universal Dereito Canónico] a toda a Europa Céltica.
“Así é como se define a noción de realeza indoeuropea. O rex indoeuropeo é moito máis relixioso que político. A súa misión non é comandar, exercer poder, senón establecer regras, determinar o que é, literalmente, “correcto”. De modo que o rex, así definido, é moito máis parecido a un sacerdote que un soberano. Este é o concepto de realeza que preservaron os celtas e os itálicos, por unha banda e os indios, por outro. / Esta noción estaba ligada á existencia dos grandes colexios de sacerdotes cuxa función era perpetuar a observancia dos ritos. Por iso, requiríase unha longa evolución e unha transformación radical para acadar a realeza clásica, baseada exclusivamente no poder e para que a autoridade política fosese gradualmente independente do poder relixioso, que permaneceu en mans dos sacerdotes. ” Benveniste Le Vocabulaire… (1969 ,15)
Sin embargo -saindo eu tamén á palestra-, reflexionando desde a Etno-Aqueoloxía Institucional -non só en términos de PCP-, podemos dicir que, no estado actual do coñecemento, o berce do Céltico, é tamén berce do que os neo-gramáticos chamaron indo-germano, e nós indoeuropeo.
O concomitante acervo institucional mantívose prácticamente inamovível, e moi ben conservado – este video mostra como- polo clero, nos dous extremos do mundo indoeuropeo -malia ser extremos abertos ao mundo, en continua expansion no Calcolítico, no Bronce, na Idade do Ferro [remito ao estudo, en prensa do meu mestre, José María Luzón Nogué, sobre a evolución e significado das ropas e obxectos litúrxicos do clero indoeuropeo e antigo], como hoxe-; más convén non esquecer que a común base institucional, conformadora, se forxou como o indican a dinámica e a arqueoloxía, no Mesolítico e Neolítico Atlántico, como é lóxico nun dos extremos, o refuxio climático do Noroeste da Península Ibérica: Galiza e o Norte de Portugal, proprio vocabulo dictus Kaltia.
Un recente mapa do sabio Ángel Carracedo mostra exactamente o que estamos decindo: os efectos na longa duración da Celtic Common Law na poboación comarcal galega.
Este marco institucional sobreviviu, onde naceu como viviente fósil, case ata os nosos días.
CONSUETAM RATIONEM
O mantemento no marco institucional da consuetam rationem [Celtic Common Law] do binomio “nobreza e xurisdicción”, da relación entre os señores e labregos, dá pé a longa pervivencia, mesmo na actual bisbarra, da actual estructura territorial procedente das civitates/ populi/respublicae/plebes; e dos castella / domi que amosan as fontes clásicas.
A conservação no marco institucional da consuetam rationem [Celtic Common Law] do binómio “nobreza e jurisdição”, da relação entre os senhores e lavradores, dá pé a comprida pervivencia, mesmo na actual bisbarra, da actual estructura territorial procedente das civitates/ populi, castella / domi que mostram as fontes clássicas.
Para seguirlle comparativamente os pasos a esta evolución conveu analizar o mecanismo socioinstitucional interno do Territorio Político [Treba, Toudo, Ciuitas/Populus, Respublicae, Terra] a través da mirada das fontes altomedievais [68] como para As Gallias o vira Foustel de Coulanges (1908) e para Galicia o vimos nos ao lembrar a xénese e o desenvolvemento do territorio xurisdiccional do castro [cf.as notas nn. 122 e129] […]
Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas élites- integrada nos “World Economic Systems” extendida a paises e culturas remotas, e que na dominación extendéronse productos (viño e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos.
Na lingoa o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingoa vernacula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes autóconos […]
Promtema Trasancos.
Segundo recolle ficha do museo foi lida como ATal-TaRTe e relacionada con Altantis e con Tartessos por Georgeos Diaz-Montejano en 2005. Segundo a miña interpretatio lectio [busfrofedon] Ta-Te-R-Ta-r-O, psblm. con reduplicación “Tartaro” , monasterio [de Iuuia] vocitato Tartares; cf a páxina 71 do I volume de NARÓN UN CONCELLO CON HISTORIA DE SEU.
A importancia e encaixe en Xeografía Sagrada e Mítica de esta inscripción sobre hasta de cervo achada no lugar de O Bancal -voz que designa en galego a franxa de terra en contacto coa area da praia – circunstancia que explicaría a conservación do soporte, datado no Neolítico final, A Coruña, a apenas seis millas náuticas da Terra de Trasancos -supondo que a ficha refírase á cidade, e non ao ámbito provincial creado por Javier de Burgos-, é enorme.
Na páxina 71 do I volume da Historia de Narón , sen coñecer entón ese epigrafe, que ao noso modo de ver constitúe, como din os alemáns, unha ‘real probe’, sostivemos o seguinte:
Para [Luís] Monteagudo [García, sabio mestre arqueo-lingüista] “[…] o mesmo nome de Trasancos que a etimoloxía popular fai derivar de Tras- Ancos, “Tralo Monte de Ancos”, significa probablemente os que queiman [terreos para roturar], agricultores, do antigo ae. *Trs-an-i-cos do indoeuropeo *Ters, que equivale a secar, torrar, queimar [en latín Torreo-es, ere, tostum] e en antigo irlandés Tart “sede”. Recordemos que o nome de San Martiño de Xuvia era Tartares, unha reduplicacón de *Ters, segundo Pokorny Narón I (1991 ,71)
[A lingua e o signario autócnono vai] desaparecendo da escrita cando empreguen estos o latin nos textos [xurídicos e eclesiásticos] trala sua conversión masiva ao cristianismo.
O pobo nunca falou propiamente latín . […] [Sendo o actual galego propiamente unha lingua celto-latina [Pena; Xaverio Ballester; Robert Omnés]
https://drive.google.com/file/d/1FmKh7Kt2Q9JorXI2H-eqaJt15sVOtRvc/view
CONCLUSIÓNS/ CONCLUSÕES
Partindo dun mapa de arciprestados da diocese de Santiago [- o ovo de Colón-] coincidente cos principados ou territorios políticos autónomos celtas do noroeste de Galicia, pechamos o longo proceso aberto en 1932 por Florentino López Cuevillas e Rui De Serpa Pinto, a realidade territorial que a modo de “ovo Colombiano” xeográficamente reducimos en 1991 na Historia de Narón (Narón un Concello con Historia de Seu V. I-II), un discurso e una complexa evidencia que para acadar a xeral aceptación requiriu, quizá por retomar o vello e tradicional camiño historiográfico e arqueolóxico Galego do celtismo, de densas publicacións e longo tempo.
Partindo de um mapa de arciprestados da diocese de Santiago coincidente com os principados ou territórios políticos trabalhadores independentes celtas do noroeste da Galiza, fechamos o comprido processo aberto em 1932 por Florentino López Cuevillas e Rui De Serpa Pinto, a realidade territorial que a modo de ‘ovo de Colón’ xeográficamente reduzimos em 1991 na História de Narón (Narón um Concelho com História de Seu vol. I-II), um discurso e una complexa evidência que para atingir a geral aceitação requereu, quizá por retomar o velho e tradicional caminho historiográfico e arqueológico galego do Celtismo, de densas publicações e comprido tempo.
TREBA/TOUDO & CELTIC COMMON LAW
ABSTRACT
POLITICAL ORGANIZATION
I would like to warn the audience that, at least in 1991, these papers sounded like something new. Perhaps not so much at this stage when scientists from different fields support this view.
Before, during, and after Roman rule, the Northwest of Atlantic Iberia, Gallaecia, experienced a Celtic and Indoeuropean territorial organization, which still stayed alive until very late in the Middle Ages.
A TERRA DE TRASANCOS COMO PARADIGMA
A Treba ou Territorium conformando na Galicia Celta en torno a un demarcado Territorio Político do Medievo, da Antigüidade e da Protohistoria un verdadeiro mosaico de “proto-estados”, de unidades territoriais políticas autónomas chamadas impropia e barbaramente “étnicos” por algúns anticuarios, ten unha organización institucional de seu, unhas bisbarras indivisibles a modo de “prótomos de estado”, a modo de “átomos de estado”, bisbarras perennes, viventes, activas, e nada mellor, sendo por exemplo mariñán ou bergantiñán, para comprender este aserto que pertencer a unha delas.
Since the dawn of the Bronze Age Celtic Europe is a mosaic of identical autonomous political territories we commonly call tribes and Romans called ciuitates / populi. Sharing a common structure, these tribes – as is Gallaecia– are known either in Europe (Pena 1992; Karl 2002) with words of domestic sovereignty: TREBA [TRIFU, TRIBE, etc.] and TOUDA [TEUTA, TOUTO, etc.] with a term alluding to the people, state or nation.
Na lámina nº 2, aínda que toda a estructura está ao revés, nun cadro espacio-temporal presentamos visualmente o carácter celta da institución territorial da sociedade galaica.
Albiscada xa no Seminario de Estudios Galegos a traveso do rexistro epigráfico dos nosos devanceiros, foi á luz da ampla documentación territorial da Divisio Teodomiri, á luz amplificada das cartas altomedievais, e aínda a nidia representación territorial da factografía medieval compensatoria da preguiza e vagas referencias con que os historiógrafos antigos a penas nos legaran algúns nomes, que a estructura e a constitución política das tribos de Galicia que presentamos foi descuberta por nós entre os anos 1991 e 1992.
Na lámina nº 2, ainda que toda a estructura está ao revés, num quadro espacio-temporário apresentamos visualmente o carácter celta da instituição territorial da sociedade galaica: a Treba ou Territorio/um conformando na Galiza Celta em torno de um Território Político do Medievo, da Antigüidade e da Protohistoria, um verdadeiro mosaico de ‘proto-estados’, de unidades territoriais políticas autónomas barbaramente chamadas ‘étnicos’ por alguns anticuarios, tem uma organização institucional de seu, umas bisbarras indivisívels a modo de ‘prótomos de estado’, a modo de ‘atomos de estado’, perennes bisbarras, viventes, activas, e nada melhor, sendo por exemplo marinhám ou bergantinhám, para compreender este aserto que pertencer a uma delas.
Albiscada já no Seminârio de Estudos Galegos a traveso do registro epigráfico dos nossos devanceiros, foi à luz da ampla documentação territorial da Divisio Teodomiri, à luz amplificada das cartas altomedievais, e ainda a nidia representação territorial da factografía medieval -compensatoria da preguiza e vagas referências com que os historiógrafos antigos a penas nos legaram alguns nomes, que a estructura e a constituição política das tribos da Galiza que apresentamos foi descoberta por nós entre os anos 1991 e 1992.
DÚPLICE SOBERANÍA
Compartíndose a soberanía exercida polo rei ou princeps, como sucede na maior parte da Europa Atlántica, coa soberanía constituínte do verdadeiro poder político na sombra exercida polo xerarca relixioso, polo *ovate/durvede, polo episcopus, polo abba, cabeza dun clero organizado receptor de décimos, de primicias, de doazóns e de rendas, o aspecto sagrado da dupla primeira función celta no Territorio Político, representado na parte inferior esquerda da lámina nº 2, amosa como este horizonte institucional mantense co cristianismo.
Partilhando-se a soberania exercida pelo rei ou princeps, como sucede na maior parte da Europa Atlântica, com a soberania constituí-te do verdadeiro poder político na sombra exercida pelo xerarca religioso, pelo *ovate/*durvede, pelo episcopus, pelo abba, cabeça de um clero organizado receptor de dezmos, de primicias, de doações e de rendas, o aspecto sagrado da dupla primeira função celta no Território Político, representado na parte inferior esquerda da lámina nº 2, mostra como este horizonte institucional mantém-se com o cristianismo.
DIÓCESES RURAIS SUPERPOSTAS ÁS XURISDICCIÓNS POLÍTICAS TERRITORIAIS
A partir do ano 314, a proliferación de dioceses rurais superpostas ás xurisdiccións políticas territoriais que chamamos trebas, non soamente perpetuaría, conservando antigos nomes prerromanos: Lapatiancos / Labacengos ; Arroni /Arrós, etc., que sen enfastío Estrabón, Mela, Plinio ou Tolomeu nos transmitiran, no presente cristián unha vizosa pervivencia territorial do pasado pagán, pervivencia reforzada coas reorganizacións do Concilium Lucensis do ano 569 e do Concilium Bracarensem secundum do ano 572, senón que tamén facilitaría, nos agora chamados arciprestados e arcediagados, o recoñecemento de esta continuidade ao longo de miles de anos en algúns casos, e aínda en determinados tramos cos mesmos termini ou decorias, da mán do arcipreste, do arcedián ou do abba.
A partir do ano 314, a proliferação de dióceses rurais superpostas às xurisdiccións políticas territoriais que chamamos trebas, não somente perpetuaria, conservando antigos nomes prerromanos: Labacengos /Lapatiancos; Arroni /Arrós, etc., que sem enfastío Estrabón, Mela, Plinio ou Tolomeu nos transmitiram, no presente cristão, uma vizosa pervivencia territorial do passado pagano, pervivencia reforçada com as reorganizações do Concilium Lucensis do ano 569 e do Concilium Bracarensem secundum do ano 572, senão que também facilitaria, nos agora chamados arciprestados e arcediagados, o reconhecimento desta continuidade ao longo de milhares de anos em alguns casos, e ainda em determinados treitos com os mesmos termini ou decorias, da mán do arcipreste, do arcedián ou do abba.
A Treba/Toudo, sempre viçosa, se erige imarcescível potente conceito geográfico ate nossos dias: a comarca ou bisbarra
[ a, 23 45 a, 23-45 , á,178-185 e 266-267 á, 178-185 e 266-257 , como em Galiza, também em Irlanda assinala D. A. Binchy que há, ‘dependendo da quantidade de [trebas,] territórios familiares que a cada um tem baixo seu controle’, três básicas categorias de reis ou príncipes: […] o Críth Gablag (104-105), distingue ao Rí Benn literalmente “Rei dá Pena, Rei de Cabeça”, – é benn psvl. lenição de Penn, “cabeça, pena, rocha”, cf. o meu gentílico Pena, o apelido anglo-saxão Penn, o Pennaod bretão, etc.], que seria a cabeça visível de uma sozinha treba, Rí Túath, o Rei, dum sozinho Túath, “Toudo”, que chamamos principe ou imperante de Terra.
O Rí Túaithe se subordina ao Rí Buiden “Rei de Bandas, Mesnadas, Hostes”, também chamado Rí Túatha, “Rei de Toudos”, ou Ruiri “Rei de Reis”, nós lhe chamamos dux ou comes (sive comite). E acima destes duces et comites senhores de várias terras, está o Rí Ruirech[i], o primus inter pares, figura coincidente com o ‘conde maior de Galiza’: maior inter eos, comes dominus Petrus Foilat (AHN cod. 1047 [dantes 1041b], n 61 fol 14 v. reg. 27-28) e despois com o Adiantado Maior da Baija Idade Média [ b, 24-234 ]
UN MESMO MARCO ESPACIAL
Tentando representar sobre un mesmo marco espacial, na articulación celta prerromana, na articulación celta galaico romana, e na articulación celto-medieval galega, aos “príncipes territoriais” continuadores da función soberana no Territorio Político -segundo o viramos hai nove anos ao estudiar a relación do “clan Froilaz , os Trava, coa Terra de Trasancos no século XII (1992, 54-234)-, encadramos a estes soberanos agora na parte central dereita da mencionada lámina 2, sen abandonar a liñaxe, dende o prerromano *corono ata o galaico-romano princeps e aínda ata o princeps / imperante medieval.
Tentando representar sobre um mesmo marco espacial, na articulação celta prerromana,
na articulação celta galaico romana e na articulação celto-medieval galega, aos ‘príncipes territoriais’ continuadores da função soberana no Território Político -segundo o vêramos há nove anos ao estudiar a relação do ‘clã Froilaz ’, os Trava, com a Terra de Trasancos no século XII (1992, 54-234)-, enquadramos a estes soberanos agora na parte central direita da mencionada lámina 2, sem abandonar a linhagem, desde o prerromano *corono até o galaico-romano princeps e ainda até o princeps / imperante medieval.
CONTINUIDADE BIOLÓXICA DAS LIÑAXES
Non deixa de admirarnos sinceramente a continuidade biolóxica destas liñaxes celtas nas Terras de seu, a perduración deste orgullo e indómita fachenda, segundo expresión do conde de Lemos e de Andrade, de “El Buho Gallego”, fachenda dos clans e das familias da Gallaecia antiga, fachenda dos clans e das familias da Urbe Gallaecia medieval, a persistencia mantida mediante a “Tanistry” durante centos senón miles de anos na herdanza da Treba, da Civitas, da Respublica, do Comissum, da Terra, do mesmo chan familiar, das plebes, das criationes, dos homines de ganantia cuasi parias transmitidos asemade coa terra, e xa, descendendo un posto, na parte máis alta do Grád-Túaithe, na orde feudovasalática das xentes “escollidas entre mil” e transmitidas coa xurisdicción que ocupan ata a extinción e posterior renovo, coma Ave Fénix, do prazo legal cada tres xeracións; a fachenda reaparece de novo nos milites e nobiles, e nos graos intermedios dos clientes devotos, dos ambactos e satellites, fachenda definitiva que so cede cando se inclinan ante o amo ou lle fan a rosca, orgullo provinte da terra e dos homes e das mulleres que dende os primeiros tempos do Neolítico a calcaron, comeron e, cun ollo aberto, durmiron sobre ela e aínda dormen.
Não deixa de admirar-nos sinceramente a continuidade biológica destas linhagens celtas nas Terras […] [proprias], a perduración deste orgulho e indómita fachenda, segundo expressão do conde de Lemos e de Andrade, do Moucho Galego”, fachenda dos clãs e das famílias da Gallaecia antiga, fachenda dos clãs e das famílias da Urbe Gallaecia medieval, a persistencia mantida mediante a ‘Tanistry’ durante centos senão milhares de anos na herança da Treba, da Civitas, da Respublica, do Comissum, da Terra, do mesmo chão familiar, das plebes, das criationes, dos homines de ganantia cuasi parias transmitidos ao mesmo tempo com a terra, e já, descendo um posto, na parte mais alta do Grád-Túaithe, na ordem feudovasalática das gentes ‘escolhidas entre mil’ e transmitidas com a xurisdição que ocupam até a extinção e posterior renovo, coma Ave Fénix, do prazo legal cada três gerações, a fachenda reaparece de novo nos milites e nobiles, e nos graus intermédios dos clientes devotos, dos ambactos e satellites, fachenda definitiva que somentes cede quando se inclinam ante o amo ou ‘lhe fazem a rosca’, orgulho provinte da terra, e dos homens e das mulheres, que desde os primeiros tempos do Neolítico a calcaram, comeram e, com um olho aberto, dormiram sobre ela e ainda dormem.
Fachenda ao cabo transmitida coa terra dende o berce divino e mítico, segundo se desprende do “Nobiliario” do Conde de Barcelos, que Dumézil chamou Melusino.
Neste vídeo para “O Berce do Samain”, do blog Fidalgos de Narón, resolvemos com o extraordinário folklore do monumento e observatório astronómico megalítico da lunar Pena Lopesa: o esconso significado funerário dos contos da casamenteira Moura que provando aos moços se aparece em determinados lugares a manhã de de São João com um fabuloso tesouro, e revelamos o mistério da enigmática representação do funeral dos reis hititas, recolhida nas tabuletas de argila. Foi esta muito importante contribuição.
Fachenda ao cabo transmitida com a terra desde o berço divino e mítico, segundo se desprende do ‘Nobiliario’ do Conde de Barcelos, que Dumézil chamou Melusino.
RELACIÓNS FEUDAIS
Un cadro centrado no marxe superior da lámina nº 2 indica as relacións feudais do Territorio Político celta prerromano e medieval entre os domini ou nobiles galegos. Descendentes pola dereita, unhas frechas nos introducen no ambiente de obrigas e dereitos, de petitum, de cis, de “pididos”, de “serviços”, de censos, de auxilium, de consilium, de prestimonia e de beneficia que teñen os nobres có tamén mencionado princeps ou imperante da treba ou do territorium, ambiente derivado (considerando a súa esencia) da propia relación feudal, do compromiso recíproco nunca nebuloso, nunca roto e, agás que o nobre cruzara sete veces o río fronteirizo do reino, nunca invalidado.
Um quadro centrado no margem superior da lámina nº 2 indica as relações feudais do Território Político celta prerromano e medieval entre os domini ou nobiles galegos. Descendentes pela direita, umas setas nos introduzem no ambiente de obrigas e direitos, de petitum, de cis, de ‘pididos’, de ‘serviços’, de censos, de auxilium, de consilium, de prestimonia e de beneficia que têm os nobres que o também mencionado princeps ou imperante da treba ou do territorium, ambiente derivado (considerando a sua esencia) da própria relação feudal, do compromisso recíproco nunca nebuloso, nunca rompido e, excepto que o nobre cruzara sete vezes o rio fronteiriço do reino, nunca invalidado. [ata Isabel II]
Comezando no tempo polo castro e finalizando coa villa medieval dispuxemos (Pena 1992) de novo ao revés, de abaixo a arriba, como figuran no cadro superior esquerdo da lámina unhas frechas provenientes da tenencia e aproveitamento dos eidos familiares, dos espacios e das xurisdiccións que a miúdo chamamos feudos, dirixindo o tiro agora, ou a intención ascendente, cara os domini ou nobiles galegos.
Começando no tempo pelo castro e finalizando com a villa medieval dispusemos (Pena 1992) de novo ao revés, de abaixo a arriba, como figuram no quadro superior esquerdo da lámina umas setas provintes da tenencia e aproveitamento dos âmbitos familiares, dos espaços e das jurisdições que a miúdo chamamos feudos, dirigindo o tiro agora, ou o intuito ascendente, cara os domini ou nobiles galegos.
Non son estes nobres os presuntos herdeiros de terratenentes romanos, presuntos hospedeiros agora de labregos sen teito, de pobres cabaneiros inermes como creados para vivir ao ár libre, nin son estes os domini a modo de Mesías dunha ordine nuova e dunha organización que, axiña, no Baixo Imperio deberán argallar para que cadren ben as desteñidas profecías do discurso historiográfico vixente e se cumpran as escrituras, non, estes non son os domini do discurso de Julio Mangas (1998, pp. 127-128), nin nobiles novos carentes de concepto patrio, invasores recastados que inician o medievo ou a mediocridade profesando obediencia ao acidulado desexo organizativo que o medievalista hispano apón a unha “sociedade hispanogoda” falta de substancia e de pasado e ás apalpadas, na cincenta reconquista, ao monarca astur (García de Cortazar J.A. 1998, p.323) nun discurso historiográfico fatídico e vixente.
Não são estes nobiles, “nobres” os presumíveis herdeiros de terratenentes romanos, presumíveis hospedeiros agora de lavradores sem teito, de pobres cabaneiros inermes como criados para viver ao ár livre, nem são estes os domini a modo de Mesías de uma ordine nuova e de uma organização que, em seguida, no Baixo Império deverão argalhar para que cadrar bem as destinguidas profecias do discurso historiográfico vigente e se cumpram as escritas, não, estes não são os domini do discurso de Julio Mangas (1998, pp. 127-128), nem nobiles novos carentes de conceito patrio, invasores recastados que iniciam o medievo ou a mediocridade profesando obediência ao acidulado desejo organizativo que o medievalista hispano apõe a uma “sociedade hispanogoda” falta de substancia e de passado e às apalpadas, na cincenta reconquista, ao ensonhado monarca ástur (García de Cortazar J.A. 1998, p.323) num discurso historiográfico fatídico e vigente.
A BRIGA, “CASTRO” E Á UILLA: O MESMO ESPAZO XURISDICCIONAL
O castro e a uilla compartindo o mesmo cadro, compartido a mesma xurisdicción e os mesmos marcos, ocasionalmente conservarían o mesmo topónimo. Uilla Ciobre, Uilla Ardani, Ibbo Castro, etc.
Sentada a cabeza, abandonadas as actividades de bandido e de roubetas, de cazador de fortunas indoeuropeo, de beber, de rifar, de chamar polo gando alleo, de manobrar coas cancelas, as novas aventuras do “moucho galego”, do novo herdeiro casado bulen no seu Domus, na súa “Casa”, no seu Castellum, no seu “Castro”, ou na súa Uilla após do exercicio dunha xurisdicción.
O castro e a uilla partilhando o mesmo quadro, partilhado a mesma jurisdição e os mesmos marcos, ocasionalmente conservariam o mesmo topónimo: Uilla Ciobre, Uilla Ardani, Ibbo Castro, etc.
Sentada a cabeça, abandonadas as actividades de bandido e de roubetas, de caçador de fortunas indoeuropeo, de beber, de rifar, de chamar pelo gando alheio, de manobrar com as cancelas, as novas aventuras do “moucho galego”, do novo herdeiro casado bulen no seu Domus, na sua “Casa”, no seu Castellum, no seu “Castro”, ou na sua Uilla após do exercício de uma jurisdição.
Unha xurisdicción tomada, coma a entrada do galo no galiñeiro ou do raposo, pomposamente e a portadas, baixando e levantando na lide o señor as fiestras das casas á vista de todos, nun rito de posesión [Victor Migués] pública, abrindo e pechando varias veces as portas ante a concorrencia e aínda con arrogante violencia baténdoas bruscamente, atando e desatando na liame, entrando e saíndo coma un perturbado dos cercados, as sementeiras, as estibadas e dos campos ermos, indo alapam dare et aures torquere, dando labazadas e retorcendo as orellas dos moradores, arrincando coma un tolo ou coma un lobishome das leiras terra a puñados, levantando as pedras e as tellas das casas e dos hórreos, a herba, as pedras e aínda a mesma terra da xurisdicción súa e dos seus que quizá arrincaran, reclamándoa, a puñados, dende os primeiros tempos do Neolítico os homes e as mulleres das xeracións familiares.
Uma jurisdição tomada, coma a entrada do galo no galinheiro, ou do raposo, pomposamente e a portadas, baixando e levantando na lide o senhor as janelas das casas em vista de todos, num rito de posse (Victor Migués) pública, abrindo e fechando várias vezes as portas ante a concorrência e ainda com arrogante violência batendo-as bruscamente, atando e desatando na liame, entrando e saindo coma um perturbado dos cercados, das sementeiras, das estibadas e dos campos ermos, indo alapam dare et aures torquere, dando labaçadas e retorcendo as orelhas dos moradores, arrincando coma um louco, ou coma um lobishome, das leiras terra a punhados, levantando as pedras e as telhas das casas e dos hórreos, a erva, as pedras e ainda a mesma terra da jurisdição sua e dos seus que quiçá arrincaram, reclamando-a, a punhados, desde os primeiros tempos do Neolítico os homens e as mulheres das gerações familiares.
Xurisdicción súa e dos seus, a Terra do nobre cum quantum ad prestitum homines est é comprensiva dos homes que a habitan, dos pais de familia, dos viuvos ou dos solteiros, do mobiliario dende as brochas da maíca das mollegas dos muíños ata a leña do forno comunal, do semovente que pulula tralos peches das terras cultas que abarbeitan, das incultas, dos prados e dos pastos onde pacen vacas propias e postas; a xurisdicción súa e dos seus é comprensiva do inmobiliario dos pazos e das casas cós edificios e adegas adxacentes; das casas espalladas pola rede viaria creada polo paso do carro, e aínda dos hórreos e dos celeiros, das alvarizas (tanto das húmidas pretensións de Villar canto dos alvéolos das abellas de Monteagudo), dos soutos e as castañas que petelan nas corripas, das augas, das pesqueiras, dos bosques, das brañas, dos montes, e ata da fauna salvaxe.
Jurisdição sua e dos seus, a Terra do nobre cum quantum ad prestitum homines est é comprensiva dos homens que a habitam, dos pais de família, dos viúvos ou dos solteiros, do mobiliário desde as brochas da maíca das molhegas dos moinhos até a lenha do forno comunal, do semovente que pulula trás os encerramentos das terras cultas que abarbeitam, das incultas, dos prados e dos pastos onde pacen vacas próprias e postas; a jurisdição sua e dos seus é comprensiva do imobiliário dos pazos e das casas com os edifícios e adegas adjacentes; das casas espalhadas pela rede viária criada pelo passo do carro, e ainda dos hórreos e dos celeiros, das alvarizas -tanto das húmidas pretensões de Villar [Liébana] quanto dos alvéolos das abelhas de Monteagudo-, dos soutos e as castanhas que petelam nas corripas, das águas, das pesqueiras, das florestas, das branhas, dos montes, e até da fauna selvagem.
DOMÉSTICA SOBERANÍA
Eva Merlán; Andrés Pena; Alfonso Filgueira. Oenach em Sedes. Narón unha Historia Ilustrada Na Terra de Trasancos 1ª Ed. 1995
As novas aventuras do dominus no seu Domus, na súa “Casa”, no seu Castellum, no “Castro” ou na Villa de seu, domésticas e familiares, son agora as aventuras da paternidade en todo o couto da súa xurisdicción, as aventuras do mantemento da bonhomía do campo no seu dominium cos parceiros, colonos e servos que no rebumbio feirante trafican co gando propio ou posto por el, que o domingo, montados na besta ou na mula recén retirada do arado para ir á feira, para atender os seus asuntos, ou para ir a misa, o saúdan con respecto e confían nel; as novas aventuras do dominus posibilitan, garantindo os dereitos e as obrigas dos seus conductores, dos seus parceiros, dos seus colonos e dos seus servos, que chamando polos bois, co carro cheo e cos zocos postos para non afundir nos lameiros, puntualmente acudan coa renda a porta do seu pazo eses parceiros, eses colonos, eses servos seus. As aventuras domésticas e familiares do Señor o son agora as do mantemento da rectitude na vara do seu vicarius, da xustiza na rasa do ferrado do seu villicus e do comedimento na man do seu desmeiro.
As novas aventuras do dominus no seu Domus, na sua “Casa”, no seu Castellum, no ‘Castro’ ou Briga, ou na Uilla propria, domésticas e familiares, são agora as aventuras da paternidade em todo o couto da sua jurisdição, as aventuras da conservação da bonhomía do campo no seu dominium com os parceiros, colonos e servos que no rebumbio feirante traficam com o gando próprio ou ‘posto’ por ele, que no domingo, montados na besta ou na mula recém retirada do arado para ir à feira, para atender os seus assuntos, ou para ir a missa, o saúdam com respeito e confiam nele; as novas aventuras do dominus possibilitam, garantindo os direitos e as obrigas dos seus conductores, dos seus parceiros, dos seus colonos e dos seus servos, que chamando pelos bois, com o carro cheio e com as zocas postas para não afundar nos lameiros, pontualmente acudam com a renda a porta do seu pazo esses parceiros, esses colonos, esses servos seus. As aventuras domésticas e familiares do Senhor o som agora as da manutenção da rectitude na vara do seu vicarius, da justiça na rasa do ferrado do seu uillicus e do comedimento na mão do seu desmeiro.
OS GRADOS DA SOCIEDADE LAICA
Dentro dos grados da sociedade laica os pecheiros ocupan o cadro central da lámina nº 2, primeiro os labregos libres ou “homes bos” con terras de seu, baixo a xurisdicción do señor natural ao que prestan servicio de armas e ao que pagan as dúas galiñas anuais, os “pididos” ou as contribucións extraordinarias e outras miudanzas xurisdiccionais; veñen logo os homes solteiros que viven ao ar libre xornaleiros e aprendices de oficio, os artesáns, os comerciantes, os exiliados; figurando na base da pirámide social e do sistema os servos (servi) que comprometéndose a acatar a cambio dunha renda, determinadas obrigas “ego seruiam uouis de ea cum fide et ueritate et do de illa suo foro […] iº ano illo foro iiiª de pane siue de labore, quo modo decimus et media de sicera, et uos et uestros uicarios et […] qui post uos uenerit semper contineat me in uilla in omnibus diebus (AHN. Cód.1047 B nº 116, fol 21v.)” recibían terras en precario.
Dentro dos grados da sociedade laica os pecheiros ocupam o quadro central da lámina nº 2, primeiro os lavradores livres ou homines bonos, ‘homens bons’ com terras propias, baixo a jurisdição do senhor natural ao que prestam servicio de armas e ao que pagam as duas galinhas anuais, os “pididos” ou os contributos extraordinários e outras miudanzas xurisdiccionais; vêm logo os homens solteiros que vivem ao ar livre xornaleiros e aprendices de oficio, os artesãos, os comerciantes, os exilados; figurando na base da pirámide social e do sistema os servi, “servos” que comprometendo-se a acatar a mudança de uma renda, determinadas obrigas: [et] ego seruiam uouis de ea cum fide et ueritate et do de illa suo foro […] iº ano illo foro iiiª de pane siue de labore, quo modo decimus et média de sicera, et uos et uestros uicarios et […] qui post uos uenerit semper contineat me in uilla in omnibus diebus (AHN. Cód.1047 B nº 116, fol 21v.), recebiam terras em precário.
Aclarando algo as mencións á “axuda militar” que figuran a carón de algunhas frechas na lámina nº 2, o exército dunha Treba, dun Territorium composto orixinariamente polos señores dacabalo (a clase dos cabaleiros propietarios terratenentes), e os seus peóns (a clase de granxeiros soldados de infantería lixeira), durante os primeiros séculos da reconquista tendería paseniño a prescindir dos servicios de estes últimos a favor dos cabaleiros, cambiándose -e así ata a entrada dos almorávides e a derrota cristiá revitalizante do valor da infantería de Sacralinas, Extremadura, o 23 de outubro do ano 1086-, na Alta Idade Media a obriga de prestar os labregos propietarios peonaxe armado, por unha taxa, pagada aos señores polos mencionados labregos, substitutiva desta obriga anual do servicio militar: o fossatum (“[…] Et [damus] Pelagius Moniiz et sua mulier et suos filios cun sua hereditate, et per im quoque annum persoluat uouis ue solidos de fossadeira […]” AHN, Xuvia, cód 1044B nº 24 folio 7r.).
Clarificando algo as menções à “ajuda militar” que figuram ao lado de algumas setas na lámina nº 2, o exército de uma Treba, de um Territorio/-um composto originariamente pelos senhores dacabalo (a classe dos cavaleiros proprietários terratenentes), e os seus peões (a classe de granxeiros soldados de infantería ligeira), durante os primeiros séculos da reconquista tenderia paseniño a prescindir dos servicios destes últimos a favor dos cavaleiros, mudando-se -e assim até a entrada dos almorávides e a derrota cristã revitalizante do valor da infantería de Sacralinas, Extremadura, o 23 de Outubro do ano 1086-, na Alta Idade Média a obriga de prestar os lavradores proprietários peonaxe armado, por uma taxa, paga aos senhores pelos mencionados lavradores, substitutiva desta obriga anual do servicio militar: o fossatum –“[…] Et [damus] Pelagius Moniiz et sua mulier et suos filios cum sua hereditate, et per iºm quoque annum persoluat uouis ue [quinque XV] solidos de fossadeira […]”. AHN, Xuvia, cód 1047B nº 24 folio 7r-.
OENACH, FORUM, “ASEMBLEA E FEIRA ESTACIONAL”
Comparativamente similar quizais aos comicios curiados (de ie. *ko-wiria = “reunión de homes armados” como se desprende do fragor, suffragium, ou ruído que facían batendo coas lanzas nos escudos ao aprobar colectivamente ás súas decisións) da antiga Roma, posiblemente unha asemblea dos homes de armas da Treba/Territorium, se reunía no campo da feira estacional có soberano no lugar famoso que toda a tribo coñecía, nun “*oenach” militar presidido polo aparentemente polifuncional deus, soberano e militar, da Gallaecia Antiga: Coso segundo o vemos medio Marte (Mars Cosus), cecais medio Xúpiter (Cos/Iovi) e aínda tamén algo feirante e asemblearia (Coso Oenaeco esto é “do Oenach”).
Comparativamente similar talvez aos comicios curiados -de ie. *ko-wiria = “reunião de homens armados” como se desprende do fragor, suffragium, ou ruído que faziam batendo com as atiras nos escudos ao aprovar colectivamente às suas decisões-, da antiga Roma, possivelmente uma assembleia dos homens de armas da Treba/Territorio/-um, se reunia no campo da feira estacional com o soberano no lugar famoso que toda a tribo conhecia, num “*oenach” militar presidido pelo polifuncional deus, soberano e militar, da Gallaecia Antiga, alcumado Coso segundo o vemos meio Marte “Mars Cosus”, cecais médio Xúpiter “Cos[o]/Iovi” e ainda também algo feirante e asembleario “Coso Oenaeco isto é “do Oenach”.
Eva Merlán; Andrés Pena; Alfonso Filgueira. Oenach em Sedes. Narón unha Historia Ilustrada Na Terra de Trasancos 2ª Ed. 2009
Traballando no polisémico espacio de encontro do tráfico económico, político, xurídico e relixioso da comunidade: o campo da feira, un estructurado avanzado e moi estable lugar central rural, o *Oenach, o Forum, o Conventus publicus vicinorum ou a Feira , como un espacio – representado no cadro da esquina dereita da lámina nº 2- onde se amañaban límites, se arranxaban preitos, se anoaban vínculos, se realizaban cerimonias relixiosas e asemade xogos e competicións, etc., como o lugar, tal e como sucedeu cós orixes de Roma, no que a topografía simbólica dos eventos programados no espacio e no tempo da feira estacional confire á treba (sen precisarmos do recurso a axiomas mercantilistas, das parafernais do urbano e globalizador “Central Place”, nin das xeadas evolucións da fantasía paisaxista) unha perenne dimensión de “estado sen vida urbana” funcionaba de facto e de iure como a súa efémera capital estacional. [Lugar que os jurisperitos romanos converterían en cidade conventual].
Trabalhando no polisémico espacio de encontro do trânsito económico, político, jurídico e religioso da comunidade: o campo da feira, um estructurado avançado e muito estável lugar central rural, o *Oenach, o Forum, o Conventus publicus vicinorum ou a Feira , como um espacio -representado no quadro da esquina direita da lámina nº 2- onde se compunham limites, se arranjavam preitos, se anoavam vínculos, se realizavam cerimónias religiosas e ao mesmo tempo jogos e competições, etc., como o lugar, tal e como sucedeu com os origens de Roma, no que a topografía simbólica dos eventos programados no espaço e no tempo da feira estacional confire à treba -sem precisarmos do recurso a axiomas mercantilistas, das parafernais do urbano e globalizador “Central Place”, nem das geladas evoluções da fantasía paisajista-, uma perenne dimensão de estado sem vida urbana, funcionava de facto e de iure como a sua efémera capital estacional [Lugar que os jurisperitos romanos converteriam em cidade conventual].
En este espacio de succo mortuorum uel antiquorum, de marcos inmemoriais, e en este esquema territorial […] [Celto-Atlántico comúm], se entende están comprendidos os mal chamados en Galicia étnicos, os “Territorios Políticos autónomos Celtas” que citan as fontes clásicas e de modo decisivo os meus papeis contribuíron a desvelar, as bisbarras tradicionais galegas, demostrándose nin máis nin menos que en Galicia, a diferencia do que sucedeu no resto da Península Ibérica, desenvolveuse naturalmente e sen interferencias do exterior, a modo […] [en PCP] de fósil vivinte, unha ‘etnia’, común, de seu, sobre dos territorios e das institucións, dos usos e dos costumes autóctonos procedentes dun remoto pasado .
Neste espacio de succo mortuorum uel antiquorum, de inmemoriais marcos, e neste esquema territorial [Celto- Atlântico comúm], se percebe estão compreendidos os mal chamados na Galiza –mos pessimus– ‘étnicos’, os “Territórios Políticos Autónomos Celtas” que citam as fontes clássicas e de modo decisivo os meus papéis [na História de Narón (Narão) contribuíram a desvelar: as bisbarras tradicionais galegas, demonstrando-se, nem mais nem menos, que na Galiza, a diferencia do que sucedeu no resto da Península Ibérica, desenvolveu-se naturalmente e sem interferencias do exterior, a modo […] [em PCP] de vivente fóssil, uma ‘etnia’, comúm, propia sobre dos territórios e das instituições, dos usos e dos costumes autóctonos procedentes de um remoto passado .
[Addenda]
[/Addenda]
Non podemos por máis tempo o anticuario receoso, o desconfiado arqueólogo, o sedento lingüista -e aínda as alpinistas vacas que ao chamo de Villar [Liébana, obedientes] soben ao alto dos outeiros a beber nas palas-, negar o común berce [desa crica] dese suco profundo e celta que comparte a nosa liñaxe, os nosos fidalgos e os nosos labregos, os arciprestados altomedievais e os comissa, evitando caer na tentación de pararse a considerar tan só a posibilidade dunha longa pervivencia dos “Territorios Políticos autónomos Celtas”, nin podemos temerosos da continuidade evolutiva [agora PCP] o anticuario e o arqueólogo, sen proba real, sen base documental, asolagar esta pervivencia -ou esta monstruosidade-, tirando sobre o estreito campo de concentración competencial, o ensoñado marco territorial efémero e evanescente da Galicia, prerromana, romana, medieval e aínda moderna, coma se tiran ventos, territorios ficticios destinxidos, límites territoriais de área ilusoria imaxinados en aparatosas escenografías.
Não podemos por mais tempo o anticuario receoso, o desconfiado arqueólogo, o sedento lingüista -e ainda as alpinistas vacas que ao chamo de Villar [Liébana, obedientes] sobem ao alto das colinas a beber nas palas-, negar o comum berço [dessa crica,] desse suco profundo, e celta, que partilha a nossa linhagem, os nossos fidalgos e os nossos lavradores, os arciprestados altomedievais e os comissa [Mór Túaithe], evitando cair na tentação de parar-se a considerar tão só a possibilidade de uma comprida pervivencia das Trebas ou Toudos, dos “Territórios Políticos Autónomos Celtas”, nem podemos, temerosos da continuidade evolutiva [agora PCP] o anticuario e o arqueólogo, sem prova real, sem base documentário, asolagar esta pervivencia -ou esta monstruosidade-, tirando sobre o estreito campo de concentração competencial, o ensonhado marco territorial “efémero e evanescente” da Galiza, prerromana, romana, medieval e ainda moderna, coma se tiram ventos, territórios ficticios destinxidos, limites territoriais de área ilusoria imaginados em aparatosas cenografias.
Cánto teremos que agardar polo esencial debate da permanencia e do cambio dos usos e das costumes das tribos e bisbarras de Galicia; da nobreza; do clero; do sistema impositivo: da evolución dos nosos lindes territoriais?
E, si algunha vez se produce Cánto teremos que agardar polo esencial debate da orixe e pervivencia da xurisdicción e das casas nobres que a detentan?
Cánto teremos que aguardar pelo essencial debate da permanência e da mudança dos usos e das costumes das tribos e bisbarras da Galiza; da nobreza; do clero¨; do sistema impositivo; da evolução dos nossos lindes territoriais?
E, se alguma vez se produz Cánto teremos que aguardar pelo essencial debate da origem e pervivencia da xurisdicción e das casas nobres que a detentan?